Józef Bartłomiej Zimorowic

Józef Bartłomiej Zimorowic

Imię i nazwisko	Józef Bartołomej Jan Zimorowicz
Data i miejsce urodzenia	20 sierpnia 1597 Lwów
Data i miejsce śmierci	14 października 1677 Lwów
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	barok
Ważne dzieła
Hymny na uroczyste święta Bogarodzice Maryjej Sielanki nowe ruskie Leopolis triplex

Józef Bartłomiej Zimorowic, nazwisko właściwe: Ozimek, inna forma nazwiska: Zimorowicz, allonim: Szymon Zimorowic, krypt.: B. Zmrcz, Barth. Zmrwcz Leop. (ur. 20 sierpnia 1597 we Lwowie, zm. 14 października 1677 tamże) – polski pisarz i poeta okresu baroku, tworzący po łacinie, kronikarz i kilkakrotnie burmistrz Lwowa, miasta, z którym związał się na całe życie.

Życiorys

Urodził się w lwowskiej rodzinie mieszczańskiej. Ojciec jego (Stanisław Ozimek) był majstrem murarskim, matką Katarzyna. Nazwisko Ozimek zmienił na Zimorowic. Kształcił się w szkole katedralnej we Lwowie. Stosunkowo wcześnie, mając około 20 lat, zajął się twórczością literacką. Część utworów z tego okresu, głównie o tematyce miłosnej i sowizdrzalskiej, nie zachowała się. We Lwowie piastował różne urzędy miejskie: podpiska pisarza miejskiego Alberta Zimnickiego (1620), obrońcy sądowego (rzecznika) w 1624, pisarza miejskiego (1640), ławnika (1646), jednym z 12 dożywotnich rajców w 1648 (w tym charakterze pełnił funkcję delegata Lwowa na elekcję króla Jana Kazimierza), burmistrza w latach 1648–1649 (tę godność piastował jeszcze kilkukrotnie). W roku 1623 schronił się do Krakowa z powodu panującej we Lwowie zarazy morowej. Jeździł wielokrotnie do Warszawy. w roku 1644 nabył grunt pod Lwowem, gdzie uprawiał winną latorośl. Pomnażał swój majątek handlując miedzią i innymi wyrobami, w czasie zamieszek handlował na wielką skalę zbożami. W roku 1672, podczas wojny polsko-tureckiej 1672–1676 brał udział w obronie Lwowa, po czym kazał w ścianie Ratusza wbudować tablicę:

Za Panowania Króla Michała Wiśniowieckiego, Archanioł Michał miasto Lwów wybawił z paszczy smoka azjatyckiego.

Był 4- lub 5-krotnie żonaty, jego małżonkami zostały kolejno:

• Katarzyna Duchnicówna (28 lutego 1629)
• Zofia Zachariaszewicz (1654): syn Józef
• Rozalia z Groswajerów Złotorowiczowa (1656)
• Jadwiga Krallówna, córka Jerzego (1661)
• Katarzyna Krzywińska (zawarte jakoby pod koniec życia, nie jest pewne)

Jego młodszym bratem był Szymon Zimorowic, który także pierwotnie nazywał się Ozimek. Z okazji jego wesela, Szymon napisał utwór Roksolanki, to jest ruskie panny (1654). Zimorowic zmarł 14 października 1677 roku.

Twórczość

Autor poetyckiego tomu Sielanki nowe ruskie.

Ważniejsze dzieła

• Żywot Kozaków Lisowskich. Także i potyczki ich szczęśliwe, (Kraków) 1620, (drukowany pod krypt. B. Zmrcz); fragmenty przedr. M. Wiszniewski Historia literatury polskiej, t. 7, Kraków 1845, s. 143–144; całość wyd.: na podstawie rękopiśmiennej kopii pierwodr. K. J. Heck Sprawozdanie z Czynności Zakładu Narodowego im. Ossolińskich za r. 1886, Lwów 1886 i odb.; K. Badecki „Polska satyra mieszczańska”, Kraków 1950, BPP nr 91; K. Budzyk, H. Budzykowa „Dwa nurty literatury mieszczańskiej XVII w. w Polsce”, Warszawa 1951, Biblioteka Pisarzy Polskich i Obcych nr 62. – reprodukcję fotografii pierwodruku ogł. K. Badecki Studia nad książką poświęcone pamięci K. Piekarskiego, Wrocław 1951
• Pamiątka wojny tureckiej w roku MDCXXI od polskiego narodu podniesionej, Kraków 1623; fragmenty przedr. M. Woznjak „Kozactwo pid Chotynom 1621 r. w suczasnij poeziji”, Zapysky Nauk. Tow. im. Szewczenka 1928, t. 149, s. 153 nn.
• Testament luterski, Kraków 1623, przedr. K. J. Heck Przewodnik Naukowy i Literacki 1890 i odb. (wyd. pod krypt. Barth. Zmrwcz Leop.; paszkwil antyluterański wierszem i prozą)
• Ecce Deus, ecce homo..., Lwów 1633 (łacińskie rozmyślanie o męce Chrystusa)
• Vox Leonis, Lwów 1634, drukarnia J. Szeliga (według S. Adamczewskiego 1635); przedr. K. J. Heck „Pobyt Władysława IV we Lwowie 1634 r. i J. B. Zimorowicza Vox leonis”, Sprawozdanie Dyrekcji Lwowskiego Gimnazjum im. Franciszka Józefa za rok szkolny 1887, Lwów 1887 i odb. (łaciński panegiryk prozą na cześć Władysława IV)
• Hymny na uroczyste święta Panny nad matkami, Matki nad pannami Najświętszej Bogarodzice Mariej, Kraków 1640, drukarnia F. Cezary; przedr. W. Wisłocki „Hymny na uroczyste święta Bogarodzicy”, Kraków 1876, Biblioteka Przedruków nr 1; fragmenty przedr. T. Jodełka Polska poezja maryjna. Antologia, Niepokalanów 1949 (m.in. hymny maryjne, naśladowane z nieznanego bliżej wzoru łacińskiego)
• Jesu, Maria, Joseph..., Zamość 1640 (hymny łacińskie)
• Advocatus mundi..., Kraków 1642, drukarnia F. Cezary (panegiryk łaciński prozą)
• Sielanki nowe ruskie, powst. 1647–1656, wyd. Kraków 1663; wyd. następne: w zbiorze: Sielanki polskie z różnych autorów zebrane, wyd. A. Naruszewicz, Warszawa 1770; także wyd. 2 Warszawa 1778; w: Sielanki polskie z różnych pisarzów zebrane, wyd. T. Mostowski, Warszawa 1805, Wybór Pisarzów Polskich; wyd. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1836, Biblioteka Kieszonkowa Klasyków Polskich, t. 27; fragm.: Galeria pisarzów polskich, t. 2, Poznań 1840; całość wyd. K. J. Turowski, Przemyśl 1857, Biblioteka Polska, zeszyt 117–118; pt. Sielanki, Lwów 1880, Biblioteka Mrówki, t. 87-88; Lwów 1908, Biblioteka Powszechna nr 662; wyd. krytyczne J. Łoś, Kraków 1916, BPP nr 71; 9 sielanek przedr. A. Brückner Sielanka polska XVII wieku, Kraków (1922), Biblioteka Narodowa, seria I, nr 48; 2 sielanki przedr. A. Brückner przy wyd.: S. Zimorowic: Roksolanki, Kraków (1924), Biblioteka Narodowa, seria I, nr 73; wybór według edycji A. Brücknera 1922 przedr. M. Hernasowa: Polska literatura mieszczańska XVII wieku. Wybór tekstów, Wrocław 1956, Nasza Biblioteka, (wyd. pod nazwiskiem Szymona Zimorowica; jako dzieło Szymona przedr. w wieku XVIII i XIX; autorstwa Bartłomieja dowiódł A. Bielowski w roku 1839)
• Fundatio et patrimonium hospitalis S. Spiritus Leopoliensis... descripta..., 1653, ogł. K. J. Heck: „Trzy dziełka J. B. Zimorowicza”, Sprawozdanie Gimnazjum w Stryju za r. 1891, Stryj 1891 i odbitki pt. Pomniejsze źródła do dziejów literatury i cywilizacji polskiej w XVI i XVII stuleciu, zeszyt 3
• Domus virtutis et honoris, powst. przed rokiem 1656, wyd. w tomie zbiorowym różnych autorów pt. Thaumaturgus Russiae, wyd. C. Damirski, Lwów 1672 (historia klasztoru bernardynów we Lwowie) [1]
• Viri illustres civitatis Leopoliensis, powst. w większej części w latach 1658–1660, wyd. Lwów 1671, drukarnia J. Mościcki (według S. Adamczewskiego 1672)
• Leopolis triplex, powst. 1665–1672, ogł. K. J. Heck w: J. B. Zimorowicz: Pisma do dziejów Lwowa odnoszące się, Lwów 1899; przekł. polski (słaby): M. Piwocki i B. Kompaniewicz pt. Historia miasta Lwowa, Lwów 1835 (kronika Lwowa za okres 1270–1633)
• Leopolis Russiae metropolis, a Turcis... Anno MDCLXXII hostiliter obsessa, powst. 1673–1674, wyd. J. Mościcki, Kraków 1693; przekł. polski: M. Piwocki i B. Kompaniewicz pt. Historia miasta Lwowa, Lwów 1835 (kronika oblężenia Lwowa z roku 1672)
• Elogia quattuor obsidionum civitatis Leopoliensis ad acrum triumphalem... scripta, powst. 1674, ogł. K. J. Heck w: J. B. Zimorowicz: Pisma do dziejów Lwowa odnoszące się, Lwów 1899
• Cztery nagrobki: Marcina Kampiana; Pawła Kampiana; Marcina Groswajera i Anny Ostrogórskiej; Marka Ostrogórskiego i Zuzanny Kampian, ogł. M. Dzieduszycki: Kościół katedralny lwowski, Lwów 1872, s. 26 nn.; przedr. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)„, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków)
• Przemowa do podkanclerzego Andrzeja Olszowskiego, wygłoszona 1 października 1671, ogł. J. Mościcki: Salutationes..., Lwów 1671; przedr. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków)
• Drobne utwory ogł. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków).

Wydania zbiorowe

• K. J. Heck: „Trzy dziełka J. B. Zimorowicza”, Sprawozdanie Gimnazjum w Stryju za r. 1891, Stryj 1891 i odbitki pt. Pomniejsze źródła do dziejów literatury i cywilizacji polskiej w XVI i XVII stuleciu, zeszyt 3 (tu: Jesu, Maria, Joseph..., Ecce Deus, ecco homo... i Fundatio et patrimonium hospitalis S. Spiritus Leopoliensis... descripta...)
• Pisma do dziejów Lwowa odnoszące się, wyd. K. J. Heck, Lwów 1899 (tu: Leopolis triplex, Domus virtutis et honoris, Elogia quattuor obsidionum civitatis Leopoliensis ad acrum triumphalem... scripta, Viri illustres civitatis Leopoliensis i Leopolis... a Turcis... Anno MDCLXXII hostiliter obsessa).

Prace edytorskie

• Szymon Zimorowicz Moschus polski, Kraków 1662, drukarnia Łazarzowa.

Listy i materiały

• Do: Macieja Haydera, dat. z Warszawy 28 listopada 1646; Jerzego Kralla, dat.: z Warszawy 27 lutego 1666 i 4 czerwca 1667, ze Lwowa 21 czerwca 1669; Mikołaja Gelasina, dat. ze Lwowa 18 maja 1667; ogł. K. J. Heck Przewodnik Nauk i Literatury 1884; także wyd. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków)
• Do Jerzego Kralla, dat. ze Lwowa 21 czerwca 1669, ogł. S. Barącz: Pamiętnik dziejów polskich, Lwów 1855; także wyd. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków)
• 4 listy od Samuela Kazimierza Kuszewicza, z roku 1651, ogł. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków)
• Od Jana III Sobieskiego do rajców lwowskich w sprawie dot. B. Zimorowicza, dat. z Warszawy 17 maja 1677, ogł. K. J. Heck Gazeta Lwowska 1883, nr 113; także wyd. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków)
• Materiały biograficzne z lat 1624–1680 (tu m.in.: sądy współczesnych o J. B. Zimorowiczu; 2 redakcje testamentu: dat. we Lwowie 20 sierpnia 1666 i 22 stycznia 1677; inwentarze majątku); z rękopisów Archiwum miasta Lwowa, lwowskiego Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich, Biblioteki Ossolińskich; ogł. K. J. Heck: „Materiały do biografii J. B. Zimorowicza (Ozimka)”, Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce, t. 8 (1895) i odbitki pt. Materiały do biografii J. B. i Szymona Zimorowiczów (Ozimków)
• Akt wydziedziczenia zięcia, Jana Kralla, z roku 1676, ogł. W. Łoziński: „Zięć poety”, Kwartalnik Historyczny 1890; reprodukcję portretu ogł. K. J. Heck w: J. B. Zimorowicz: Pisma do dziejów Lwowa odnoszące się, Lwów 1899; przekł. polski (słaby): M. Piwocki i B. Kompaniewicz pt. Historia miasta Lwowa, Lwów 1835; przedr. S. Adamczewski Oblicze poetyckie B. Zimorowicza, Warszawa 1928.

Utwór o autorstwie niepewnym

• Roksolanki

Zobacz też

• Literatura polska – barok

Bibliografia

• Stanisław Adamczewski Oblicze poetyckie Bartłomieja Zimorowicza (1928)
• Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965, s. 447–450

Linki zewnętrzne

• Korneli Heck, Józef Bartłomiej Zimorowicz. Burmistrz, poeta i kronikarz lwowski. W trzechsetną rocznicę jego urodzin. Lwów 1897
• Dzieła Józefa Bartłomieja Zimorowica w bibliotece Polona