Kolegiata św. Jerzego w Qormi
 nr rej. 00384 NICPMI (2012-08-27)
| |||||||||||||||||
| Kolegiata, kościół parafialny | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
Triq il-Kbira / Triq San Ġorġ | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Archidiecezja | |||||||||||||||||
| Kolegiata |
od 30 czerwca 2019 | ||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
23 kwietnia | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Malty  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Morza Śródziemnego  | |||||||||||||||||
 35°52′56,2″N 14°28′05,9″E/35,882278 14,468306
| |||||||||||||||||
Kolegiata Świętego Jerzego (malt. Knisja Kolleġġjata Arċipretali u Arcimatriċi ta' San Ġorġ, ang. The Collegiate Archmatrix Parish Church of Saint George) – rzymskokatolicka kolegiata i jeden z dwóch kościołów parafialnych w Qormi na Malcie.
Kościół położony jest w północno–zachodniej części miasta, przy zbiegu Triq il-Kbira i Triq San Ġorġ.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Parafia św. Jerzego jest jedną z 10 wiejskich parafii wymienionych w „Rollo” biskupa Senatore de Mello z 1436[1]. Pierwszy kościół w formie niewielkiej prostej kaplicy, istniejący już przed 1436 został zburzony około 1456, a w tym samym miejscu zbudowano większy[2][3]. W istniejącym współcześnie kościele znajduje się tablica, która na polecenie biskupa Bartolomé Rulla została w 1763 przeniesiona z zakrystii do kościoła, a na której łacińska inskrypcja brzmi[1]:
MCCCCLVI. X. die mensis Septembris. Hoc maramma tempore mei Donni Gilii Lombardi ejusdem Ecclesiae Cappellani, procuratores vero super marammate praedicto fuerunt Matthaeus Cassar et Petrus Camilleri
co w wolnym tłumaczeniu[a] brzmi: 1456, 10 września. Kościół ten został zbudowany kiedy proboszczem był ks. Giglio Lombardo, opiekunami kościoła byli Matteo Cassar i Pietro Camilleri. Ferres podaje, że tablica ta istniała w starym kościele w miejscu, gdzie dziś jest kaplica Różańca Świętego[1].
W 1575 parafię odwiedził wizytator apostolski mons. Pietro Dusina[1].
Kościół został niemal kompletnie przebudowany w latach 1584–85. Jego projekt dość niepewnie przypisuje się Vittorio Cassarowi[3][5]. Włączono wówczas w jego strukturę pobliską kaplicę Zwiastowania, budując na jej miejscu jeden z bocznych ołtarzy[6]. Nie jest znana data zakończenia rozbudowy, lecz biorąc pod uwagę styl architektoniczny budowli był to prawdopodobnie koniec XVII wieku[7]. Kopułę dobudowano w 1684 według projektu Lorenzo Gafà[3][8]. Konsekracja kościoła przez biskupa Paula Alphérana de Bussan miała miejsce 6 maja 1731[1][4][6].
Kościół został podniesiony do rangi kolegiaty 30 czerwca 2019[9].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Wygląd zewnętrzny
[edytuj | edytuj kod]Kościół dzisiejszy zbudowany jest na planie krzyża[3][6]. Fasada kościoła jest wysoka, dwupoziomowa, z nałożonymi doryckimi pilastrami. Na każdym poziomie dzielą ją one na pięć segmentów, z których centralny jest najszerszy, a skrajne najwęższe. Na dolnym poziomie główny portal z drzwiami zwieńczonymi łukiem i po bokach dwoma parami korynckich kolumn na cokołach, wspiera zdobny fryz z gierowanym gzymsem. Gzyms ten, rozciągnięty na całą szerokość fasady, rozdziela oba poziomy.
W dwóch bocznych segmentach, węższych od centralnego, wejścia do naw bocznych są kopią głównego, lecz w mniejszej skali i z pojedynczymi kolumnami je flankującymi. Dwa skrajne segmenty dolnego poziomu fasady mają gładką ścianę. Środkowy segment wyższego poziomu zawiera w sobie złamany fronton podtrzymywany przez dwa wsporniki, poniżej znajduje się niewielkie okno. W złamaniu frontonu nisza z figurą patrona świątyni. Na pozostałych czterech segmentach znajdują się podobne elementy, z niewielkim gzymsem w miejsce frontonu pomiędzy oknem a niszą. Całość, nad częścią centralną, wieńczy stromy fronton z krzyżem na postumencie, po bokach balustrada nad kolejnymi segmentami fasady, zaś od zewnętrznych w górę wyrastają dwie kwadratowe w przekroju dzwonnice, każda zwieńczona balustradą i dachem wieżowym[10]. Na dzwonnicach zamontowanych jest 6 dzwonów, największy z nich zakupiony został w 2003 w Litex Foundry of Russia[11]. Zegar na północnej wieży, dzieło Michelangela Sapiano, zainstalowany został w 1878[4].
Wnętrze
[edytuj | edytuj kod]
Świątynia wewnątrz jest długa na 120 ft (ok. 36,5 m), zaś nawa jest szeroka na 26 ft (ok. 7,9 m). Wnętrze zbudowane w stylu doryckim składa się z prezbiterium, dwóch dużych kaplic w przeciwnych końcach transeptu, oraz nawy głównej z nawami bocznymi. Na przecięciu nawy z transeptem znajduje się kopuła, zaprojektowana przez Lorenzo Gafà i zbudowana w 1684[4][12]. Wnętrze kościoła ma sklepienie kolebkowe z kasetonami, wsparte na rzędach pilastrów doryckich oraz belkowaniu z tryglifami i metopami[10]. W kościele jest 14 ołtarzy[12].
Dzieła sztuki w kościele
[edytuj | edytuj kod]
Obraz tytularny kościoła, przedstawiający Ścięcie św. Jerzego pochodzi z XVII wieku i jest pędzla słynnego Mattia Pretiego. Tytularna statua Święty Jerzy z 1738 jest dziełem rzeźbiarza Pietru Felicego[11]. Statua została odnowiona w 1895[13]. Inni malarze, których dzieła znajdują się w kościele, to[14][15]:
- Mattia Preti
- Ojciec Przedwieczny (nieukończony)
- Pietru Pawlu Caruana – w prezbiterium, z 1843
- Św. Jerzy przed cesarzem Dioklecjanem
- Św. Jerzy wchodzący do świątyni Apolla
- Francesco Zahra
- Oczyszczenie Maryi Panny w świątyni
- Madonna dająca pasek św. Augustynowi i św. Monice
- Święta Małgorzata z Kortony
- Giuseppe Briffa (1901–1987)
- Święty Jerzy
- Święty Paweł
- Święta Agata przychodząca na pomoc Maltańczykom
- Giuseppe Calì (1846–1930)
- Święty Józef
- Stefano Erardi
- Matka Boża Łaskawa
- Święty Mikołaj
- Anton Falzon
- Święty Paweł
- Nieznany artysta ze szkoły bizantyńskiej
- Matka Boża Bolesna
Są w świątyni także rzeźby Alfreda Camilleri Cauchiego, Ċensu Cremony i Charlesa Darmanina.
Świątynia dzisiaj
[edytuj | edytuj kod]W kościele odprawiane są msze święte w dni powszednie o 6:15, 7:30 oraz 16:30 (zima) / 18:00 (lato); w soboty o 16:30 (zima) / 17:00 (lato) i 18:00, oraz w niedziele i święta o 6:00, 7:30, 9:00, 10:30 oraz 17:00[2].
Święto patronalne
[edytuj | edytuj kod]Fiesta z okazji dorocznego święta patronalnego kościoła urządzana jest w tygodniu przed ostatnią niedzielą czerwca[16]. Przez cały tydzień miasto cieszy się w świątecznym nastroju, jest całe udekorowane kolorowymi światłami, posągami i innymi dekoracjami ulicznymi. Kościół parafialny jest również w pełni udekorowany wspaniałymi światłami, adamaszkiem i dywanami. Każdego wieczoru w dni poprzedzające fiestę odbywają się marsze orkiestr dętych. Towarzyszą im tradycyjne fajerwerki, na ulicach rozmieszczone są stoiska z nugatem i lodami.
W niedzielę, kulminacyjny dzień obchodów, w kościele odprawiana jest uroczysta msza święta, po której wokół Qormi przechodzi procesja ze statuą tytularną, a po niej orkiestry dęte i mieszkańcy miasta[17].
Oprócz święta św. Jerzego są jeszcze cztery inne święta wtórne, każde związane z bractwem religijnym. Są to: Świętego Józefa, Matki Boskiej Pocieszenia (Tac-Cintura), Matki Boskiej Różańcowej i Świętego Michała. Ponadto istnieje piąte bractwo, Najświętszego Sakramentu, które celebruje fiestę w święto Bożego Ciała[11].
Ochrona dziedzictwa kulturowego
[edytuj | edytuj kod]26 sierpnia 2011 Malta Environment and Planning Authority nadała kościołowi św. Jerzego status zabytku 1. klasy[3], zaś od 27 sierpnia 2012 umieszczony jest on na liście National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands pod nr. 00384[8].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Ferres 1866 ↓, s. 357.
- ↑ a b Ħal Qormi (St George). Archdiocese in Malta. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-08)]. (ang.).
- ↑ a b c d e St George, Qormi. [w:] Times of Malta [on-line]. 2011-10-24. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-08)]. (ang.).
- ↑ a b c d Guillaumier 2003 ↓, s. 364.
- ↑ Hughes 1956 ↓, s. 86.
- ↑ a b c John Scerri: Qormi / St. George Parish Church. Churches & Chapels of Malta. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-08)]. (ang.).
- ↑ Hughes 1956 ↓, s. 84.
- ↑ a b Parish Church of St George [online], NICPMI, 27 sierpnia 2012 [zarchiwizowane z adresu 2020-12-08] (ang.).
- ↑ Archbishop declares Qormi’s St George’s Church as a Collegiate. [w:] TVM [on-line]. 2019-06-30. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-08)]. (ang.).
- ↑ a b Hughes 1956 ↓, s. 85.
- ↑ a b c David Camilleri: A Study in Local History since 1800: Qormi. University of Malta, 05.2014. s. 79. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-12)]. (ang.). (Dysertacja)
- ↑ a b Ferres 1866 ↓, s. 358.
- ↑ Guillaumier 2003 ↓, s. 365.
- ↑ Guillaumier 2003 ↓, s. 364-365.
- ↑ Ferres 1866 ↓, s. 358-359.
- ↑ Ħal Qormi. Four walks through a historic city. Din l-Art Ħelwa. s. 4-5. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-05)]. (ang.).
- ↑ Feast of St. George. malta.com, 2012. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-12)]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Achille Ferres: Descrizione storica delle chiese di Malta e Gozo. Malta: 1866. (wł.).
- Qormi - Parish Church of Saint George. W: Alfie Guillaumier: Malta's Town and Villages. Valletta: Progress Press Co. Ltd, 2003. ISBN 99909-3-056-2. (ang.).
- Quentin Hughes: The building of Malta 1530–1795. London: Alec Tiranti Ltd., 1956. (ang.).