Hunhuzi

Hunhuzi podczas bitwy o Mukden, 1904

Hunhuzi, także chunchuzi, chunchuzy (ros. хунху́зы; chiń. upr. 红胡子; chiń. trad. 紅鬍子; pinyin hónghúzi; dosł. „czerwonobrodzi”) – chińscy bandyci na dalekowschodnim pograniczu Rosji, od XIX wieku do 1949 roku. Składali się z chińskiego chłopstwa i żołnierzy, a także z zesłańców. Na terenie Mandżurii, Kraju Nadmorskiego i Kraju Chabarowskiego napadali i rabowali osady oraz podróżnych, czasem też kolej. Niektóre oddziały liczyły nawet kilka tysięcy osób i napadały oraz okupowały miasta. Rosjanie, na początku XX wieku okupujący Mandżurię, nazywali chunchuzami niektórych chińskich militarystów, m.in. Zhang Zuolina.

Nazwa chunchuz nawiązuje do nazwy buntowników z okresu dynastii Tang, którzy barwili sobie brody na czerwono. Rozwój bandytyzmu w Mandżurii wiąże się z nieudaną akcją kolonizacyjną podjętą przez rząd qingowski w Pekinie na początku XX wieku. Na chińską północ trafili ludzie z Południa, którzy nie byli w stanie odnaleźć się warunkach długiej zimy i próbując przetrwać, zaczęli się imać bandytyzmu. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej i wojny domowej, chunchuzi zaczęli prosperować, pomagając zarówno oddziałom białych Rosjan, jak i partyzantce komunistycznej na granicy radziecko-chińskiej. Według polskiego autora K. Symonolewicza, chunchuzi sympatyzowali z ubogim chińskim chłopstwem, a niektóre oddziały miały na sztandarach wypisane hasło "bierz u bogatych, oddawaj biednym" i sympatyzowały z bolszewizmem. Zjawisko bandytyzmu było jednak jego zdaniem bardziej złożone, bo bandytyzmem parały się także mniejszości etniczne (np. Daurowie), a chińscy kupcy pełnili rolę paserów. Władza chińska nie radziła sobie z chunchuzami, bo w trudnych warunkach terenowych potrafili się oni szybko ukryć. Schwytanych bandytów skazywano na śmierć i ścinano im głowy w czasie publicznych egzekucji, choć zdarzało się, że udzielano im amnestii i wcielano do cesarskiej armii.

Na początku XX wieku hunhuzi napadli budowniczych Kolei Wschodniochińskiej. Na terenie ZSRR działali aż do lat 30., nim nowe komunistyczne państwo było w stanie objąć pełną kontrolę nad swoimi granicami na Dalekim Wschodzie. Po chińskiej stronie granicy chunchuzi przetrwali aż do zwycięstwa komunistów w 1949 roku.

Nazwę "Chunchuz" nosił rosyjski pociąg pancerny z 1915 roku, od którego wziął następnie nazwę cały typ tego rodzaju pociągów.

Termin przeniknął do języka polskiego dzięki Polakom licznie zatrudnionym na Kolei Wschodniochińskiej.

Hunhuzów opisywał m.in. rosyjski podróżnik Władimir Arsienjew. W książce Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów wspomina o nich polski pisarz Ferdynand Ossendowski; również w powieści Tajemnicza wyprawa Tomka (której akcja rozgrywa się ok. 1907 r.) Alfred Szklarski zawarł epizod napadu hunhuzów.