Dawia
53°19′11″N 21°36′30″E/53,319722 21,608333| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2023) |
81[2] |
| Strefa numeracyjna |
29 |
| Kod pocztowy |
07-436[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WOS |
| SIMC |
0513426[4] |
Położenie na mapie gminy Łyse  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego  | |
| 53°19′11″N 21°36′30″E/53,319722 21,608333[1]
| |
Dawia (kurp. Daźå[5]) – wieś sołecka[6] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Łyse[4][7]. Leży na terenie Puszczy Zielonej.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0513432 | Kawał | część wsi |
| 0513449 | Wyróg | część wsi |
| 0513455 | Wysiukane | część wsi |
| 0513461 | Zakadełko | część wsi |
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Ludwik Krzywicki w swojej rozprawie Kurpie przyznał, że nie był w stanie ustalić genezy nazwy miejscowości[8]. Etymologia nazwy wyprowadzana jest w XIX-wiecznych źródłach od słowa dławić (w dialekcie kurpiowskim dåźéć[9]) jako określenia na czynność wyrabiania potażu[10]. Według internetowego słownika kurpiowskiego forma zapisu nazwy miejscowości w dialekcie kurpiowskim w mianowniku brzmi Daźå[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najstarszym zachowanym historycznym źródłem, w którym pojawia się Dawia (pod nazwą Fabryka Dawia), jest mapa województwa mazowieckiego autorstwa Karola de Perthéesa z 1791[11]. Kolejnym jest dokument władz pruskich z 13 września 1795, który zawiera listę wsi i miast z likwidowanych starostw polskich[12].
Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego w obrębie wsi znajdowały się rządowe barcie[13]. Inne źródła z XIX wieku wskazują wieś jako miejsce wyrabiania potażu[14].
Od czasu założenia wsi wierni kościoła rzymskokatolickiego należeli do parafii w Myszyńcu. W maju 1838 wieś została od niej odłączona i przyłączona do parafii w Lipnikach[15].
W wyniku działań pierwszowojennych zniszczone zostało 74% zabudowań wsi[16].
Przynależność administracyjna
[edytuj | edytuj kod]I RP
[edytuj | edytuj kod]W czasach I Rzeczypospolitej wieś znajdowała się w granicach ziemi łomżyńskiej, podlegając pod starostwo niegrodowe łomżyńskie (leśnictwo łomżyńskie)[17].
1795–1918
[edytuj | edytuj kod]Po III rozbiorze (w okresie 1795–1807) wieś znajdowała się w powiecie łomżyńskim departamentu białostockiego Prus Nowowschodnich[18]. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego znalazła się w granicach departamentu i powiatu łomżyńskiego[19]. W latach 1816–1842 leżała w obrębie obwodu i powiatu łomżyńskiego województwa augustowskiego[20], a od 1837 w obwodzie i powiecie łomżyńskim guberni augustowskiej. W wyniku zmian administracyjnych wynikających z Ustawy o Zarządzie gubernijalnym i Powiatowym w Guberniach Królestwa Polskiego z 31 grudnia 1866 Dawia znalazła się w gminie Gawrychy powiatu kolneńskiego w guberni łomżyńskiej[21][22].
W trakcie I wojny światowej, na mocy Rozporządzenia dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego, wprowadzonego 22 marca 1916, wieś znalazła się w granicach powiatu łomżyńskiego[23].
II RP
[edytuj | edytuj kod]W latach 1919–1932 wieś leżała w województwie białostockim w powiecie kolneńskim – do 31 marca 1930 w gminie Gawrychy, a od 1 kwietnia 1930, rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych, została włączona do gminy Łyse[24]. W wyniku likwidacji powiatu kolneńskiego od 1 kwietnia 1932 została włączona do powiatu ostrołęckiego[25]. W związku z ustawą z 9 kwietnia 1938, która zmieniała granice niektórych województw, od 1 kwietnia 1939 Dawia znalazła się w województwie warszawskim[26].
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w Lipnikach. Podlegała pod sąd grodzki w Kolnie i okręgowy w Łomży, a najbliższy urząd pocztowy mieścił się w Łysych[27].
W wyniku agresji Niemiec we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją niemiecką. Wraz z całą gminą weszła w skład Landkreis Scharfenwiese w rejencji ciechanowskiej w granicach III Rzeszy[28].
PRL
[edytuj | edytuj kod]Dekret PKWN z dnia 21 sierpnia 1944 odwołał podział administracyjny wprowadzony przez okupanta, w związku z czym wieś wraz z całą gminą powróciła do powiatu ostrołęckiego w województwie warszawskim[29]. Na mocy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 1948, od dnia 1 stycznia 1948 Dawia wraz z gminą Łyse została włączona w granice administracyjne powiatu kolneńskiego w województwie białostockim[30]. Od 4 października 1954, w związku ze zniesieniem gminy Łyse, wieś weszła w skład gromady Łyse[31]. Na mocy uchwały WRN w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 znoszącej gromadę Łyse, wieś ponownie znalazła się w granicach gminy Łyse[32]. Od 1 czerwca 1975 Dawia znalazła się w granicach administracyjnych województwa ostrołęckiego[33].
III RP
[edytuj | edytuj kod]Od 1 stycznia 1999 wieś znalazła się w granicach administracyjnych gminy Łyse w powiecie ostrołęckim w województwie mazowieckim[34].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dawia liczy 81 mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy (dane za lipiec 2022)[35].
| Rok | Mieszkańcy | Budynki mieszkalne |
|---|---|---|
| 1817 | 50 | 15[36] |
| 1824 | 120 | 17[9] |
| 1827 | 84 | 15[9] |
| 1830 | 92 | 15[37] |
| 1921 | 91 | 24[9] |
| 1933 | b.d. | 34[9] |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 21571
- ↑ Raport o stanie gminy Lelis w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 12
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 207 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Daźå, [w:] Słownik kurpiowsko-polski, Związek Kurpiów [dostęp 2022-07-16].
- ↑ BIP gminy, sołectwa i sołtysi
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Ludwik Krzywicki, Kurpie, [w:] Biblioteka Warszawska, t. 4, Warszawa 1892, s. 85 [dostęp 2022-07-16].
- ↑ a b c d e Dawia, [w:] Iwona Choroszewska-Zyśk (red.), Encyklopedia kurpiowska. Fakty i ciekawostki, Ostrołęka: Związek Kurpiów, 2021, s. 35, ISBN 978-83-963465-0-6, OCLC 1334037878 [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Rocznik Leśniczy, t. 2, Warszawa 1862, s. 72 [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Mapa województwa mazowieckiego Karola Perthéesa z 1791 roku [online] [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Akta betreffend die von Starostei Erledigungen in den polnischen, mit preußischen Truppen am Memel und Narew besetzten Distrikten, 13 września 1795, s. 44 [dostęp 2022-07-16] (niem.).
- ↑ Dawia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1, Warszawa 1880, s. 914 [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Rocznik Leśniczy, t. 2, Warszawa 1862, s. 72 [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Parafia Lipniki, [w:] Witold Jemielity, Parafie Puszczy Kurpiowskiej, wyd. 2, Łomża 2004, s. 46 (pol.).
- ↑ 2. Materjały Statystyczne, dotyczące zniszczeń wojennych w budowlach Kr. Polskiego, [w:] Zygmunt Limanowski, Zniszczenia wojenne w budowlach b. Królestwa Polskiego, Warszawa 1918, s. 42 [dostęp 2022-07-15] (pol.).
- ↑ Waga Teodor, Wyciąg z geografii polskiej. W roku 1767 skreślonéj i ogłoszonéj, Poznań 1856, s. 12 [dostęp 2022-07-15].
- ↑ pruski zabór, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Wojciech Trzebiński, Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815–1918 r. Zarys historyczny. Mapy, „Dokumentacja Geograficzna”, 4 (a), 1956, s. 7–9 [dostęp 2022-07-15] (pol.).
- ↑ Tabella miast, wsi, osad, Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności, t. 1: A–Ł, Warszawa 1827, s. 94 [dostęp 2022-07-17] (pol.).
- ↑ Dziennik praw, t. 66, nr 216–218, Warszawa 1866, s. 119, 193 [dostęp 2022-07-15] (pol.).
- ↑ Izydor Zinberg, Skorowidz Królestwa Polskiego, czyli Spis alfabetyczny miast, wsi, folwarków, kolonii i wszystkich nomenklatur w guberniach Królestwa Polskiego, Warszawa 1877, s. 110 [dostęp 2022-07-16].
- ↑ Dziennik Rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego, Nr 27, „Verordnungsblatt für das Generalgouvernement Warschau, Nr 27”, Warszawa, 7 kwietnia 1916, s. 5 [dostęp 2022-07-15] (pol. • niem.).
- ↑ Dz.U. 1930 nr 19, poz. 156. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 lutego 1930 r. o zmianie granic gmin wiejskich Łyse i Gawrychy w powiecie kolneńskim, województwie białostockiem., 27 lutego 1930 [dostęp 2022-07-15] (pol.).
- ↑ Dz.U. 1932 nr 3, poz. 18. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1931 r. w sprawie zniesienia powiatu kolneńskiego w województwie białostockiem., 16 stycznia 1932 [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Dz.U. 1938 nr 27, poz. 240. Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o zmianie granic województw: białostockiego, kieleckiego, lubelskiego, łódzkiego i warszawskiego., 20 kwietnia 1938 [dostęp 2022-07-16].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 311 [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874–1945 [online], www.territorial.de [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Dz.U. 1944 nr 2 poz. 8. Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I-ej i II-ej instancji., 21 sierpnia 1944 [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Dz.U. 1948 nr 21 poz. 148. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 1948 r. o utworzeniu powiatu kolneńskiego w województwie białostockim., 6 kwietnia 1948 [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49., 1954 [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973 r., Nr. 1, Poz. 1, 1973 [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw., 30 maja 1975 [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Dz.U. 1998 nr 96 poz. 603. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa. [online], 24 lipca 1998 [dostęp 2023-02-08].
- ↑ Gmina Łyse. Biuletyn Infromacyjny III/2022 [online], www.gminalyse.pl, 13 lipca 2022, s. 39 [dostęp 2022-07-16] (pol.).
- ↑ Maria Przytocka, Dzieje parafii i kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej w Myszyńcu. Praca zbiorowa, Myszyniec: Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Trójcy Przenajświętszej, 2009, s. 84, ISBN 978-83-929143-0-3, OCLC 751390091 [dostęp 2022-07-15].
- ↑ Maria Przytocka, Dzieje parafii i kościoła pw. Trójcy Przenajświętszej w Myszyńcu. Praca zbiorowa, Myszyniec: Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Trójcy Przenajświętszej, 2009, s. 89, ISBN 978-83-929143-0-3, OCLC 751390091 [dostęp 2022-07-16].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dawia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 914.
| Wsie | |
|---|---|
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
