Ipidia
| Ipidia | |
| Erichson, 1843 | |
 Ipidia binotata | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj |
Ipidia |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Ips quadrinotata Fabricius, 1798 | |
Ipidia – rodzaj chrząszczy z rodziny łyszczynkowatych i podrodziny Nitidulinae. Obejmuje cztery opisane gatunki. Zamieszkują Eurazję.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Chrząszcze o ciele w zarysie szeroko jajowatym do nieco prostokątnawego, lekko spłaszczonym grzbietobrzusznie[1], długości między 2 a 6 mm[1][2]. Wierzch ciała jest dość błyszczący, punktowany, zaopatrzony w bardzo drobne szczecinki[1]. Ubarwienie mają rudobrązowe do czarnego[1][3], zwykle z żółtymi do czerwonych plamkami na pokrywach i rudo prześwitującymi bocznymi brzegami przedplecza[3].
Głowa jest poprzeczna, częściowo wycofana w znacznie szerszy przedtułów, zaopatrzona w przeciętnie duże, wyłupiaste, złożone z grubych fasetek[1], zupełnie nagie oczy[2], o słabo wyodrębnionych skroniach, pozbawiona szwu czołowo-nadustkowego. Czułki są dłuższe od głowy, zwieńczone zwartą, trójczłonową buławką. Rowki do chowania czułków na spodzie głowy są wąskie i biegną wzdłuż wewnętrznych krawędzi oczu, prawie równolegle do siebie. Poprzeczna warga górna ma przedni brzeg łukowaty z wcięciem pośrodku. Trochę dłuższe niż szerokie żuwaczki cechuje oszczeciniona prosteka, dobrze wykształcona mola i rozdwojony ząbek wierzchołkowy na wewnętrznej krawędzi. Głaszczki szczękowe budują cztery człony, z których pierwszy jest wąski i krótki, drugi najszerszy, poprzeczny, ale dłuższy niż pierwszy, trzeci poprzeczny, a ostatni najdłuższy, wrzecionowaty i na szczycie porośnięty szczecinkami. Warga dolna ma wyraźnie poprzeczną bródkę o dwufalistej krawędzi przedniej, poprzeczny języczek oraz trójczłonowe głaszczki wargowe o członie ostatnim prawie kulistym i dłuższym niż poprzedni[1].
Przedplecze jest poprzeczne, w tyle najszersze, na przedniej krawędzi szeroko wykrojone, o krawędziach bocznych łukowatych, nieco rozpłaszczonych[1] i wałeczkowato obrzeżonych[2], kątach przednich i tylnych zwykle wystających, a dysku lekko wysklepionym[1]. Na jego powierzchni występują punkty w dwóch wyraźnie odmiennych rozmiarach[2]. Pokrywy są podłużne, na szczytach osobno zaokrąglone, bardzo drobno i przylegająco owłosione, o sięgających prawie do ich wierzchołków epipleurach[1]. Od wyraźnie wykształconego guza barkowego wychodzi ku tyłowi pokrywy żeberko[2]. Punktowanie pokrywy układa się w dziewięć podłużnych szeregów. Skrzydła tylne są wykształcone, o przerwanej żyłce kubitalnej i pojedynczej, śladowej żyłce analnej[1]. Przedpiersie wypuszcza nieco między biodrami przewężony, w tyle wyraźnie rozszerzony, na szczycie szeroko zaokrąglony do prawie ściętego wyrostek międzybiodrowy. Linia łączenia wyrostków międzybiodrowych śródpiersia i zapiersia jest niemal prosta i znajduje się między biodrami pary środkowej. Powierzchnia poprzecznego zapiersia jest gęsto punktowana[1].
Odnóża mają krótkie krętarze, rozszerzone pośrodkowo uda, smukłe golenie z nieznacznie poszerzonymi, opatrzonymi dwiema ostrogami szczytami oraz pięcioczłonowe stopy o członach od pierwszego do trzeciego dwupłatowatych, czwartym zredukowanym, a piątym zwieńczonym niezmodyfikowanymi pazurkami[1].
Nieznacznie dłuższy niż szeroki odwłok może mieć pygidium częściowo odsłonięte, ale częściej jest ono całkiem zakryte pokrywami. Pierwszy z widocznych sternitów wypuszcza ku przodowi przeciętnie szeroki i na szczycie nieco wyokrąglony wyrostek międzybiodrowy. Piąty z widocznych sternitów jest dłuższy niż trzy poprzednie. U samców na jego końcu obecny jest skleryt analny, powstały w wyniku przekształcenia ósmego tergitu. Edeagus samca ma wydłużony i grzbietobrzusznie spłaszczony płat środkowy (prącie) z pojedynczą pośrodkową apodemą (ang. median strut) wzdłuż spodniej powierzchni oraz wydłużony, zakrzywiony, płytkowaty tegmen z zaokrąglonym szczytem i połączonymi w pierścień apodemami (ang. tegminal struts). Pokładełko samicy cechują dobrze rozwinięte paraprokty i smukłe, umieszczone na gonokoksytach przedwierzchołkowo styliki[1].
Ekologia i występowanie
[edytuj | edytuj kod]Owady saproksyliczne, spotykane pod korą, w butwiejących pniach i kłodach[4][2][1]. Żerują na grzybach, fermentującym soku wyciekającym ze zranionych drzew[1], a także polują na podkorowe larwy owadów. Ponadto postacie dorosłe przynajmniej niektórych gatunków odwiedzają leśne kwiaty[4][2]
Przedstawiciele rodzaju rozmieszczeni są w krainie palearktycznej i indobirmańskim podregionie krainy orientalnej[1]. W Polsce stwierdzono dwa gatunki, I. binotata i I. sexguttata, jednak tego drugiego nie obserwowano od XIX wieku[4][2].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten wprowadzony został w 1843 roku przez Wilhelma Ferdinanda Erichsona[5]. W 1992 roku Aleksandr Kirejczuk wprowadził podział omawianego rodzaju na dwa podrodzaje[6].
Podrodzaj nominatywny, Ipidia (Ipidia), cechuje się się co najmniej dwukrotnie dłuższym niż szerokim ciałem o równoległych bokach. Pokrywy u tych chrząszczy są płaskie, o bokach gwałtownie na wysokości siódmego międzyrzędu zakrzywionych i niezmodyfikowanym punktowaniu ułożonym w regularne szeregi. Należą do niego dwa opisane gatunki[1]:
- Ipidia binotata Reitter, 1875
- Ipidia variolosa Reitter, 1879
Podrodzaj Ipidia (Hemipidia) obejmuje chrząszcze o ciele w zarysie owalnym, krótszym niż dwukrotność szerokości. Pokrywy ich mają równomiernie zaokrąglone boki, a w ich punktowaniu mogą pojawiać się modyfikacje[1]. Zalicza się tu również dwa opisane gatunki[1][7]:
- Ipidia sexguttata (Sahlberg, 1834)
- Ipidia sjoebergi Jelínek, 1978
Wyróżniane wcześniej gatunki I. chujoi, I. kinabalensis i I. krikkeni zsynonimizowane zostały z I. sjoebergi w 2005 roku przez Kirejczuka[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Tarun K. Pal, Jhikmik Dasgupta. Review of the genus Ipidia Erichson of India (Coleoptera: Nitidulidae: Nitidulinae). „Halteres”. 8, s. 112-122, 2017. DOI: 10.5281/zenodo.1129386.
- ↑ a b c d e f g h Marian Nunberg: Klucze do oznaczania owadów Polski. Część XIX Chrząszcze — Coleoptera. Zeszyt 65 Łyszczynkowate — Nitidulidae. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1976.
- ↑ a b Arved Lompe: Familie Nitidulidae. [w:] Käfer Europas [on-line]. [dostęp 2024-11-21].
- ↑ a b c B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 1. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (12), 1986.
- ↑ W.F. Erichson. Versuch einer systematischen Eintheilung der Nitidularian. „Zeitschrift für Entomologie”. 4, s. 225-361, 1843.
- ↑ A.G. Kirejtshuk, 59, 61. Sem. Nitidulidae – Blestyanki, [w:] P.A. Ler (red.), Key to the insects of the Far East of the USSR in six volumes. Volume III. Coleoptera, St. Petersburg: Nauka, 1992, s. 114–209.
- ↑ subgenus Hemipidia Kirejtshuk, 1992. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2024-11-22].
- ↑ A.G. Kirejtshuk. On the fauna of Nitidulidae (Insecta, Coleoptera) from Taiwan with some taxonomical notes. „Annales Historico-Naturales Musei Nationalis Hungarici”. 97, s. 51–113, 2005.