Filolaos z Tarentu

Filolaos z Krotony albo z Tarentu, gr. Φιλόλαος ο Κροτωνιάτης (ur. ok. 470 p.n.e., zm. ok. 399 p.n.e.) – jeden z pitagorejczyków, jako pierwszy udostępnił w księgach publicznie nauki szkoły^[1] (jednym z nabywców trzech ksiąg Filolaosa był Platon). Miejsce urodzenia nie jest znane, Diogenes Laertios podaje, że była to Krotona, inne źródła wskazują, że mógł pochodzić z Tarentu.

Filolaos był twórcą nowej koncepcji Wszechświata. W jego centrum umieścił ogień, najczystszą substancję (układ pirocentryczny)^[2]. Dokoła niego najbliżej krążyła Ziemia z hipotetyczną Przeciwziemią, dalej zaś rozmieszczone w harmonicznych odległościach sfery Księżyca, Słońca, planet i gwiazd stałych. Ognia centralnego i Przeciwziemi nie widać, bo zamieszkana część Ziemi, będącej kulą, jest stale od nich odwrócona^[3]. Słońce i Księżyc zaś odbijają na Ziemię życiodajne światło znajdujące się w środku Wszechświata.

Filolaos i Heraklides z Pontu zostali wymienieni w przedmowie do księgi O obrotach ciał niebieskich:^[4]

Lubo powszechnie uczeni (filozofowie) utrzymują że ziemia stoi i nie rusza się, Filolaus jednak Pitagorejczyk przeciwnie twierdził, że ziemia bieg odbywa około ognia środkowego (t. j. słońca jako ogniska świata) po kole pochyłém jakie w biegu rocznym słońce, a miesięcznym księżyc opisują. Heraklides zaś pontycki i Ekfantus Pitagorejczyk wprawdzie pewny ruch ziemi przyznawali, lecz tylko taki, że się ona w przestrzeni przenosić i miejsca swego odmieniać nie może, ale że obwiedziona pasem nakształt koła obraca się od zachodu na wschód około własnego środka.

Przypisy

↑ Filolaos z Krotonu, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-30] .
↑ Wg Stobajosa Filolaos mówi: W środku jest ogień, który jest Hestią wszechświata, domem Zeusa, matką bogów i podstawą spójności i miary natury (Φιλόλαος πύρ εν μέσω περί το κέντρον, όπερ εστίαν του παντός καλεί, και Διός οίκον, και μητέρα θεών, βωμόν τε και συνοχήν και μέτρον φύσεως), cyt. za: The History of Ancient Philosophy Tom 4 s. 64.
↑ Wg przypisywanego Plutarchowi traktatu Placita Philosophorum 3,11: Filolaos Pitagorejczyk umieszcza ogień w środkowym miejscu, i jest to ogniskiem Wszechświata; na drugim miejscu Przeciwziemię; na trzecim Ziemię, na której mieszkamy, która obraca się, przez co nie można zobaczyć tamtej strony. (tekst gr., przekład ang.).
↑ Do Jego Świątobliwości Papieża Pawła III Mikołaja Kopernika przedmowa do dzieła O obrotach ciał niebieskich (przekład Jan Baranowski), jest to cytatem z Placita Philosophorum 3,13 (tekst gr., przekład ang.).

Linki zewnętrzne

CarlC. Huffman CarlC., Philolaus, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 16 czerwca 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2017-12-30] (ang.).
Philolaus (c.470–380/9 BC) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].

[epwn-1] Filolaos z Krotonu, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-30] .

[2] Wg Stobajosa Filolaos mówi: W środku jest ogień, który jest Hestią wszechświata, domem Zeusa, matką bogów i podstawą spójności i miary natury (Φιλόλαος πύρ εν μέσω περί το κέντρον, όπερ εστίαν του παντός καλεί, και Διός οίκον, και μητέρα θεών, βωμόν τε και συνοχήν και μέτρον φύσεως), cyt. za: The History of Ancient Philosophy Tom 4 s. 64.

[3] Wg przypisywanego Plutarchowi traktatu Placita Philosophorum 3,11: Filolaos Pitagorejczyk umieszcza ogień w środkowym miejscu, i jest to ogniskiem Wszechświata; na drugim miejscu Przeciwziemię; na trzecim Ziemię, na której mieszkamy, która obraca się, przez co nie można zobaczyć tamtej strony. (tekst gr., przekład ang.).

[4] Do Jego Świątobliwości Papieża Pawła III Mikołaja Kopernika przedmowa do dzieła O obrotach ciał niebieskich (przekład Jan Baranowski), jest to cytatem z Placita Philosophorum 3,13 (tekst gr., przekład ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]