Przejdź do zawartości

Jewgienij Prieobrażenski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jewgienij Preobrażenski

Jewgienij Prieobrażenski (ros. Евгений Алексеевич Преображенский; ur. 16 lutego?/28 lutego 1886 w Bołchowie, gubernia orłowska, zm. 13 lipca 1937 w Moskwie) – rosyjski ekonomista, teoretyk ekonomii marksistowskiej, działacz partii bolszewickiej, sekretarz KC RKP(b) 1920-21, działacz Lewicowej Opozycji.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie duchownego prawosławnego. W latach 1897–1905 uczęszczał do męskiego gimnazjum klasycznego w Orle, tam w 1902 zetknął się z nielegalną literaturą, którą zaczął kolportować. Uczestniczył w nielegalnych kółkach młodzieżowych, a w lutym 1904 został przyjęty do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, związał się z frakcją bolszewików. W czasie rewolucji 1905 roku był jednym z organizatorów masówek i strajków szkolnych w Orle. W grudniu 1905 uczestniczył w powstaniu bolszewickim w Moskwie. W marcu 1906 aresztowany przez policję, więziony przez pięć miesięcy, uwolniony w konsekwencji zbiorowej głodówki, został członkiem komitetu SDPRR w Permie. Ponownie aresztowany w Moskwie, więziony kilka miesięcy w więzieniu w Permie, w 1907 uwolniony przez sąd w Kazaniu z braku dowodów winy. W latach 1907–1908 członek obwodowego uralskiego komitetu partii, w kwietniu 1909 aresztowany, zesłany do guberni irkuckiej, w 1911 zbiegł z zesłania, ponownie aresztowany, spędził kilka miesięcy w więzieniu, po czym odesłano go do miejsca zesłania. W 1915 otrzymał zezwolenie na zamieszkanie w Irkucku.

Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu zasiadł w prezydium rady delegatów robotniczych w Czycie. Z jej ramienia został wybrany na delegata na I Wszechrosyjski Zjazd Rad, który odbył się w Piotrogrodzie 16 czerwca – 7 lipca 1917, uczestniczył aktywnie w obradach zjazdu, który przyjął przez aklamację zgłoszoną przez Prieobrażenskiego rezolucję o walce z antysemityzmem. Na VI zjeździe SDPRR(b) 16 sierpnia 1917 wybrany na zastępcę członka Komitetu Centralnego partii bolszewików (KC składał się z 21 członków i 10 zastępców). Po zjeździe powrócił na Ural, do Złatoustu. Na II Wszechrosyjskim Zjeździe Rad wybrany na członka WCIK, bez powodzenia kandydował w wyborach na deputowanego do Konstytuanty z listy partii bolszewików z guberni ufijskiej.

Po przewrocie bolszewickim w okresie negocjacji pokojowych Rosji sowieckiej z Państwami Centralnymi w Brześciu był członkiem frakcji „lewicowych komunistów” w Komitecie Centralnym, kierowanej przez Nikołaja Bucharina. Frakcja, w opozycji do stanowiska Włodzimierza Lenina, była przeciwna zawarciu traktatu brzeskiego na podyktowanych przez Państwa Centralne warunkach i opowiadała się za rozpoczęciem wojny rewolucyjnej przeciwko nim. Ostatecznie RFSRR podpisała 3 marca 1918 traktat brzeski, a Prieobrażenski na VII zjeździe RKP(b) 6 marca 1918 nie został ponownie wybrany do KC i powrócił do pracy politycznej na Uralu – jako członek prezydium Uralskiego Komitetu Obwodowego RKP(b) (1918-1919). Uczestniczył w walce z Korpusem Czechosłowackim.

Po zajęciu Uralu przez wojska Białych dowodzone przez admirała Aleksandra Kołczaka w 1919, Nikołaj Bucharin, redaktor naczelny Prawdy ściągnął Prieobrażenskiego do Moskwy do pracy w redakcji pisma. Obydwaj działacze napisali wspólnie ABC komunizmu[1] (ros. Азбукa коммунизма)– popularny wykład doktryny komunistycznej dla nowych członków partii. Opublikowany po raz pierwszy w 1920, był przez następne dziewięć lat publikowanym w masowych nakładach i przełożonym na wiele języków elementarzem ideologicznym partii bolszewickiej, prezentując komunizm w wersji utopijnej.

Prieobrażenski był jednym z głównych orędowników wprowadzenia w 1918-19 systemu gospodarki określanego później jako komunizm wojenny. Opowiadał się za zlikwidowaniem prywatnej bankowości, przemysłu i handlu i wprowadzeniem gospodarki bezpieniężnej. Był zwolennikiem inflacji i hiperinflacji, podatek inflacyjny nałożony na rosyjskich chłopów uważał za źródło finansowania rewolucji bolszewickiej i wojny domowej. Na IX zjeździe RKP(b) 5 kwietnia 1920 wybrany na członka Komitetu Centralnego RKP(b) (złożonego z 19 członków i 12 zastępców bez prawa głosowania). KC wybrało go tego samego dnia do Biura Organizacyjnego (Orgbiuro) KC i trzyosobowego Sekretariatu KC (obok Nikołaja Krestinskiego i Leonida Sieriebriakowa). Była to kulminacja kariery politycznej Prieobrażenskiego w strukturach partii bolszewickiej.

Ruina gospodarki rosyjskiej, brak żywności w miastach i grożąca klęska głodu wywołana zerwaniem więzi gospodarczych wsi z miastem (w konsekwencji polityki konfiskat zboża prowadzonych przez bolszewików i pozbawienia pieniądza jakiejkolwiek wartości wymiennej) były przyczyną fali masowego sprzeciwu społecznego wobec władzy bolszewików. Zakończenie wojny domowej po ostatecznym pokonaniu na Krymie Białej Armii gen. Piotra Wrangla (listopad 1920) i zawieszenie broni w wojnie polsko-bolszewickiej odbierały bolszewikom uzasadnienie dyktatury politycznej i gospodarczej, wprowadzonych w 1917-1918 roku pod pretekstem konieczności walki z kontrrewolucją i obcą interwencją. Masowy sprzeciw społeczny wobec rządów bolszewików przejawił się w powstaniu chłopskim w guberni tambowskiej, fali strajków robotniczych w Piotrogrodzie w lutym 1921, a kulminację znalazł w powstaniu marynarzy i żołnierzy Floty Bałtyckiej, które wybuchło w Kronsztadzie 1 marca 1921. Protestujący wysuwali postulaty polityczne – likwidacji dyktatury bolszewickiej i powrotu do demokracji w ramach rad robotniczych i chłopskich, w tym swobody działania dla niebolszewickich partii socjalistycznych (eserowców i mienszewików).

W obliczu groźby utraty władzy przywódcy bolszewiccy zdecydowali o podjęciu bezwzględnych represji wobec protestujących robotników, chłopów i marynarzy oraz o stłumieniu siłą ich wystąpień, przy równoczesnym ograniczeniu demokracji wewnątrz partii bolszewickiej (wprowadzenie zakazu tworzenia dozwolonych do 1921 frakcji i określenie działalności frakcyjnej jako „antypartyjnej”). Odmówiono likwidacji systemu monopartyjnej dyktatury politycznej (oficjalny zakaz ostatnich tolerowanych w Rosji sowieckiej partii niebolszewickich – mienszewików i Bundu, wprowadzenie jednej listy w głosowaniu do rad), zgodzono się natomiast na ustępstwa w sferze gospodarczej. Sprowadzały się one do rezygnacji z polityki komunizmu wojennego, przywrócenia elementów gospodarki rynkowej, prywatnej własności i gospodarki towarowo-pieniężnej. W szczególności nastąpił powrót do gospodarki rynkowej na wsi, zniesienie przymusowych kontyngentów, dostaw i konfiskat i zastąpienie ich podatkiem rolnym. Zadekretowano i wprowadzono nowy, częściowo wymienialny na złoto pieniądz – czerwoniec. Całość posunięć w tym zakresie Włodzimierz Lenin określił jako Nową Politykę Ekonomiczną – NEP. NEP został przyjęty jako oficjalna polityka partii bolszewickiej przez X zjazd RKP(b), który obradował w Piotrogrodzie w dniach 8-16 marca 1921. W tym samym czasie trwało powstanie w Kronsztadzie, które zostało ostatecznie krwawo stłumione przez Armię Czerwoną 17-18 III.1921.

Prieobrażenski, jeden z głównych ideologów i realizatorów polityki komunizmu wojennego na X zjeździe bronił swojej polityki, stwierdzając m.in. że podczas gdy asygnaty emitowane przez rządy Rewolucji Francuskiej uległy najwyżej 500-krotnej deprecjacji, rubel sowiecki ma już tylko 1/200 000 wartości nominalnej. Stwierdził wówczas: znaczy to, że pokonaliśmy rewolucję francuską w stosunku 40:1[2]. Prieobrażenski zauważył, że polityka drukowania nieograniczonej ilości banknotów umożliwiła wyciąganie od chłopów żywności, a podatek inflacyjny był podatkiem pośrednim umożliwiającym finansowanie władzy bolszewickiej i rewolucji. Nadal bronił koncepcji likwidacji pieniądza, opodatkowania i utrzymania centralnie sterowanej gospodarki nakazowo-rozdzielczej.

W konsekwencji zmiany kursu partii bolszewickiej na X zjeździe Prieobrażenski utracił miejsce we władzach partii – nie został wybrany do KC, w konsekwencji przestał być sekretarzem KC i członkiem Orgbiura. Rozeszły się drogi Prieobrażenskiego i Nikołaja Bucharina, który poparł NEP i stał się z czasem jednym z jego głównych orędowników.

W latach 1921–1927 nadal publikował w Prawdzie oraz zajmował stanowiska administracyjne średniego szczebla – jako przewodniczący wydziału edukacji zawodowej Ludowego Komisariatu Oświaty ZSRR, wiceprzewodniczący głównego komitetu koncesyjnego ZSRR, członek kolegium Ludowego Komisariatu Finansów ZSRR, członek kolegium redakcyjnego pierwszego wydania Wielkiej Encyklopedii Sowieckiej.

W 1926 opublikował swą główną pracę: Новая экономика (Nowaja ekonomika. Opyt tieorieticzeskogo analiza sowietskogo choziajstwa), polemiczną wobec pracy Bucharina Ekonomika okresu przejściowego. W pracy zaprezentował teorię pierwotnej akumulacji kapitału w gospodarce socjalistycznej, opowiadając się za uprzemysłowieniem Rosji Sowieckiej. Kapitał na industrializację miał być pozyskany z rosyjskiej wsi – poprzez system nieekwiwalentnej wymiany (produkty rolne miały być świadomie skupowane przez państwo po zaniżonych cenach, a towary przemysłowe sprzedawane chłopom po cenach zawyżonych) i kolektywizację rolnictwa, która umożliwi eksport nadwyżek żywnościowych do krajów kapitalistycznych za dewizy, które byłyby przeznaczone na zakup maszyn i urządzeń przemysłowych.

W 1923 związał się ze skupioną wokół Lwa Trockiego tzw. Lewicową Opozycją. W październiku 1923 był jednym z sygnatariuszy odzewu do członków partii bolszewickiej znanej jako List, lub Oświadczenie 46. Po rozpoczęciu przez Stalina rozprawy z opozycją Trockiego – Zinowjewa – Kamieniewa 13 października 1927 wykluczony z WKP(b) za „działalność frakcyjną” i organizację nielegalnej drukarni, w której drukowano ulotki opozycji.

Po wydaleniu Trockiego, Zinowjewa, Kamieniewa i innych przywódców opozycji z WKP(b) przez XV zjazd partii w grudniu 1927 został w styczniu 1928 zesłany (podobnie jak inni opozycjoniści) do miasta Uralsk. W maju 1929 wraz z Ivarem Smilgą i Karolem Radkiem złożył pisemną samokrytykę wobec KC, deklarując zerwanie z opozycją, został zwolniony z zesłania i w 1930 przywrócony do członkostwa WKP(b). Od stycznia 1930 do stycznia 1933 był wiceprzewodniczącym komisji planowania w Niżnym Nowogrodzie, następnie członkiem kolegium Ludowego Komisariatu Przemysłu Lekkiego w Moskwie. W styczniu 1933 ponownie wykluczony z WKP(b), aresztowany 23 stycznia 1933 przez OGPU i skazany przez trójkę OGPU na trzy lata zesłania w związku z tzw. sprawą Riutina. W grudniu 1933 uwolniony ze zsyłki i przywrócony do członkostwa WKP(b). Był delegatem na XVII zjazd WKP(b) (26 stycznia-10 lutego 1934) i został na nim dopuszczony do wystąpienia popierającego politykę partii i przywództwo Stalina. Od grudnia 1933 do grudnia 1936 był zastępcą naczelnika wydziału w Komisariacie Ludowym Sowchozów.

Po rozpoczęciu wielkiej czystki, 20 grudnia 1936 roku został aresztowany przez NKWD. 13 lipca 1937 został skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR z zarzutu o „udział w kontrrewolucyjnej organizacji terrorystycznej”. Stracony tego samego dnia. Skremowany w krematorium na Cmentarzu Dońskim, pochowany anonimowo[3][4] [5] [6][7].

Zrehabilitowany 22 grudnia 1988 roku postanowieniem Plenum Sądu Najwyższego ZSRR.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ ABC komunizmu – część rozdziałów (Język angielski)
  2. ↑ Richard Pipes, Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1 s. 543, ze stenogramu obrad X zjazdu RKP(b)
  3. ↑ Преображенский Евгений Алексеевич
  4. ↑ „В 1936–37 годах тела большинства расстрелянных по приговорам судебных органов направляли на кремацию. Единственный в Москве крематорий находился на территории Донского кладбища. Список репрессированных, которые были кремированы на территории Донского кладбища с 1934 по 1952 год включительно, представлен на сайте общества "Мемориал"” Категория:Москва, расстрельные списки - Донской крематорий
  5. ↑ Преображенский Евгений Алексеевич (1886)
  6. ↑ „Документально установлено, что в период с 1934 до начала 1950-х годов в московском крематории на территории Донского монастыря осуществлялась кремация тел расстрелянных. Также известно, что эпизодически здесь производились захоронения в землю. По разным данным, только с 1937 по 1941 год в печах крематория было уничтожено около 4500–5000 тел расстрелянных. В "расстрельных списках" Донского кладбища, изданных "Мемориалом" в 2005 году, приводятся краткие биографические справки о 5068 человеках. В 30–50-е годы тела умерших привозили на кладбище на грузовиках, в том числе из Лефортова и с Лубянки. Крематорий открыли в октябре 1927 года в бывшей кладбищенской церкви Преподобного Серафима Саровского – к 10-летию Октябрьской революции. Грузовики с трупами, въезжавшие на кладбище через центральные ворота, подъезжали к черному ходу крематория, прямо к расположенным внизу печам. Прах захоранивали в общие ямы – так называемые захоронения невостребованных прахов. Сегодня на Новом Донском кладбище (в его северной части) имеются три такие могилы: первая датируется с 1930 по 1942 год, вторая – с 1943 по 1944 год, третья – 1945–1989 годы. Общая могила № 1 – самая известная из трех вышеперечисленных. Небольшой участок земли, огороженный бордюром. Общая гранитная плита с надписью: "Здесь захоронены останки невинно замученных и расстрелянных жертв политических репрессий 1930–1942. Вечная им память!". И множество табличек с именами расстрелянных. Здесь, в частности, погребен прах писателя Исаака Бабеля, режиссера Всеволода Мейерхольда, но в тоже время и таких известных государственных деятелей, как Михаил Тухачевский, Василий Блюхер, Павел Постышев. Последний считается одни из организаторов голодомора на Украине и прославился поиском врагов народа. По словам председателя правления Международного Мемориала Арсения Рогинского, общую могилу № 1 можно назвать главной могилой 1937 года.” "Объединившие жертв и палачей: могилы репрессированных на Донском кладбище"
  7. ↑ Por. również Paweł Piotr Wieczorkiewicz, Łańcuch śmierci. Czystka w Armii Czerwonej 1937-1939. Wyd. I Warszawa 2001, Wyd. Oficyna Wydawnicza RYTM, ISBN 83-88794-71-X, s. 473-475.

Bibliografia, literatura, linki

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jewgienij_Prieobrażenski&oldid=74442591”