Hadziacz

Hadziacz
Гадяч
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	połtawski
Powierzchnia	17,78 km²
Wysokość	132 m n.p.m.
Populacja (2019); • liczba ludności	; 23 391
Nr kierunkowy	+380-532
Kod pocztowy	36000-36499
	Położenie na mapie obwodu połtawskiego Hadziacz
	Położenie na mapie Ukrainy Hadziacz
	50°22′N 34°00′E/50,366667 34,000000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Hadziacz (ukr. Гадяч, Hadiacz) – miasto na Ukrainie, w obwodzie połtawskim, nad rzeką Psioł.

W mieście rozwinął się przemysł materiałów budowlanych, spożywczy oraz paszowy^[2].

Historia

Hadziacz uzyskał prawa miejskie w 1634 roku^[2]. Był siedzibą starostwa niegrodowego, o które spór toczyli ze sobą Wiśniowieccy i Koniecpolscy. Po śmierci Stanisława Koniecpolskiego uzyskawszy w kancelarii koronnej stosowne upoważnienie 12 lipca 1646 Jeremi Wiśniowiecki zbrojnie zajął przedmiot sporu „strasznym strzelaniem z dział i hakownic miasta dobywając”^[3], za co Aleksander Koniecpolski (1620–1659) pozwał go przed sąd sejmowy^[4]

Osobny artykuł: Unia hadziacka.

16 września 1658 została zawarta tutaj ugoda Polski z Kozakami (zatwierdzona przez Sejm 12 maja 1659), przewidująca powstanie unii, w której Ruś stanie się częścią Rzeczypospolitej jako trzeci, równorzędny wobec Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, podmiot z własnymi urzędami (stworzono funkcję marszałka ruskiego obok marszałka koronnego i litewskiego), wojskiem i trybunałem. Ugoda ta przewidywała również zrównanie w prawach prawosławia z katolicyzmem.

W wyniku późniejszych zawirowań wojennych w Polsce (wojna z Rosją) oraz buntu Kozaków przeciw Iwanowi Wyhowskiemu ugoda ta nie została zrealizowana.

↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 жовтня 2019 року // Головне управління статистики у Полтавській області
↑ ^a ^b Hadziacz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02] .
↑ Romuald Romański, Książę Jeremi Wiśniowiecki, Warszawa 2009, s. 110 - 112.
↑ Książę Jeremi odmówił stawiennictwa na jesienny Sejm 1646 jakoby z powodu choroby. W maju 1647 na kolejnym sejmie skarżący zażądał od pozwanego przysięgi, że przyczyna ta był prawdziwą, na co Wiśniowiecki zebrawszy zbrojnych i zapowiedziawszy, że Koniecpolskiego szablą miał ciąć, i wszystkich siec, którzyby się przy nim opponowali, by i Króla samego zobowiązał ich do senatorskiej izby wciśnijcie się, a posiłkujcie mię (Karol Szajnocha, Urazy królewiąt polskich, w: Dzieła, Tom 3 Warszawa 1876, s. 43, na podstawie dziennika Bogusława Kazimierza Maskiewicza, w : Zbiór pamiętników historycznych o dawnej Polszcze ... Tom 5 1840, wydał Julian Ursyn Niemcewicz s. 59). Ostatecznie Władysław IV nakłonił Koniecpolskiego do odstąpienia od żądanej przysięgi, zaś książę zwrócił Hadziacz, gdyż wyszła na jaw wcześniejsza ekspektatywa dla Koniecpolskiego (Hadziacz, Wokół wyprawy Jeremiego Wiśniowieckiego w stepy tatarskie z 1647 roku).