Koczkodan mnisi

Koczkodan mnisi
	Cercopithecus roloway
	(von Schreber, 1774)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	koczkodanowce
Rodzina	koczkodanowate
Podrodzina	koczkodany
Plemię	Cercopithecini
Rodzaj	koczkodan
Gatunek	koczkodan mnisi
Synonimy
	Simia roloway von Schreber, 1774; Cercopithecus palatinus J.A. Wagner, 1855;
	Simia roloway von Schreber, 1774; Cercopithecus palatinus J.A. Wagner, 1855;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Koczkodan mnisi^[5] (Cercopithecus roloway) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1774 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Simia roloway^[2]. Miejsce typowe to Gwinea (Afryka Zachodnia)^[6]^[7]^[8]^[9].

C. roloway należy do grupy gatunkowej diana^[7]^[8]. Pośrednie cechy między C. roloway i C. diana zostały zaobserwowane w pobliżu rzeki Sassandra, gdzie pomarańczowe odcienie pośladków i wewnętrznej strony ud stają się głębsze, ale nie są pośrednie na brodzie ani na brwiach^[8].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[8].

Etymologia

Cercopithecus: gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos „małpa z długim ogonem”, od gr. κερκος kerkos „ogon”; πιθηκος pithēkos „małpa”^[10].
roloway: nazwa być może pochodzi od jakiegoś języka ludów zamieszkujących Afrykę Zachodnią, chociaż prawdopodobna nazwa źródłowa nie została dotąd odnaleziona, lub być może z błędnego użycia syngaleskiego riḷavā oznaczającego makaka^[11].

Zasięg występowania

Koczkodan mnisi występuje w południowo-wschodnim Wybrzeżu Kości Słoniowej i południowo-zachodniej Ghanie; być może również w Togo^[8].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 42–45 cm, samców 50–60 cm, długość ogona samic 70 cm, samców 85 cm; masa ciała samic 3,9 kg, samców 5,2 kg^[7]^[12].

Ekologia

Żywią się głównie owocami oraz owadami. Żyją około 20 lat w warunkach naturalnych^[13].

Status

Gatunek ten jest krytycznie zagrożony wyginięciem (CR – ang. critically endangered)^[4]. W ciągu ostatnich stu lat populacja tych małp zmalała do 20% wcześniejszej wartości^[14].

Przypisy

↑ Cercopithecus roloway, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Der Mensch. Der Affe. Der Maki. Die Fledermaus. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1775, s. ryc. xxv, 109, 187. (niem.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5: Die Affen, Bahnlücker, Beutelthiere, Susthiere, Tusettenfresser und Sandflüger. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1855, s. 47. (niem.).
↑ ^a ^b I.I. Koné I.I. i inni, Cercopithecus roloway, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-03] (ang.).
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 45. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus roloway. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-03].
↑ ^a ^b ^c D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 680. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus roloway (von Schreber, 1774). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 172, 1904. (ang.).
↑ Roloway. Lexico. [dostęp 2021-09-03]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 153. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Animal Diversity Web. [dostęp 2020-06-15]. (ang.).
↑ The Roloway Monkey. [dostęp 2020-06-15]. (ang.).

[itis-1] Cercopithecus roloway, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Schreber-2] J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: Der Mensch. Der Affe. Der Maki. Die Fledermaus. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1775, s. ryc. xxv, 109, 187. (niem.).

[Wagner-3] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5: Die Affen, Bahnlücker, Beutelthiere, Susthiere, Tusettenfresser und Sandflüger. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1855, s. 47. (niem.).

[iucn-4] I.I. Koné I.I. i inni, Cercopithecus roloway, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-03] (ang.).

[Cichocki&inni-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 45. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cercopithecus roloway. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-03].

[Zinner&inni-7] D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 680. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Cercopithecus roloway (von Schreber, 1774). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 172, 1904. (ang.).

[Lexico-11] Roloway. Lexico. [dostęp 2021-09-03]. (ang.).

[amw-12] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 153. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[ADW-13] Animal Diversity Web. [dostęp 2020-06-15]. (ang.).

[Trm-14] The Roloway Monkey. [dostęp 2020-06-15]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]