Karl Schabik
 Kaplica cmentarza miejskiego (1924–1927) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| |
Karl Schabik (ur. 31 października 1882 w Głubczycach, zm. 30 listopada 1945 w Woroszyłowsku) – niemiecki architekt, radca budowlany i radny miasta Gliwice (1919–1945).
Życie i praca
[edytuj | edytuj kod]Ukończył liceum w Głubczycach, a następnie studiował na Uniwersytecie Technicznym w Charlottenburgu pod Berlinem, gdzie w 1906 roku otrzymał dyplom architekta. W roku 1914 uzyskał tytuł „Regierungsbaumeister” i wstąpił do służby państwowej, którą przerwał udział w I wojnie światowej. Od 1918 roku, po opuszczeniu armii, pracował w Siegburgu, skąd aplikował na stanowisko radcy budowlanego Gliwic, na które został wybrany 22 maja 1919 roku.
Był miejskim radcą budowlanym w Gliwicach w latach 1919–1945, a pomiędzy 1930 a 1945 rokiem również wiceprzewodniczącym Stowarzyszenia Muzeum Górnośląskiego w Gliwicach. Był też przewodniczącym Związku dla Sztuk Pięknych na Górnym Śląsku, należał do grona opiekunów zabytków na Śląsku, zasiadał w zarządzie Śląskiego Związku Sztuki. Był członkiem Katolickiej Partii Centrum.
Jako urbanista przyczynił się do rozwoju Gliwic, między innymi wytyczył nowe ulice, wypełnił luki w zabudowie śródmieścia, rozpisał liczne konkursy architektoniczne, utworzył kilka instytucji publicznych[1]. Po podziale w 1922 roku Górnego Śląska, miasto musiało stworzyć przestrzeń życiową dla dużej liczby uchodźców z części przyznanej Polsce, Schabik aktywnie uczestniczył w rozwiązaniu tego problemu[2].
Zaprojektował między innymi liceum im. Josepha von Eichendorffa (1927–1930)[3] oraz przy współpracy architekta ogrodów Richarda Riedla Cmentarz Centralny. W roku 1925 nadzorował rekonstrukcję Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, oryginalnie wybudowanego w Zębowicach koło Olesna w 1493, który pełnił po rekonstrukcji funkcję kaplicy pogrzebowej Cmentarza Centralnego[4]. W latach 1924–1926 zaprojektował i przeprowadził w stylu neobarokowym rozbudowę Kościoła Podwyższenia Krzyża Świętego – powiększono nawę południową oraz dobudowano kaplicę i przedsionek[5].
Realizacją idei miasta-ogrodu Ebenezera Howarda było osiedle Towarzystwa GAGFAH (Gemeinnützige Aktiengesellschaft für Angestellten-Heimstätten), zbudowane w latach 1922–1926 według projektu Schabika oraz Hansa Sattlera i Richarda Riedla, które do dzisiaj zachowało swój oryginalny kształt. Jego centralna oś, dziś ulica Adama Mickiewicza, została na całej swojej długości obsadzona czterema rzędami lip[6].
W latach dwudziestych XX wieku powstała w Niemczech idea trójmiejskiej jednostki Gliwic, Bytomia i Zabrza (niem. Gleiwitz, Beuthen OS i Hindenburg OS)[7]. Jej realizacja była nadzorowana przez Schabika z ramienia administracji miejskiej Gliwic[8]. Początkowo plany Śląskiego Trójmiasta nie były związane z polityką, chodziło raczej o ideę miasta-ogrodu jako symbolu pokojowego i sprawiedliwego świata[9]. Zgodnie z tą koncepcją stworzono wspólne struktury transportowe i plan zagospodarowania przestrzennego dla trzech miast i sąsiednich gmin. Po zmianie rządów w latach trzydziestych koncepcja nie doczekała się realizacji[10]. Jednak w przypadku gliwickich osiedli mieszkaniowych idea Howarda osiągnęła długotrwały sukces, a jego podwalin należy dopatrywać się w decyzjach budowlanych Schabika[11].
W 1932 roku został ponownie wybrany architektem miejskim. Urząd sprawował do czasu okupacji miasta przez Armię Radziecką. 8 lutego 1945 roku został uwięziony przez NKWD, a następnie deportowany do ZSRR[12] do przymusowej pracy. Zmarł w Woroszyłowsku (dziś Ałczewsk) na skutek dyzenterii. Miejsce jego pochówku nie jest znane[13]. Był nie tylko architektem, urbanistą i doskonałym urzędnikiem, ale przede wszystkim wizjonerem, człowiekiem otwartym na nowoczesne rozwiązania. Zintegrował projekty i zamierzenia swoich poprzedników opracowując generalny plan rozwoju przestrzennego Gliwic i konsekwentnie go realizując[14]. Plan ten do dziś jest podstawą organizacji przestrzennej miasta[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Adam Bednarski, Zarys modernistycznej architektury Gliwic (1919-1939) Działalność architektoniczno-budowlana Karla Schabika, Politechnika Śląska, Gliwice 2010 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Adam Bednarski, To jemu Gliwice zawdzięczają swój obecny kształt. Poznaj historię Karla Schabika (TV), „24GLIWICE – Portal Gliwice”, 1 maja 2013 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Dawne Liceum im. Eichendorffa w Gliwicach [online], slaskie.travel [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Bożena Kubit, Gliwice, ul. Kozielska, Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, „folder wydany z okazji X Gliwickich Dni Dziedzictwa Kulturowego”, Gliwice 2012.
- ↑ Joanna Puchalik: Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. W: Gliwice znane i nieznane. Leszek Jodliński (red.). Wyd. 3. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2010, s. 127-131. ISBN 978-83-89856-31-9.
- ↑ Luc, Lipowa aleja obroniona! Pomógł konserwator zabytków [online], gliwice.wyborcza.pl, 28 listopada 2012 [dostęp 2018-02-18].
- ↑ Adam Bednarski, Działalność architektoniczno-budowlana Karla Schabika na tle rozwoju architektury mieszkaniowej Gliwic 1919-1939, [s.n.], 2009 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Karl Schabik, Albert Stütz, M Wolf, Dreistädteeinheit: Beuthen, Gleiwitz, Hindenburg, Landkreis Beuthen, Berlin: F.E. Hübsch, 1929 (niem.).
- ↑ Ewa Chojecka, Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, Katowice: Muzeum Śląskie, 2004, s. 355, ISBN 978-83-87455-77-4 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Grażyna Kuźnik, Śląskie Trójmiasto: Beuthen, Gleiwitz, Hindenburg. Dlaczego nie powstało?, „zabrze.naszemiasto.pl”, 5 marca 2012 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Adam Bednarski, Gliwice na ich drodze: Karl Schabik – Muzeum w Gliwicach, „Muzeum w Gliwicach”, 27 marca 2013 [dostęp 2018-02-09] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-09].
- ↑ Bartosz T. Wieliński, Słynni niemieccy mieszkańcy Gliwic [online], katowice.wyborcza.pl, 12 sierpnia 2004 [dostęp 2018-02-09].
- ↑ Karl Schabik – zapomniany architekt w serwisie YouTube
- ↑ Justyna Wojtas, Zespoły mieszkaniowe miast Górnego Śląska z lat 1921–1945 wobec współczesnych wymagań użytkowych, [w:] M.J. Sołtysik, R. Hirsch (red.), Modernizm w Europie – modernizm w Gdyni. Architektura lat międzywojennych i jej ochrona, Gdynia: Urząd Miasta Gdyni, 2009, s. 255 [dostęp 2018-02-18].
- ↑ Małgorzata Lichecka, Bombonierka ze styropianu. Jak zeszpecono urząd miejski [online], nowiny.gliwice.pl, 25 grudnia 2016 [dostęp 2018-02-09].