Fort VIII Twierdzy Warszawa
 nr rej. 1427-A z 25.05.1990
| |
 Fragment dawnego fortu po rewitalizacji (2019), po lewej koszary szyjowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Rozpoczęcie budowy |
lata 80. XIX wieku |
| Ukończenie budowy |
lata 80. XIX wieku |
| Zniszczono |
1909 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°10′08,371″N 21°02′26,902″E/52,168992 21,040806
| |
Fort VIII („Służew”) – jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa znajdujący się przy ul. Nowoursynowskiej w Warszawie, w dzielnicy Ursynów, w rejonie dawnej wsi Służew.
Poprzednim w kolejności jest fort VII „Zbarż”, zaś następnym fort IX „Czerniaków”.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Fort został wzniesiony w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Ma powierzchnię 26,17 hektara. Położony jest na wzniesieniu pomiędzy skarpą warszawską i doliną Potoku Służewieckiego. Zbudowany został według wzorcowego rosyjskiego projektu F1879. Był dwuwałowym obiektem ziemno-ceglanym o dwóch czołach i barkach oraz koszarach szyjowych.
W 1897 fort wizytował car Mikołaj II[1].
Fort był dwukrotnie modernizowany. Skarpowa kaponiera czołowa została wymieniona na betonową przeciwskarpową kaponierę czołową (z poterną pod dnem rowu), kaponiery barkowe na analogiczne betonowe, w szyi wzniesiono betonowy tradytor. Fort przekształcono na jednowałowy, dodając betonowe, dwukondygnacyjne schrony pogotowia. Po skasowaniu twierdzy w 1909 roku wysadzono wszystkie elementy betonowe.
W latach 70. między wałem czoła i koszarami szyjowymi zbudowano wojskowe osiedle mieszkaniowe dla najwyższej kadry Ludowego Wojska Polskiego (tzw. osiedle generalskie). W 1981, kiedy fort był jeszcze w rękach wojska, a osiedle generalskie już istniało, wybudowano okopy wzmocnione betonowymi elementami. Ich linia bojowa skierowana była w kierunku miasta.
Do dziś zachowały się koszary szyjowe, ruiny kaponier barkowych i kaponiery czołowej, fundamenty tradytora, lodownia na zapolu oraz częściowo zniekształcone formy ziemne.
W 1990 fort został wpisany do rejestru zabytków[2].
W latach 90. fort przejęła Agencja Mienia Wojskowego, która sprzedała go jednej ze spółek deweloperskich[3]. Przy forcie powstał zespół bloków mieszkalnych o wysokości do dziewięciu pięter, a fort poddano rozległej rewaloryzacji[4]. W dawnych koszarach powstała niewielka galeria handlowa o nazwie Fort 8[4].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 2018 Rada m.st. Warszawy nadała ulicy biegnącej od ulicy Nowoursynowskiej w kierunku ulicy Dolina Służewiecka nazwę Fort Służew[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Mariusz Prządak: Sekrety Ursynowa. Łódź: Księży Młyn, 2021, s. 19. ISBN 978-83-7729-444-4.
- ↑ Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2019 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 58. [dostęp 2019-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-27)].
- ↑ Michał Wojtczuk. Bloki z widokiem na fort. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 29 sierpnia 2016.
- ↑ a b Michał Wojtczuk: Takiego miejsca do tej pory nie było w Warszawie, a może i w Polsce. Oto Forteca Konsumpcji. warszawa.wyborcza.pl, 13 września 2019. [dostęp 2019-09-20].
- ↑ Uchwała nr LXIII/1765/2018 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 22 marca 2018 r. w sprawie nadania nazwy ulicy w Dzielnicy Ursynów m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 2018 poz. 3426 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 5 kwietnia 2018. [dostęp 2019-09-27].