Humniska
49°40′41″N 22°02′52″E/49,678056 22,047778| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
4650[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
36-206[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RBR |
| SIMC |
0345704 |
Położenie na mapie gminy Brzozów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego  | |
| 49°40′41″N 22°02′52″E/49,678056 22,047778[1]
| |
Humniska – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Brzozów[4][5].
Miejscowość leży nad Stobnicą, przy drodze wojewódzkiej nr 886 oraz drodze wojewódzkiej nr 887 (która rozpoczyna tutaj swój bieg). Od zachodu graniczy z Brzozowem, od południa z Grabownicą Starzeńską. We wsi funkcjonują dwie rzymskokatolickie parafie: pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. W południowo-wschodniej części znajduje się cmentarz[6].
Części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0345710 | Duża Strona | część wsi |
| 0345727 | Jakla Duża | część wsi |
| 0345733 | Jakla Mała | część wsi |
| 0345740 | Łazy | część wsi |
| 0345756 | Mała Strona | część wsi |
| 0345762 | Miasteczko | część wsi |
| 0345779 | Oleńskie | część wsi |
| 0345785 | Podlesie | część wsi |
| 0345791 | Widły | część wsi |
| 0345800 | Wygon | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś wspomniana na początku XV w. jako własność rycerzy Balów i Humnickich. W 1361 z nadania króla Kazimierza Wielkiego osiedlili się rycerze herbu Gozdawa, od których pochodzą, Humniccy. W 1409 Piotr de Lobetanz wystawił dokument erygujący parafię w Humniskach. Parafia powstała w 1409, dzięki Benkowi Merbocie z Żabokruk, staroście przemyskiemu, sanockiemu i halickiemu. Dużą rolę odegrali w tej miejscowości Humniccy, którzy nazwisko przyjęli od nazwy rodowej wsi Humniska – rodzina szlachecka herbu Gozdawa (wywodząca swój ród od Jerzego Matiaszowicza z rodu Balów) Gozdawita, pan na Humniskach, Birczy i Boiskach, protoplasta rodu Humnickich i Bireckich. W 1447, kupił Lipę koło Birczy.
W 1615 odbyło się w Humniskach wesele Zygmunta Kazanowskiego (marszałka królewskiego Stefana Batorego, starosty krośnieńskiego), który poślubił Elżbietę Humnicką i miał z nią kilkoro dzieci: Helenę, Katarzynę, Aleksandra, Stanisława (?–1648), Adama (1599–1649).
W połowie XIX wieku właścicielką posiadłości tabularnej w Humniskach była Lucyna Cybulska[7].
We wsi znajduje się zabytkowy kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa wzniesiony w XV wieku, wielokrotnie remontowany[8]. Przebudowany w latach 1898–1900 (m.in. przedłużenie nawy, dobudowa kaplicy pn. i krucht, przebudowa dachów z częściowym zachowaniem pierwotnej storczykowej więźby). Jest przykładem jednego z najstarszych zachowanych drewnianych kościołów w Polsce, reprezentując wyjątkowo rzadki przykład rozplanowania – korpus nawowy o szerokości równej prezbiterium, z zachowanymi reliktami płytkich aneksów transeptowych.
W 1990 po 15 dniach od erygowania przez ks. abp. Ignacego Tokarczuka nowej parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny[8], mieszkańcy Humnisk rozpoczęli budowę nowego kościoła na małej stronie. Kamień węgielny pod budowę nowej świątyni poświęcił ks. bp. Edward Białogłowski 11 listopada 1990, a 8 września 1996 kościół został pobłogosławiony przez ks. abp. Józefa Michalika. Ofiarodawcami ziemi byli Bieńczakowie.
W Humniskach urodził się (31 maja 1887) rzeźbiarz ludowy regionu brzozowskiego – Antoni Lasek. Pasji tworzenia całkowicie poświęcili się jego dwaj bracia: Józef i Franciszek. Pierwszy z nich zajmował się sztuką sakralną. Jego prace zdobią kościoły w Jabłonce, Humniskach, Pakoszówce i Grabownicy Starzeńskiej.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Humniska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Od 1903 we wsi działa ochotnicza straż pożarna[9], 10 grudnia 2013 roku została włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Jednostka posiada trzy samochody pożarnicze.
Osoby związane z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]- Michał Humnicki z Humnisk h. Gozdawa (ok. 1680 – ok. 1730), ożeniony z Barbarą Trzcińską (ok. 1660 – ok. 1710), lustrator Krosna.
- Leopold Suchodolski h. Janina (1845–1921), powstaniec styczniowy, zesłaniec na Sybir i sekretarz gminy w Humniskach.
- Józef Lasek (1876–1946), rzeźbiarz, brat Antoniego (1887-1978) i Franciszka
- Wincenty Kwiatkowski (1905-1940), oficer Wojska Polskiego II RP, ofiara zbrodni katyńskiej
- Adam Konieczko (1919–2006), polski malarz, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
- Kazimierz Bogaczewicz (1886–1940), podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, pomysłodawca utworzenia klubu sportowego BKS Jagiellonia Białystok, ofiara zbrodni katyńskiej
- Norbert Huber (ur. 1998), siatkarz
- ks. kan. Stanisław Kułak (1905–1986), duchowny rzymskokatolicki represjonowany i więziony przez władze komunistyczne
Złoża naturalne
[edytuj | edytuj kod]W miejscowości znajdują się złoża ropy naftowej. W wyniku intensywnej eksploatacji złóż przez ostatnie stulecie zasoby ropy naftowej są już na wyczerpaniu. W przeszłości, w czasach powstawania kopalni w Humniskach w północno-wschodniej części miejscowości znajdowały się małe jeziora utworzone z ropy, które zanikły w późniejszych latach w wyniku intensywnego wydobycia ropy naftowej.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[10]:
- drewniany kościół parafialny św. Stanisława Biskupa z XV w., przebudowany w XIX w., nr rej.: A-42 z 5.07.1984 r.
- plebania (nr 456) z 1907, nr rej.: A-240 z 14.06.1991 r.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 41946
- ↑ Raport o stanie gminy za 2020 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd miejski w Brzozowie, 17 czerwca 2021, s. 15 [dostęp 2021-07-26] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 353 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju) [online], Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Cmentarz parafii św. Stanisława Biskupa, Humniska [online], cmentarze24.pl [dostęp 2022-04-13] (pol.).
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 66.
- ↑ a b B. Śnieżek: Parafie i kościoły w Humniskach. 2011-02-19. [dostęp 2012-09-09]. (pol.).
- ↑ Strona Ochotniczej Straży Pożarnej. [dostęp 2013-07-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-10)].
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012-06-30. [dostęp 2012-10-31].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Humniska (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 219.
- Mapa katastralna wsi Humniska z 1852
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Integralne części wsi |
|
