Gwiazdosz szorstki
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gwiazdosz szorstki |
| Nazwa systematyczna | |
| Geastrum campestre Morgan Am. Nat. 21: 1027 (1887) | |
Gwiazdosz szorstki (Geastrum campestre Morgan) – gatunek grzybów z rodziny gwiazdoszowatych[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Geastrum, Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Takson ten zdiagnozował w 1887 r. Andrew Price Morgan[1]. Synonimy[2]:
- Geastrum campestre f. ochraceum V.J. Staněk 1958
- Geastrum campestre f. violaceum V.J. Staněk 1958
- Geastrum campestre var. famatinum Kuhar & Papin. 2013
Nazwę polską nadała mu Wanda Rudnicka-Jezierska w 1991 r.[3]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Owocnik początkowo kulisty i całkowicie schowany w podłożu. Średnica od 1,5 do 6,5 cm. Egzoperydium podczas dojrzewania pęka głęboko na 7–9 ramion, które rozchylają się na boki odsłaniając endoperydium. Jest kuliste z karbowanym otworem szczytowym. Charakterystyczna dla tego gatunku cechą są występujące na niej liczne brodawki. Ramiona są higrofaniczne; w stanie suchym otaczają główkę, w stanie wilgotnym rozchylają się na boki[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje w Ameryce Północnej i Południowej, Europie, Azji i Australii[5]. W piśmiennictwie naukowym na terenie Polski do 2020 r. podano 7 pewnych stanowisk[4]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[7]. W latach 1995–2004 objęty był ochroną częściową, a od roku 2004 – ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[4].
Grzyb saprotroficzny naziemny. Występuje w murawach kserotermicznych, parkach, przydrożach leśnych. Owocniki tworzy głównie od sierpnia do listopada. Są trwałe przez wiele tygodni, czasami nawet w następnym roku[4].
Gatunki podobne
[edytuj | edytuj kod]- gwiazdosz angielski Geastrum berkeleyi występujący głównie w lasach. Również ma brodawkowatą główkę, ale jego ramiona nie są higrofaniczne i w stanie suchym nie stulają się wokół główki. Jest ponadto nieco większy[4].
- gwiazdosz chropowaty Geastrum pseudostriatum. Jest mały, ale również nie jest higrofaniczny[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2021-11-12].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2021-11-12].
- ↑ Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Mapa występowania Geastrum campestre na świecie [online] [dostęp 2021-11-12].
- ↑ Aktualne stanowiska gwiazdosza szorstkiego w Polsce [online] [dostęp 2021-11-12].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.