Janina Broniewska

Janina Broniewska
	; Janina Broniewska (1945)
Data i miejsce urodzenia	5 sierpnia 1904 ; Kalisz
Data i miejsce śmierci	17 lutego 1981 ; Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura piękna; literatura dla dzieci i młodzieży
Epoka	literatura współczesna
	Ważne dzieła
	Historia gałgankowej Balbisi; Filip i jego załoga na kółkach;
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Janina Broniewska z domu Kunig, ps. „Bronisława Janowska”, „Roman Jasiński” (ur. 5 sierpnia 1904 w Kaliszu, zm. 17 lutego 1981 w Warszawie^[1]) – polska pisarka, autorka powieści dla dzieci i młodzieży, publicystka, pedagog; major Wojska Polskiego.

Życiorys

Pochodziła z rodziny o niemieckich korzeniach (ojciec Hugo Oskar Kunig był ślusarzem, matka – Jadwiga Gejer, akuszerką). Naukę przerwała z powodów ekonomicznych na początku ósmej klasy gimnazjum i wyjechała z Kalisza do Warszawy, gdzie w latach 1924–1926 uczęszczała do Szkoły Zdobniczej przy Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej oraz pracowała jako położna. W tym czasie była członkinią Wolnego Harcerstwa.

Jesienią 1933 wraz z mężem Władysławem Broniewskim i sublokatorami aresztowana w związku z podejrzeniem o działalność komunistyczną. Wypuszczona po jednym dniu wobec braku dowodów. Aresztowanie spowodowało zwolnienie jej z pracy w szkole podstawowej^[2].

W latach 1934–1937 była redaktorem „Płomyka”, a w latach 1944–1946 redaktorem naczelnym „Polski Zbrojnej”.

Po 17 września 1939 znalazła się na terenach okupowanych przez ZSRR i wstąpiła do Związku Radzieckich Pisarzy Białorusi^[3].

W czasie II wojny światowej była działaczką Związku Patriotów Polskich i korespondentem wojennym przy 1 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Była autorem wzoru orła – Polskich Siły Zbrojnych w ZSRR tzw. wzór 43^[4]. Wzorowała się na wizerunku orła z sarkofagu Władysława Hermana znajdującego się w katedrze w Płocku^[5]. W założeniach nawiązywał on do tradycji piastowskich, lecz nie miał tarczy amazonek ani korony^[a]. 31 grudnia 1944 została posłanką do Krajowej Rady Narodowej. Została zgłoszona przez Związek Patriotów Polskich, ale formalnie pozostała bezpartyjna.

W okresie stalinizmu jako jedna z prominentnych postaci Związku Literatów Polskich, pełniła tam funkcję sekretarza POP PZPR. Była propagatorką socrealizmu, mającą wielki wpływ na życie kulturalne ówczesnej Polski^[6]. Pełniła również funkcję wiceprezesa Rady Naczelnej ZBoWiD.

Zmarła w Warszawie, pochowana z honorami 24 lutego 1981 na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A2-13-12)^[7]. W pogrzebie wzięli udział m.in. członek Biura Politycznego KC PZPR gen. dyw. Mieczysław Moczar, wiceministrowie obrony narodowej gen. broni Józef Urbanowicz i gen. dyw. Józef Baryła oraz prezes ZG TPPR Stanisław Wroński. Mowę pogrzebową wygłosił prezes ZG ZBoWiD Włodzimierz Sokorski^[8].

Życie prywatne

Janina była córką Jadwigi z d. Gejer i Hugona Oskara Kuniga (1878–1941), Niemca (jego rodzice pochodzili z Ostrowa Wielkopolskiego), który w latach 30. zamieszkał w Przedborzu, gdzie w okresie niemieckiej okupacji został komisarzem miasta (Stadtkommissar) i organizował getto dla ludności żydowskiej, następnie aresztowany przez Niemców i wywieziony do obozu Auschwitz, gdzie zmarł^[9]. Matka Janiny rozeszła się z mężem jeszcze w latach 20. i wyszła po raz drugi za mąż za Gustawa Weissenburga, który jako ojczym wychowywał Janinę^[10].

W 1926 Janina Kunig poślubiła w Kaliszu poetę Władysława Broniewskiego, z którym miała córkę Joannę, zwaną „Anką” (1929–1954). Małżeństwo rozpadło się w 1938 (oficjalny rozwód nastąpił w roku 1946)^[11].

Grób Janiny Broniewskiej i Joanny Broniewskiej-Kozickiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Od czasów II wojny światowej jej bliską przyjaciółką była Wanda Wasilewska^[12].

Twórczość

Historia gałgankowej Balbisi (1936)
Historia toczonego dziadka i malowanej babki (1937)
Ciapek włóczęga (1939)
O Fuku i Puku aksamitnych pieskach (1939)
Czołg pułkownika Kukułki (1945)
Siostrzeńcy ciotki Agaty (1946)
O człowieku, który się kulom nie kłaniał (1948; o Karolu Świerczewskim)
Filip i jego załoga na kółkach (1949; w czasach PRL lektura szkolna do 3. klasy szkoły podstawowej)
Krystek z Warszawy (1949; historia „syna pułku”)
Ogniwo (1951)
Z notatnika korespondenta wojennego (1953; wspomnienia)
Dziesięć serc czerwiennych (1964; wspomnienia)
Maje i listopady (1967; wspomnienia)
O takich jak każde z was (1970)
Opowieści wojenne (1973; wspólne wydanie O człowieku, który się kulom nie kłaniał i Krystka z Warszawy)
Tamten brzeg mych lat (1973; wspomnienia)
Dawno i jeszcze dawniej (1975)

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (1964)^[13]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1974)
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1954)^[14]
Złoty Krzyż Zasługi (22 lipca 1952)^[15]
Medal Zwycięstwa i Wolności 1945
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[16]
Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1966)^[17]
Medal Komisji Edukacji Narodowej

Nagrody

Nagroda Państwowa III stopnia za powieść dla młodzieży pt. Ogniwo (1951)^[18]
Nagroda Prezesa Rady Ministrów za całokształt twórczości
Nagroda honorowa Ministra Obrony Narodowej

Źródło:^[8].

Uwagi

↑ Autorem rysunku orła w katedrze w Płocku jest Zygmunt Vogel.

Przypisy

↑ Justyna Hajda: Janina Broniewska z Kunigów. Wielkopolski Słownik Pisarek. [dostęp 2020-09-20]. (pol.).
↑ „Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia” pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 425, 428, 435, 436, 580, 609.
↑ Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.
↑ Tomasz Zawistowski. Orzeł zwany „kuricą”. „Biuletyn IPN „pamięć.pl””. 10 (19), s. 66, październik 2013.
↑ Wanda Bigoszewska: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. s. 6.
↑ Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Lawina i kamienie: pisarze wobec komunizmu. Warszawa, 2006.
↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-07-16] .
↑ ^a ^b Pogrzeb Janiny Broniewskiej, [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 41, 25 lutego 1981, s. 4.
↑ Wojciech Zawadzki: KUNIG Hugon Oskar. Przedborski Słownik Biograficzny, 2009-10-27. [dostęp 2020-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-20)]. (pol.).
↑ Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 435.
↑ Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 609.
↑ Marci Shore: Kawior i popiół. Życie i śmierć pokolenia oczarowanych i rozczarowanych marksizmem. Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 351–352. ISBN 978-83-247-0828-4.
↑ Odznaczenia państwowe dla zasłużonych pracowników, [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 169, 18–19 lipca 1964, s. 2.
↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1076 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 1 (41), styczeń - marzec 1967, s. 430.
↑ Nagrody państwowe za 1951 r. za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego i sztuki. „Głos Koszaliński”. Rok III, Nr 201 (822), s. 6, 26 lipca 1951. Koszalin: KW PZPR. [dostęp 2024-07-16].

Bibliografia

Profil na stronie Biblioteki Sejmowej

Linki zewnętrzne

[6] Autorem rysunku orła w katedrze w Płocku jest Zygmunt Vogel.

[1] Justyna Hajda: Janina Broniewska z Kunigów. Wielkopolski Słownik Pisarek. [dostęp 2020-09-20]. (pol.).

[2] „Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia” pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 425, 428, 435, 436, 580, 609.

[3] Bohdan Urbankowski, Czerwona msza, czyli uśmiech Stalina, t. 1, Warszawa 1998, s. 123.

[4] Tomasz Zawistowski. Orzeł zwany „kuricą”. „Biuletyn IPN „pamięć.pl””. 10 (19), s. 66, październik 2013.

[5] Wanda Bigoszewska: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. s. 6.

[7] Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Lawina i kamienie: pisarze wobec komunizmu. Warszawa, 2006.

[8] Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-07-16] .

[Pogrzeb-9] Pogrzeb Janiny Broniewskiej, [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 41, 25 lutego 1981, s. 4.

[10] Wojciech Zawadzki: KUNIG Hugon Oskar. Przedborski Słownik Biograficzny, 2009-10-27. [dostęp 2020-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-20)]. (pol.).

[11] Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 435.

[12] Janina i Władysław Broniewscy. Miłość jest nieprzyjemna. Listy ze wspólnego życia pod redakcją Wioletty Bojdy, Krytyka Polityczna 2014, ISBN 978-83-63855-97-0, s. 609.

[13] Marci Shore: Kawior i popiół. Życie i śmierć pokolenia oczarowanych i rozczarowanych marksizmem. Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 351–352. ISBN 978-83-247-0828-4.

[14] Odznaczenia państwowe dla zasłużonych pracowników, [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 169, 18–19 lipca 1964, s. 2.

[15] M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1565 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[16] M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1076 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[17] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[18] Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 1 (41), styczeń - marzec 1967, s. 430.

[19] Nagrody państwowe za 1951 r. za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego i sztuki. „Głos Koszaliński”. Rok III, Nr 201 (822), s. 6, 26 lipca 1951. Koszalin: KW PZPR. [dostęp 2024-07-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[a]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]