Ludobójstwo Herero i Namaqua
 Herero skuci łańcuchami | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data | |
| Liczba zabitych |
24-100 tys. Herero |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Namibii  | |
| 22°00′00,0000″S 17°00′00,0000″E/-22,000000 17,000000 | |
Ludobójstwo Herero i Namaqua – brutalne stłumienie przez wojska Cesarstwa Niemieckiego powstania afrykańskich ludów Herero i Namaqua, które uznawane jest za pierwsze ludobójstwo XX wieku[3][4].
Ludobójstwo miało miejsce w latach 1904–1907/1908 w Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej (dzisiejsza Namibia) podczas tzw. wyścigu o Afrykę. Doprowadziło do prawie całkowitego wyniszczenia Hererów, których liczba zmniejszyła się w okresie trwania konfliktu z 80 tysięcy do około 15 tys. „wygłodzonych uchodźców”[5]. Pod koniec 1905 roku powstanie wznieciło także plemię Nama, które spotkał podobny los co Herero.
Wybuch powstania
[edytuj | edytuj kod]W styczniu 1904 roku członkowie plemienia Herero pod wodzą Samuela Maharera zbuntowali się przeciwko niemieckiej ekspansji kolonialnej na tereny przez nie zamieszkane. Powstańcy zaatakowali osiedla niemieckich kolonistów, zabijając ponad 100 osób, w tym kobiety[6]. W pierwszych tygodniach powstania przewaga Hererów była wyraźna. Zagrozili oni nawet stolicy Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej – Windhuk[6].
W sierpniu 1904 w Afryce wylądował przysłany z Europy 15-tysięczny niemiecki korpus ekspedycyjny, na którego czele stanął generał Lothar von Trotha[6], który wydał pierwszy udokumentowany rozkaz ludobójstwa. Trotha głosił, że: „moja polityka polegała i polega na stosowaniu siły, skrajnego terroru, a nawet okrucieństwa”. W decydującej bitwie pod Waterbergiem Niemcy pokonali rebeliantów. Trotha rozmyślnie pozwolił wojownikom Herero wymknąć się z okrążenia wraz z towarzyszącymi im rodzinami, po czym wyparł ich na skraj pustyni Omaheke (zachodnia odnoga pustyni Kalahari), zagradzając równocześnie rebeliantom dostęp do źródeł wody[6].
Eksterminacja Herero i Namaqua
[edytuj | edytuj kod]Po zepchnięciu Herero na tereny pustynne Trotha rozkazał odczytać im proklamację, w której ogłaszał, że utracili oni status poddanych niemieckiego cesarza i muszą opuścić tereny Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej. Zagroził jednocześnie, że każdy Herero, który pozostanie na terytorium kolonii zostanie zabity – bez względu na wiek czy płeć[6]. W rozmowach z gubernatorem Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej Trotha nie ukrywał, że jego celem jest całkowita eksterminacja zbuntowanego ludu.
Przez dwa miesiące Hererowie wegetowali na pustyni Omaheke. Niemieckie wojsko blokowało im dostęp do źródeł wody i zabijało każdego, kto usiłował się do nich zbliżyć. W efekcie tysiące Herero zginęło na skutek głodu i pragnienia. Pod wpływem protestów niemieckiej i międzynarodowej opinii publicznej cesarz Wilhelm II rozkazał przerwanie akcji pacyfikacyjnej[6]. Wbrew dyrektywom z Berlina Trotha kontynuował jednak politykę represji. Pozostali przy życiu członkowie plemienia Herero zostali umieszczeni w obozach koncentracyjnych, gdzie oznakowano ich literami GH (niem. Gefangene Herero). Byli zmuszani do katorżniczej pracy przy budowie linii kolejowej z Zatoki Lüderitza do Keetmanshoop[7], a niemieccy koloniści dokonywali na nich licznych mordów i gwałtów[6]. Przede wszystkim zabijano niezdolnych do pracy Herero, których zakłuwano bagnetami, aby zaoszczędzić amunicję. Dużą część jeńców, którzy nie mogli pracować, została umieszczona na tzw. Shark Island w pobliżu miasta Lüderitz[8], gdzie znajdował się jeden z pierwszych na świecie obozów śmierci[9][10]. W obozie tym zmarło ok. 3500 Afrykanów.
W Namibii niemieccy lekarze Eugen Fischer, Fritz Lenz, Erwin Baur oraz Hugo Bofinger prowadzili na ocalałych z pogromu Herero rasowe badania medyczne. Niemieccy naukowcy analizowali w nich 778 głów Herero oraz Nama uciętych jeńcom, które posłużyły im jako pomoce naukowe w pseudonaukowych opracowaniach dotyczących teorii i higieny ras[11].
Polskie reakcje na działania Niemców wobec ludów Herrero i Nama
[edytuj | edytuj kod]Postępowanie władz niemieckich spotkało się z oburzeniem polskiej opinii publicznej. Krytykę niemieckiego wojska i administracji kolonialnej podjęto na łamach licznych polskich czasopism, niezależnie od zaboru i odcienia politycznego. Redakcja „Wielkopolanina” piętnując obłudę niemieckich dowódców pisała:
Z jakiemż to oburzeniem historycy niemieccy wspominają o zdobywcach hiszpańskich z 15 i 16 wieku, i ich tępieniu indyan amerykańskich. Istotnie Hiszpanie, anglicy i inni zdobywcy straszliwe wśród dzikich ludów sprawiali rzezie, lecz działo się to kilkaset lat wstecz. Przyjrzyjmy się działaniu kulturników niemieckich w wieku »oświaty i postępu« w wieku dwudziestym. O sposobach walki przeciwko murzynom najlepiej pouczy orędzie i rozkazy dzienne główno komenderującego, Jenerała Trotha”[12].
Natomiast na łamach socjalistycznej „Trybuny” Władysław Gumplowicz (pseud. Górkowski), napisał:
Istotne znaczenie kolonii dla Niemiec polega na tem, że służą one rządzącej klice pruskiej jako śmietnik dla odpadków swojskiej biurokracyi, szlagonokracyi i porucznikokracyi. Syn landrata, sądownie skazany za szulerstwo, oficer z rodziny szlachetnej, którego trzeba było usunąć z pułku za zbyt nieludzkie znęcanie się nad żołnierzami; tknięty sadyzmem matołek z krwi książęcej — oto kandydaci na najwyższe godności w koloniach. Łatwo sobie wyobrazić, jak takie jednostki się panoszą tam, gdzie nie dosięga ich żadna skuteczna kontrola. Dodajmy, że zarząd kolonij z królewską rozrzutnością, przypominającą stosunki rosyjskie i prawdopodobnie mającą mniej więcej takie same przyczyny, rozdaje ziemie rządowe różnym bandycko-kapitalistycznym »towarzystwom dla wyzyskania (czytaj wyniszczenia) przyrodzonych bogactw kraju« (…). Wobec tego wszystkiego już nas dziwić nie może, że głównym środkiem wymiaru sprawiedliwości w koloniach niemieckich jest chłosta, że gubernatorowie i ich podwładni zakładają sobie haremy z zabranych przemocą córek i żon krajowców, i że swawolne zabójstwa pod pretekstem wymiaru kary są częste…[13].
Podsumowanie
[edytuj | edytuj kod]W wyniku tego konfliktu według różnych szacunków zginęło od 24 do ponad 100 tysięcy Herero oraz 10 tys. Nama[14][15][16][17][18]. Po zakończeniu powstania przy życiu pozostawało zaledwie 15 tys. Herero. Zostali oni całkowicie wywłaszczeni, poddani nadzorowi policyjnemu i zmuszeni do przymusowej pracy na farmach należących do białych kolonistów. Jedną czwartą ocalałych wysiedlono do innych regionów Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej lub do innych niemieckich posiadłości kolonialnych w Afryce[6].
Ludobójstwo to polegało na skazaniu całej społeczności na pewną śmierć poprzez wygnanie na pustynię Namib i blokowanie dostępu do żywności i źródeł wody[19][20].
W 1985 podkomisja praw człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych opublikowała tzw. Raport Whitakera, który określił eksterminację plemion Herero i Nama z Afryki Południowo-Zachodniej jako pierwsze ludobójstwo XX wieku na świecie. W 2004 roku niemiecki rząd przyznał się do odpowiedzialności za te wydarzenia i oficjalnie za nie przeprosił[21].
W czerwcu 2021 roku, po siedmiu latach negocjacji rządu RFN z rządem Namibii oraz przedstawicielami ludów Herero i Nama, strona niemiecka zobowiązała się do wypłacenia Namibii ponad miliarda euro zadośćuczynienia (oficjalnie „pomocy rozwojowej”), podkreślając przy tym, że nie są to reparacje bądź odszkodowania, ponieważ w takim wypadku mogłoby to stanowić precedens dla innych dawnych kolonii niemieckich. Przedstawiciele Herero i Nama odrzucili to porozumienie, gdyż domagali się kwoty 30 miliardów euro, a także otrzymania pieniędzy bezpośrednio[1].
Odniesienia
[edytuj | edytuj kod]W 2005 powstał film dokumentalny o eksterminacji namibijskich ludów pt. Namibia. Genocide and the Second Reich (pol. Namibia. Ludobójstwo a II Rzesza) w reż. Davida A. Olusogiego[22].
Odniesienie do tego wydarzenia zawarto w utworze pt. „Extermination Order” na albumie Wanderer z 2016, niemieckiej grupy muzycznej Heaven Shall Burn[23].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Niemcy płacą za ludobójstwo w Namibii. „To nie reparacje” [online], Rzeczpospolita [dostęp 2023-02-10] (pol.).
- ↑ Philip Oltermann, Germany agrees to pay Namibia €1.1bn over historical Herero-Nama genocide, „The Guardian”, 28 maja 2021, ISSN 0261-3077 [dostęp 2023-02-10] (ang.).
- ↑ Olusoga, Erichsen 2012 ↓.
- ↑ Mahmood Mamdani: When Victims Become Killers: Colonialism, Nativism, and the Genocide in Rwanda. Princeton: Princeton University Press, 2001, s. 12. (ang.).
- ↑ UN Whitaker Report on Genocide, 1985, paragraphs 14 to 24, pages 5 to 10. Prevent Genocide International.
- ↑ a b c d e f g h Piotr Szlanta: Ostatnie dni Hererów. Newsweek.pl, 2003-05-25. [dostęp 2020-07-12]. (pol.).
- ↑ Andrzej Solak: Myśl Polska. 15.01.2006.
- ↑ Michael Williams, „Hitler’s Holocaust blueprint: A new book reveals how the Kaiser’s Germany used concentration camps in Africa to advance their theories of racial supremacy”, Daily Mail 2010-09-23.
- ↑ Niemieckie obozy śmierci w Afryce [online], www.historia-news.pl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-19] (pol.).
- ↑ Olusoga, Erichsen 2012 ↓, Rozdz. 12.
- ↑ Olusoga, Erichsen 2012 ↓, rozdz. 13.
- ↑ „Wielkopolanin” 1905, nr 187., polona.pl
- ↑ P. Górkowski [Gumplowicz], Położenie w Niemczech, „Trybuna” 1907, nr 5., polona.pl
- ↑ Jeremy Sarkin-Hughes: Colonial Genocide and Reparations Claims in the 21st Century: The Socio-Legal Context of Claims under International Law by the Herero against Germany for Genocide in Namibia, 1904–1908. PSI Reports. (ang.).
- ↑ A. Dirk Moses: Empire, Colony, Genocide: Conquest, Occupation and Subaltern Resistance in World History (War and Genocide). s. 296. (ang.). za Dominik J. Schaller: From Conquest to Genocide: Colonial Rule in German Southwest Africa and German East Africa. (ang.).
- ↑ Sara L. Friedrichsmeyer, Sara Lennox, Susanne M. Zantop: The Imperialist Imagination: German Colonialism and Its Legacy (Social History, Popular Culture, and Politics in Germany). University of Michigan Press, 1999, s. 87. (ang.).
- ↑ Walter Nuhn: Sturm über Südwest. Der Hereroaufstand von 1904. Koblenz: Bernhard & Graefe-Verlag, 1989. ISBN 3-7637-5852-6. (niem.).
- ↑ Marie-Aude Baronian, Stephan Besser, Yolande Jansen: Diaspora and memory: figures of displacement in contemporary literature, arts and politics. Rodopi, 2007, s. 33. [dostęp 2011-07-01]. (ang.).
- ↑ Samuel Totten, William S. Parsons, Israel W. Charny: Century of genocide: critical essays and eyewitness accounts. Routledge, 2004, s. 51. [dostęp 2011-07-01]. (ang.).
- ↑ Dan Kroll: Securing our water supply: protecting a vulnerable resource. PennWell Corp/University of Michigan Press, 22. (ang.).
- ↑ BBC News: Germany admits Namibia genocide. 2004-08-14. [dostęp 2011-07-01]. (ang.).
- ↑ Strona filmu na www.stopklatka.pl.
- ↑ Tobias Kreutzer: Heaven Shall Burn – Wanderer. metal.de. [dostęp 2018-04-03].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- David Olusoga, Casper W Erichsen, Zbrodnia Kajzera, „Wielka Litera”, 2012.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalne przeprosiny Niemiec z 2004 r., www.windhuk.diplo.de. windhuk.diplo.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-07)].
- Opór tubylców przeciw ludobójstwu 1904–1906, www.klausdierks.com
- Ludobójstwo oraz historia ekspansywnej przemocy, www.newsfromafrica.org. newsfromafrica.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-28)].
- Piotr Szlanta, Ostatnie dni Hererów, www.swiat.newsweek.pl, dostęp od 9 VIII 2011 r.
- Michał Staniul, Najbardziej przemilczana z niemieckich zbrodni, www.konflikty.wp.pl, dostęp od 31 X 2011 r.. konflikty.wp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-22)].