Kanarek
| Serinus canaria[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kanarek | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Kanarek[4] (Serinus canaria) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występuje w lasach Azorów, zachodnich Wysp Kanaryjskich i Madery. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Karol Linneusz w 1758 na podstawie holotypu z Wysp Kanaryjskich. Nadał mu nazwę Fringilla Canaria[2]. Obecnie (2021) akceptowana przez IOC nazwa to Serinus canaria[5]. Możliwe, że tworzy nadgatunek z kulczykiem zwyczajnym (S. serinus), syryjskim (S. syriacus) i siwoszyim (S. canicollis), lecz pokrewieństwa są niejasne[2]. Kanarek jest gatunkiem monotypowym[5]. W 2015 zsekwencjonowano genom kanarka (była to samica). Na kariotyp składa się 78 autosomów i 2 chromosomy płci (co daje 2n=80). Chromosomy od 19 do 38 to mikrochromosomy[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Kanarki osiągają długość ciała od 12,5 cm do 13,5 cm przy masie ciała 15–20 g[2]. Ubarwienie dzikich kanarków jest ogółem zielonożółte z oliwkowo-brązowymi pasami. U samców spód ciała porastają matowe, złotożółte pióra, na brodzie, gardle i piersi występuje oliwkowy odcień. Wierzch ciała jest szary z ciemnym paskowaniem, a przód głowy – jasnożółty. Sterówki ciemnobrązowe, w okolicach skrajów ogona – jasnozielone. Sam ogon jest rozwidlony. Dziób jasnoróżowy, nogi i stopy brązowe. Samica przypomina samca, jednak wyróżnia się bardziej matowym upierzeniem, z większą ilością szarości z przodu głowy i z wierzchu ciała, do tego na głowie i grzbiecie ma intensywniejsze czarne paskowanie[7].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Naturalnie kanarki występują w obrębie Azorów, Wysp Kanaryjskich i Madery[2][5]. Zamieszkują zachodnie Wyspy Kanaryjskie, bez Fuerteventury i Lanzarote[7]. Introdukowane zostały na Portoryko, Bermudach i Hawajach[2].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowiskiem życia kanarków są różnorodne nizinne i podgórskie lasy[2]. Poza sezonem lęgowym tworzą duże stada, niekiedy liczące setki osobników. Tworzą też stada mieszane z makolągwami (Carduelis cannabina) i szczygłami (Carduelis carduelis)[7]. Kanarki żywią się głównie nasionami, głównie roślin zielnych i traw, zjadają również nieco pączków kwiatowych, owoców i owadów[2], szczególnie w sezonie lęgowym. Pieśń kanarka składa się z fletowych gwizdów i treli przedzielonych szczebiotami i wibrującymi dźwiękami; jedna trwa do 25 sekund[7].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Pora gniazdowania zależna jest od wielu czynników, jak pojawienie się nowej, zielonej roślinności, jednak zwykle okres lęgowy zaczyna się w styczniu lub lutym i trwa do końca czerwca. Samce śpiewają cały rok, w okresie lęgowym śpiew nasila się. Samica wybiera miejsce na gniazdo i konstruuje większość gniazda, zaś samiec w tym czasie broni terytorium. Gniazdo umiejscowione jest na gęstym krzewie lub drzewie, ma kształt talerza. Budulec stanowią trawy, korzenie i mech, a wyściółkę – pióra i sierść. Para kanarków wyprowadza od 2 do 3 lęgów w roku. W zniesieniu są 3 lub 4 jaja o jasnoniebieskiej skorupce. Inkubacja trwa 13–14 dni. Młode są w pełni opierzone po 15–17 dniach życia, a w pełni samodzielne po blisko 36[7].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje kanarka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2020). Liczebność populacji na wolności szacuje się na 3,00–5,05 milionów dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[3].
W niewoli
[edytuj | edytuj kod]
Jest protoplastą kanarka domowego. Pierwsze kanarki dotarły do Europy w 1409. Hodowla, do której początkowo prawo rościli sobie Hiszpanie (w głąb kontynentu przepuszczając jedynie samce), rozwinęła się po 1479, kiedy Hiszpanie przejęli Wyspy Kanaryjskie. Początkowo odchowywaniem kanarków zajmowali się mnisi w klasztorach. Około 1545 kanarki trzymano już w Anglii i Flandrii (dzisiejsza Belgia). Pod koniec XVI wieku kanarki hodowano również w Ameryce, Luksemburgu, Niderlandach i Burgundii (Francja). W 1. połowie XVII wieku kanarki dotarły do Włoch, następnie stamtąd do Niemiec[8]. W XVII wieku hodowla kanarków skupiła się we Włoszech, a w XIX wieku – w górach Harz[9]. Obecnie istniejące rasy kanarków dzieli się na 3 grupy: kanarki śpiewające, kanarki kolorowe (barwne) i kanarki kształtne (posturalne)[9][10]. Te ostatnie cechuje odmienny kształt, na przykład „korona” z piór na głowie, pióra przypominające łuski lub garbata postura. Kanarki kolorowe mają za to upierzenie w różnych wariacjach koloru żółtego, pomarańczowego i brązowego[9]. Występują w dwóch grupach: lipochromowe (jasne) i melaninowe (ciemne)[8]. Kanarki żółte i białe pojawiły się już w XVI wieku[9]. Niedużo jest podstawowych mutacji barwnych kanarków, jednak dzięki wzajemnym kombinacjom można otrzymać ich ponad 300[8].
W XIX i XX wieku używany w kopalniach do wykrywania toksycznych gazów (dwutlenek węgla, metan, tlenek węgla).[11]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Serinus canaria, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Clement, P.: Island Canary (Serinus canaria). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2 lipca 2016)].
- ↑ a b Serinus canaria, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-27].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-27]. (ang.).
- ↑ C. Frankl-Vilches et al. Using the canary genome to decipher the evolution of hormone-sensitive gene regulation in seasonal singing birds. „Genome Biology”. 16 (19), 2015.
- ↑ a b c d e Island canary (Serinus canaria). ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-07)].
- ↑ a b c Radomír Veselý. Kanarki barwne (5) Historyczny rozwój mutacji. „Nowa Exota”. 5/2017. ISSN 1214-8962.
- ↑ a b c d Clive Roots: Domestication. Greenwood Publishing Group, 2007, s. 19. ISBN 0-313-33987-2.
- ↑ Rasy i odmiany. Internetowy serwis ptaków kanarki.pl. [dostęp 2016-07-02].
- ↑ Kanarek czyli system późnego ostrzegania Autor wpisu Autor: Tomasz Zieliński Data wpisu 2020-11-30
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona poświęcona opiece nad kanarkami w domu, rasom i hodowli
- Zdjęcia, nagrania audio i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).