Karaluch

Karaluch

Blatta orientalis
Linnaeus, 1758
Samiec (z lewej) i samica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	uskrzydlone
Rząd	karaczany
Rodzina	karaczanowate
Podrodzina	Blattinae
Rodzaj	Blatta
Gatunek	karaluch
Synonimy Blatta badia Saussure, 1863 Blatta castanea Blanchard, 1851 Blatta culinaris De Geer, 1773 Blatta europaea Bartsch, 1846 Blatta ferruginea Thunberg, 1810 Blatta gracilis (Adelung, 1910) Blatta hemialata Gistel, 1856 Blatta imperator (Westwood, 1858) Blatta lucifuga Poda, 1761 Blatta pallipes (Philippi, 1863) Blatta platystetho (Philippi, 1863) Blatta secunda Schaeffer, 1769 Blatta spontanea (Semenov-Tian-Shansky, 1909) Blatta tertia Schaeffer, 1769

Karaluch, karaczan wschodni, karaczan pospolity, szwab (Blatta orientalis) – gatunek owada z rzędu karaczanów i rodziny karaczanowatych. Owad kosmopolityczny, w większości zasięgu synantropijny.

Opis

Dorosłe samce osiągają od 17,5 do 28,7 mm, a samice od 20 do 27 mm długości ciała. Ubarwienie ciała błyszczące, od rudawego po czarne, u dorosłych zwykle brunatnoczarne. Przedplecze jest jednobarwne, w zarysie okrągławo-trapezowate, u dorosłych długości od 5 do 7,2 mm. U samic skrzydła są zredukowane do formy łusek o długości od 4,6 do 6,8 mm. Obie płcie nielotne. Samce mają skrzydła skrócone, dochodzące do ¾ długości odwłoka. Pierwsza ich para jest skórzasta, o zredukowanym użyłkowaniu, zmodyfikowana w pokrywy o długości od 12 do 16,7 mm. Druga para jest błoniasta i wachlarzowato złożona pod pierwszą. Stosunkowo długie odnóża uzbrojone są w silne kolce na udach i goleniach. Stopy samic i niedorosłych samców mają zredukowane przylgi (arolia) co utrudnia im wspinaczkę po gładkich powierzchniach, natomiast u dorosłych samców przylgi mogą być wykształcone w różnym stopniu.

Występowanie

Owad kosmopolityczny, najczęstszy w strefie umiarkowanej półkuli północnej. Jego naturalne populacje występują w rejonie Morza Kaspijskiego i Czarnego, w tym na Krymie. Owady te zasiedlają tam ściółkę i szczątki roślinne. W innych rejonach świata jest to gatunek synantropijny. Zamieszkuje ludzkie siedziby, magazyny, piwnice, podziemne rury i kanały ściekowe oraz wysypiska śmieci. W Polsce stosunkowo pospolity.

Biologia i ekologia

a – samica, b – samiec, c – samica z boku, d – larwa

Gatunek wszystkożerny. Preferuje miejsca wilgotne oraz temperaturę 20–29 °C. Samice nie wytwarzają jaj poniżej 15 °C, a te zamierają poniżej 0 °C.

Rozród i rozwój

W trakcie dobierania się w parę samiec wędruje wokół samicy, po czym ustawia się przodem do niej. Następnie samica unosi głowę, a samiec wsuwa się pod nią tyłem, jednocześnie rozkładając skrzydła, tak że samica dotyka aparatem gębowym tergitów jego odwłoka. W tym czasie samiec wydłuża odwłok, aż do połączenia się genitaliów obu owadów. Po połączeniu samiec odwraca się tak, że para ustawiona jest głowami w przeciwnych kierunkach. Po kopulacji samica formuje zawierającą 16–18 jaj ootekę, którą przez 12 godzin do 7 dni nosi ze sobą, po czym pozostawia w osłoniętym miejscu. Ooteka ma kształt prawie walcowaty, barwę czarniawobrązową i mierzy od 10 do 12 mm. Jedna samica produkuje w ciągu życia 6–8 ootek w odstępach 1–2 tygodni.

W temperaturze 21 °C larwy lęgną się po 81 dniach, a w 29,5 °C po 42 dniach. Pierwsze ich stadium ma jasnobrązową barwę i około 6 mm długości. W zależności od warunków larwy linieją 7–10 razy przed osiągnięciem dorosłości. W temperaturze 22 °C rozwój samców trwa 515 dni, a samic 542 dni. W 30 °C skraca się do 164 dni u samców i 282 dni u samic. Dorosłe samice dożywają 190, a samce 180 dni. Obok rozmnażania płciowego zdarza się także partenogeneza.

Zobacz też

Karaczany Polski