Chwastówka (zwyczajna)

Chwastówka (zwyczajna)
	Cisticola juncidis
	(Rafinesque, 1810)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	chwastówkowate
Podrodzina	chwastówki
Rodzaj	Cisticola
Gatunek	chwastówka (zwyczajna)
Synonimy
	Sylvia Juncidis Rafinesque, 1810; Calamanthella tinnabulans Swinhoe, 1859;
	Sylvia Juncidis Rafinesque, 1810; Calamanthella tinnabulans Swinhoe, 1859;
Podgatunki
	C. j. cisticola (Temminck, 1820); C. j. juncidis (Rafinesque, 1810); C. j. uropygialis (Fraser, 1843); C. j. terrestris (A. Smith, 1842); C. j. neuroticus Meinertzhagen, 1920; C. j. cursitans (Franklin, 1831); C. j. salimalii Whistler, 1936; C. j. omalurus Blyth, 1851; C. j. brunniceps (Temminck & Schlegel, 1850); C. j. tinnabulans (Swinhoe, 1859); C. j. nigrostriatus Parkes, 1971; C. j. malaya Lynes, 1930; C. j. fuscicapilla Wallace, 1864; C. j. constans Stresemann, 1938; C. j. leanyeri Givens & Hitchcock, 1953; C. j. normani Mathews, 1914; C. j. laveryi Schodde & Mason, 1979;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chwastówka (zwyczajna)^[5] (Cisticola juncidis) – gatunek małego, krótkoskrzydłego ptaka z rodziny chwastówkowatych (Cisticolidae), wcześniej zaliczany do pokrzewkowatych.

Zasięg występowania

Występuje we Francji, na Półwyspie Iberyjskim, w południowej i południowo-wschodniej Europie, w Afryce (poza pustyniami), na Bliskim Wschodzie, w południowej, południowo-wschodniej i wschodniej Azji oraz północnej Australii i na południowej Nowej Gwinei. Na większości obszaru osiadły, lecz wschodnioazjatycka populacja migruje w zimie w cieplejsze rejony. Ptak ten nigdy nie był stwierdzony w Polsce^[6].

Wygląd

Chwastówka zwyczajna posiada czarniawy, schodkowany ogon z jasnym obrzeżeniem na końcu. W okresie godowym samce mają bardzo ciemne, podłużne plamy na grzbiecie, natomiast ich szata spoczynkowa podobna jest do tej u samic, nieznacznie kreskowana. Spód ciała bladożółty, przy czym u samic kolor jest mocniejszy^[7].

Jest to mały ptak, długość jego ciała wynosi około 10 cm^[7]^[8]. Masa ciała: samce 7–12 g, samice 5–8 g^[8].

Ekologia i zachowanie

Jest skryta, a jednocześnie ciekawska.

Biotop

Przebywa na wilgotnych łąkach oraz polach obsianych zbożem, zazwyczaj w pobliżu wody^[7].

Rozród

W Europie lęgi trwają zwykle od marca do września^[8]^[9]. Większość samców jest poligamiczna^[8]. Samiec buduje gniazdo nisko w bagnistej roślinności i jest to wydłużona konstrukcja w kształcie gruszki lub butelki z wejściem na szczycie lub w jego pobliżu. Zbudowane jest z traw związanych pajęczynami, a wyściółkę stanowią pajęczyny, kwiaty, sierść i puch. W zniesieniu zwykle 4–6 jaj^[9]. Wysiadywaniem zajmuje się samica przez 11–15 dni, sporadycznie jest w tym czasie dokarmiana przez samca. Karmieniem piskląt również zajmuje się samica. Młode są w pełni opierzone po 11–15 dniach od wyklucia, są jednak nadal zależne od samicy przez kolejne 10–20 dni^[8].

Pożywienie

Cisticola juncidis żywi się delikatnymi pająkami i owadami. Chwyta je podczas lotu przez gęstwinę liści i gałązek^[7]. Niekiedy zjada też ślimaki czy nasiona traw^[8].

Systematyka

Wyróżniono kilkanaście podgatunków C. juncidis^[10]^[2]:

C. juncidis cisticola – zachodnia Francja, Półwysep Iberyjski, Baleary i północno-zachodnia Afryka.
chwastówka zwyczajna, chwastówka^[5] (C. juncidis juncidis) – południowa Francja na wschód przez Bałkany i Grecję do Turcji i Syrii, także Egipt i duże wyspy Morza Śródziemnego.
C. juncidis uropygialis – Senegal i Gambia do Etiopii, Rwandy, Tanzanii i Nigerii. Proponowany podgatunek perennius uznany za jego synonim.
chwastówka ziemna^[5] (C. juncidis terrestris) – Gabon i Kongo do południowej Tanzanii i na południe do RPA.
C. juncidis neuroticus – Cypr, Liban i Izrael do zachodniego Iranu.
C. juncidis cursitans – wschodni Afganistan do północnej Mjanmy i południowych Chin i na południe do południowo-wschodnich Indii oraz suche niziny Sri Lanki.
C. juncidis salimalii – południowo-zachodnie Indie.
C. juncidis omalurus – Sri Lanka (oprócz suchych nizin).
chwastówka wschodnia^[5] (C. juncidis brunniceps) – południowa Korea, Japonia i Batan (północne Filipiny).
chwastówka dzwoniąca^[5] (C. juncidis tinnabulans) – południowo-wschodnie Chiny i Tajwan do Tajlandii, Indochin i Filipin (oprócz Batanu i Palawanu).
C. juncidis nigrostriatus – Palawan.
C. juncidis malaya – Nikobary, południowo-wschodnia Mjanma, południowo-zachodnia Tajlandia, Półwysep Malajski i Wielkie Wyspy Sundajskie.
C. juncidis fuscicapilla – wschodnia Jawa, Wyspy Kangean i Małe Wyspy Sundajskie.
C. juncidis constans – Celebes i pobliskie wyspy.
C. juncidis leanyeri – północno-środkowa Australia.
C. juncidis normani – północno-zachodni Queensland.
C. juncidis laveryi – północno-wschodnia Australia, południowo-środkowa Nowa Gwinea.

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje chwastówkę zwyczajną za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Całkowita liczebność światowej populacji nie została oszacowana; według danych BirdLife International z 2015 roku samą Europę (wraz całą Turcją) zamieszkuje 922 000 – 2 140 000 par lęgowych. Trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[4].

Przypisy

↑ Cisticola juncidis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Zitting Cisticola (Cisticola juncidis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-20)]. (ang.).
↑ D. Lepage: Zitting Cisticola Cisticola juncidis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-15]. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Cisticola juncidis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2022-2 [dostęp 2023-02-15] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Cisticolinae Sundevall, 1872 - chwastówki (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-13].
↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-15].
↑ ^a ^b ^c ^d FriederF. Sauer FriederF., EwaE. Turyn EwaE., BarbaraB. Urbańska BarbaraB., Leksykon Przyrodniczy. Ptaki lądowe, Wydanie polskie, Świat Książki, 1996, ISBN 83-7129-193-0 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f N. Bouglouan: Zitting Cisticola. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2020-12-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Species factsheet: Cisticola juncidis. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-12-13]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grassbirds, Donacobius, Malagasy warblers, cisticolas, allies. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-13]. (ang.).

Bibliografia

Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik. Warszawa: Świat Książki, 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Cisticola juncidis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] Zitting Cisticola (Cisticola juncidis). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-20)]. (ang.).

[avibase-3] D. Lepage: Zitting Cisticola Cisticola juncidis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-15]. (ang.).

[iucn-4] BirdLife International, Cisticola juncidis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2022-2 [dostęp 2023-02-15] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Cisticolinae Sundevall, 1872 - chwastówki (wersja: 2020-09-20). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-13].

[kf-6] Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2023-02-15].

[:0-7] FriederF. Sauer FriederF., EwaE. Turyn EwaE., BarbaraB. Urbańska BarbaraB., Leksykon Przyrodniczy. Ptaki lądowe, Wydanie polskie, Świat Książki, 1996, ISBN 83-7129-193-0 .

[oiseaux-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f N. Bouglouan: Zitting Cisticola. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2020-12-13]. (ang.).

[birdlife-9] Species factsheet: Cisticola juncidis. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-12-13]. (ang.).

[ioc-10] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grassbirds, Donacobius, Malagasy warblers, cisticolas, allies. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-13]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]