Maria Orwid
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
psychiatra |
| Miejsce zamieszkania | |
| Rodzice |
Adolf Pfeffer i Klara z domu Weinstock |
| Partner |
Marian Szulc |
| Odznaczenia | |
| |
Maria Orwid (ur. 23 lipca 1930 we Lwowie[1] jako Maria Pfeffer, zm. 9 lutego 2009 w Krakowie) – polska lekarka psychiatra, pionierka terapii rodzinnej w Polsce.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się w niereligijnej i zasymilowanej rodzinie żydowskiej, jako córka adwokata Adolfa Pfeffera (1894–1943) i Klary z domu Weinstock (1903–1988)[2]. Mieszkali w centrum Przemyśla, przy Placu Na Bramie 2. Uczęszczała do prywatnej szkoły z polskim językiem wykładowym, ale uczyli się również hebrajskiego i zasad judaizmu[3]. Podczas II wojny światowej, wiosną 1942 wraz z rodziną została przesiedlona do przemyskiego getta[4]. W rezultacie licznych akcji wysiedleńczych zginęli dziadkowie od strony matki oraz liczna część rodziny. Po ucieczce z getta tuż przed ostatnią akcją likwidacyjną[4] ukrywała się wraz z matką w domu krawcowej Teofili Kic, która za okazaną im pomoc została pośmiertnie odznaczona 22 grudnia 2008 medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[5]. Następnie obie przeniosły się do Lwowa, gdzie w lutym 1943 dołączył do nich ojciec, który 17 maja tego samego roku zmarł z powodu gruźlicy i wycieńczenia. Po wyzwoleniu Lwowa 27 lipca 1944 Klara Pfefferowa wyszła za mąż za dentystę Daniela Herzhafta (1903–1978), który przyjął nazwisko Orwid i przysposobił Marię.
Po zakończeniu wojny wraz z matką i ojczymem przeniosła się do Krakowa, gdzie podjęła naukę w gimnazjum i następnie liceum Urszulanek. Od tego czasu przyjaźniła się ze Stanisławem Lemem, któremu zawdzięczała wybór studiów medycznych i psychiatrii[6]. Przez pewien czas uczęszczała na spotkania syjonistycznej lewicowej organizacji Ha-Szomer Ha-Cair. Studiowała na Akademii Medycznej w Krakowie, od V roku studiów w klinice Antoniego Kępińskiego. Była jedną z pierwszych kobiet na psychiatrii, dlatego też musiała wciąż udowadniać, że jest wystarczająco kompetentna[7]. W latach 1959–1964 razem z Kępińskim stworzyła tzw. program oświęcimski. Dotyczył badań nad psychicznymi skutkami wojennych przeżyć obozowych byłych więźniów obozów koncentracyjnych[8]. Program ten był jednym z pierwszych opracowań na świecie dotyczących traumy poobozowej.
Działalność naukowa
[edytuj | edytuj kod]Od 1954 Maria Orwid była pracownicą naukową Katedry Psychiatrii Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego[1]. Specjalizowała się w psychiatrii dzieci i młodzieży oraz psychoterapii[9]. W 1963 uzyskała stopień naukowy doktora na podstawie dysertacji Przystosowanie poobozowe byłych więźniów obozu koncentracyjnego Oświęcim-Brzezinka". W 1976 została doktorem habilitowanym w oparciu o pracę naukową „Rola rodziny w rozwoju zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży w stanach psychotycznych i niepsychotycznych”[1]. W 1978 założyła pierwszą w Polsce Klinikę Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Krakowie, którą kierowała do 2000[10]. Była także współtwórczynią modelu pracy multiprofesjonalnych zespołów w psychiatrii, współautorką pierwszych prac o psychicznych skutkach wojennych przeżyć obozowych, inicjatorką projektu terapeutycznego dla Dzieci Holocaustu i Drugiego Pokolenia. Uczestniczyła w pracach Sekcji Naukowej Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Polsko-Izraelskiego Towarzystwa Zdrowia Psychicznego[10]. Była honorową członkinią Europejskiego Towarzystwa Terapii Rodziny i Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego oraz członkinią Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu i Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie. Była członkinią założycielką B’nai B’rith Polska, reaktywowanego w 2007[8]. Regularnie uczestniczyła w Marszach Tolerancji[7].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Nigdy nie założyła rodziny oraz nie chciała mieć dzieci. Powodem tej decyzji była śmierć jej ośmioletniego kuzyna Ludwika, wywiezionego w 1942 z przemyskiego getta do obozu zagłady[11]. Przyjaźniła się z Piotrem Skrzyneckim i grupą „Piwnica pod Baranami” od chwili jej powołania[12]. 11 lutego 2009 na została pochowana nowym cmentarzu żydowskim przy ulicy Miodowej w Krakowie[13].
Nagrody i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]Na podstawie źródła[12]
- Nagroda zespołowa Ministra Zdrowia za badania problemów byłych więźniów obozów koncentracyjnych (1964);
- Medal 20-lecia „Piwnicy pod Baranami”
- Krzyż Zasługi
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (05.09.1984)[3]
- Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla Miasta Krakowa”
Wybrane publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Przeżyć... i co dalej? (2006)
- Psychiatria dzieci i młodzieży (wraz z Kazimierzem Pietruszewskim) (1996)
- Wyniki badania psychiatrycznego i elektroencefalograficznego 130 byłych więźniów Oświęcimia-Brzezinki (wraz z Julianem Gątarskim i Małgorzatą Dominik) (1969)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Orwid Maria, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 249, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-03-08].
- ↑ Po zakończeniu II wojny światowej używała imienia Krystyna
- ↑ a b https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/197185-orwid-maria
- ↑ a b Anna Bikont: Przeżyć... I co dalej? Rozmawiają z nią Katarzyna Zimmerer i Krzysztof Szwajca, Orwid, Maria. [dostęp 2009-02-09]. (pol.).
- ↑ Ireneusz Dańko: Medale i dyplomy dla Sprawiedliwych. [dostęp 2009-02-11]. (pol.).
- ↑ Małgorzata I. Niemczyńska, Pani profesor Marysia [online], Wyborcza.pl, 10 lutego 2009 [dostęp 2009-02-11] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-11] (pol.).
- ↑ a b Anna Bednarczyk, Inga Hajdarowicz, Maria Orwid. Upodmiotowienie [w:] Ewa Furgał (red.), Krakowski Szlak Emancypantek. Przewodniczka po Krakowie Emancypantek, Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków 2009, ISBN 978-83-928639-0-8, str. 49
- ↑ a b Prof. Maria Orwid (1930 – 2009). [dostęp 2009-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (30 grudnia 2013)]. (pol.).
- ↑ Prof. dr hab. Maria Orwid, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-03-09].
- ↑ a b Prof. Maria Orwid nie żyje. [dostęp 2009-02-11]. (pol.).
- ↑ Agnieszka Sabor: Spieszmy się rozmawiać. [dostęp 2009-03-19]. (pol.).
- ↑ a b Orwid Maria, [w:] Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Edukacja, zatrudnienie, pozycja zawodowa, działalność polityczna i społeczna, sympatie polityczne, rodzina, rozrywki i upodobania (dane z 1999 roku), Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 250, ISBN 83-909309-2-7, OCLC 47866363 [dostęp 2023-03-08].
- ↑ Zmarła prof. Maria Orwid [online], Interia.pl, 9 lutego 2009 [dostęp 2009-08-06] [zarchiwizowane z adresu 2009-07-15] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maria Orwid na stronie przemysl24.pl
- Profesor Maria Orwid (1930–2009) [online], Stowarzyszenie „Dzieci Holocaustu” w Polsce [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05].
- Prof. dr hab. Maria Orwid, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2008-10-16].
- Pożegnanie z Marią w serwisie gazeta.pl [martwy link]
- Złota Księga Nauki Polskiej 2000. Naukowcy przełomu wieków (pod redakcją Krzysztofa Pikonia), Wydawnictwo „Helion”, Gliwice 2001, s. 378