Feminizm drugiej fali
Feminizm drugiej fali – okres rozwoju ruchu feministycznego, który rozpoczął się w latach 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych i Europie (szczególnie w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Francji) i trwał do końca lat 70.
Oprócz problemów podejmowanych także przez feminizm pierwszej fali (edukacja i zmiany w prawie), feminizm drugiej fali zajmował się również równouprawnieniem na rynku pracy, kwestiami aborcji oraz kobiecą seksualnością. Podejmował również problem rozdziału między sferą prywatną a publiczną. Jednym z jego głównych haseł było „to co osobiste, jest polityczne” (ang. the personal is the political)[1].
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Druga fala feminizmu w USA była konsekwencją rozczarowania dotychczasowymi działaniami na rzecz równouprawnienia, skupionymi przede wszystkim na formalnych gwarancjach prawnych[potrzebny przypis]. Wbrew przewidywaniom zmiany prawne nie pociągnęły za sobą rzeczywistej równości np. w zakresie wynagrodzenia czy piastowaniu stanowisk kierowniczych. Uniwersytety w USA przyjmowały ograniczoną liczbę kobiet[2]. Pomimo tego, że 75% kobiet deklarowało chęć pracy poza domem, zaledwie 30% pracowało zawodowo[3]. Na amerykańskim rynku pracy kobiety mogły liczyć jedynie na niskie stopniem i źle płatne stanowiska[2]. Istniał podział na zajęcia kobiece i męskie, zajęcia kobiece były gorzej płatne[2]. W 1960 roku w USA kobiety zarabiały o 39% mniej niż mężczyźni[2]. Istniały także liczne ograniczenia prawne dla kobiet. Kobiety nie miały prawa samodzielnie zaciągnąć kredytu, były nieobecne w urzędach, policji, rządzie[2].
Istotną inspiracją dla feministek w latach 60. XX wieku w USA był ruch praw obywatelskich[2]. Kobiety, podobnie jak czarni mieszkańcy USA dostrzegały, że są dyskryminowane[2]. Świadomość istnienia dyskryminacji wzrosła po tym, gdy prezydent John F. Kennedy, na wniosek Eleanor Roosevelt powołał komisje do zbadania nierównego traktowania kobiet. Komisja nagłośniła cele feministek[2].
Za początek drugiej fali uznaje się wydaną w 1963 roku książkę Betty Friedan Mistyka kobiecości[4]. Ważnym momentem w historii drugiej fali feminizmu było założenie Narodowej Organizacji Kobiet (ang. National Organization for Women) w 1966 roku[2].
Sam termin „feminizm drugiej fali” (ang. second wave feminism) został po raz pierwszy użyty przez Marshę Lear w 1968[5], kiedy ruch był już ukształtowany. Feminizm drugiej fali miał się skończyć wraz z narastaniem wojen seksualnych w ramach ruchu feministycznego (koniec lat 70. XX w.)[6][7][8][9][10], choć czasem jest wyznaczany na lata 90. XX wieku, kiedy pojawił się feminizm trzeciej fali[11].
W krajach europejskich feminizm drugiej fali związany był najczęściej z myślą socjalistyczną. Ruchy feministyczne w Wielkiej Brytanii czy Francji podejmowały tematy związane z równością na rynku pracy, prawem do aborcji czy kwestiami opieki nad dziećmi[12].
Nurty
[edytuj | edytuj kod]Drugofalowy feminizm nie był zjawiskiem jednorodnym. W Stanach Zjednoczonych wyróżnić można jego dwa nurty: liberalny i radykalny[5].
Nurt liberalny
[edytuj | edytuj kod]
Do nurtu liberalnego należały przede wszystkim starsze działaczki różnych organizacji kobiecych, starających się o zmianę sytuacji kobiet w ramach istniejącego systemu społecznego[13]. Działalność ich przyczyniła się do znacznego rozwoju ustawodawstwa dotyczącego równości w miejscu pracy[11].
Klasycznym wyrazem poglądów nurty liberalnego jest książka Betty Friedan Mistyka kobiecości. Autorka opisała w niej własną frustrację wywołaną tradycyjnymi normami społecznymi, które sprowadzają kobiety wyłącznie do ról matki, kochanki i gospodyni domowej. Społeczny wymóg realizacji tych ról ograniczał zdaniem Friedan możliwości rozwoju kobiet i prowadził do zaburzeń psychicznych, utraty poczucia sensu życia, depresji czy alkoholizmu[4]. W 1966 Friedan założyła National Organization for Women, która stała się główną organizacją liberalnego nurtu feminizmu[12].
Nurt radykalny
[edytuj | edytuj kod]Celem nurtu radykalnego była całościowa zmiana struktur społecznych w celu wyeliminowania seksizmu i obalenia patriarchatu[14]. Dyskryminacja ze względu na płeć była uznawana za najstarszą formę dyskryminacji i była wiązana z rasizmem i dyskryminacją ze względu na pochodzenie społeczne[14].
Osiągnięcia
[edytuj | edytuj kod]Feminizm drugiej fali doprowadził do wielu zmian społecznych i prawnych.
W 1964 roku w USA uchwalono ustawę o prawach obywatelskich (ang. Civil Rights Act), która m.in. zakazywała dyskryminacji ze względu na płeć w miejscu pracy[15].
Ważnym sukcesem feministek, zarówno tych radykalnych i jak i liberalnych, była liberalizacja prawa aborcyjnego w USA. Działaczki organizowały liczne demonstracje i wywierały presje na władze w celu złagodzenia ustawy. Przyniosło to rezultaty w postaci liberalizacji ustaw w wielu stanach. W 1973 roku Sąd Najwyższy USA w sprawie Roe v. Wade uznał, że jakiekolwiek prawne ograniczenia swobody dokonania aborcji w pierwszych 3 miesiącach ciąży są niezgodne z konstytucją[15].
Istotnymi dokonaniami były także zmiany w zakresie kultury, języka czy świadomości społecznej (np. uświadomienie znaczenia molestowania seksualnego czy przemocy seksualnej)[16].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Thornham 1999 ↓, s. 291.
- ↑ a b c d e f g h i Banner 2009 ↓, s. 331.
- ↑ Rosen 2012 ↓, Women At Work.
- ↑ a b Kuźma-Markowska 2014 ↓, s. 97.
- ↑ a b Villanueva-Gardner 2006 ↓, s. 207.
- ↑ Duggan, Lisa, Hunter, Nan D.: Sex wars: sexual dissent and political culture. New York: Routledge, 1995. ISBN 0-415-91036-6.
- ↑ Hansen, Karen Tranberg, Philipson, Ilene J.: Women, class, and the feminist imagination: a socialist-feminist reader. Philadelphia: Temple University Press, 1990. ISBN 0-87722-630-X. (ang.).
- ↑ Gerhard, Jane F.: Desiring revolution: second-wave feminism and the rewriting of American sexual thought, 1920 to 1982. New York: Columbia University Press, 2001. ISBN 0-231-11204-1. (ang.).
- ↑ Leidholdt, Dorchen, Raymond, Janice G: The Sexual liberals and the attack on feminism. New York: Pergamon Press, 1990. ISBN 0-08-037457-3. (ang.).
- ↑ Vance, Carole S: Pleasure and Danger: Exploring Female Sexuality. Thorsons Publishers. ISBN 0-04-440593-6. (ang.).
- ↑ a b Feminism, Second Wave. W: International Encyclopedia of the Social Sciences. William A. Darity jr. (red.). T. III. 2008, s. 123. (ang.).
- ↑ a b Villanueva-Gardner 2006 ↓, s. 208.
- ↑ L.J. Rupp: Feminist Movements. W: International Encyclopedia of Social and Behavioral Sciences. Neil J. Smelser; Paul B. Baltes (red.). Paolo Alto-New York: 2001, s. 5471. (ang.).
- ↑ a b Kuźma-Markowska 2014 ↓, s. 98.
- ↑ a b D'Emilio 2013 ↓, Second Wave Feminism.
- ↑ Kuźma-Markowska 2014 ↓, s. 99.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sylwia Kuźma-Markowska: Druga fala. W: Monika Rudaś-Grodzka: Encyklopedia gender: płeć w kulturze. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-7554-816-7.
- Sue Thornham: Second Wave Feminism. W: Sarah Gamble (red.): The Routledge Companion to Feminism and Postfeminism. London-New York: 1999. ISBN 0-415-24310-6. (ang.).
- Second Wave Feminism. W: Catherine Villanueva-Gardner: Historical Dictionary of Feminist Philosophy. Lanham, Maryland-Toronto-Oxford: 2006, s. 208. ISBN 0-8108-5346-9. (ang.).
- John D'Emilio: Intimate Matters: a History of Sexuality in America. Chicago: 2013. ISBN 978-0-226-92381-9. (ang.).
- Lois Banner: Feminism. W: Michael Kazin (red.): The Princeton encyclopedia of American political history. T. 1. Princeton, N.J.: 2009. ISBN 978-1-4008-3356-6. (ang.).
- Ruth Rosen: The world split open: how the modern women's movement changed America. New York: 2012. ISBN 978-0-14-009719-1.
| Historia | |
|---|---|
| Zagadnienia | |
| Działaczki | |
| Nurty | |
| Teksty |
