Cezaryna Wojnarowska
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
działaczka socjalistyczna |
Cezaryna Wanda Wojnarowska (ps. Cezaryna, Wanda Kamińska, ur. 1 maja 1861 w Kamieńcu Podolskim, zm. 15 kwietnia 1911 w Paryżu) – polska działaczka socjalistyczna.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodziła ze zubożałej rodziny szlacheckiej. Jej ojciec, Konstanty Wojnarowski, był asesorem sądowym. W 1877 ukończyła gimnazjum w Kiszyniowie i przeniosła się z rodziną do Petersburga, gdzie rozpoczęła naukę na Wyższych Kursach Pedagogicznych Wyszniegradzkiego. Po pewnym czasie przeniosła się na Kursy Medyczne dla Kobiet przy Wojskowej Akademii Medyko-Chirurgicznej. Uczęszczała też na niektóre wykłady Wyższych Kursów dla Kobiet im. Bestużewa – Riumina. Podczas nauki zetknęła się z działaczami socjalistycznymi, m.in. Aldoną Grużewską, Zygmuntem Heryngiem oraz Ludwikiem Waryńskim. Luźne początkowo kontakty, z czasem przemieniły się w stałą współpracę. W 1879 przeniosła się do Warszawy, gdzie zakładała nowe kółka robotnicze i (wespół z Ludwikiem Dziankowskim) przygotowywała literaturę propagandową i współorganizowała zebrania robotników. Utrudnieniem w jej pracy propagandowej była słaba znajomość języka polskiego w mowie, co nie było mile widziane przez polskich robotników[1]. Jeszcze w 1879 została aresztowana i poddana wielomiesięcznemu śledztwu w X Pawilonie, które zakończyło się w więziennym szpitalu. 2 kwietnia 1880 skazano ją na rok więzienia w Warszawie i odesłanie do ojca, do Kiszyniowa. W więzieniu postanowiła wziąć ślub z poznanym podczas wcześniejszej działalności i także aresztowanym Stanisławem Rogalskim. Zezwolenie na zawarcie związku otrzymała już w czasie, gdy Rogalski był od trzech miesięcy w drodze na Syberię[1]. Karę odbywała w warszawskim Arsenale wraz z Zofią Płaskowicką. W 1881 opuściła więzienie i pod eskortą policyjną udała się do Kiszyniowa. Nabyty w więzieniu reumatyzm leczyła w Odessie, gdzie nawiązała kontakt z miejscowym ruchem rewolucyjnym. Aresztowano ją ponownie podczas akcji ułatwiania ucieczki morskiej członkom "Narodnej Woli". Podczas śledztwa nie zebrano wystarczającej liczby dowodów by ją skazać, ale poddano ją dozorowi policyjnemu[1]. Na wieść o powstaniu partii "Proletaryat" udała się nielegalnie do Warszawy, a następnie do Krakowa, gdzie po raz kolejny rozwinęła działalność rewolucyjną pod przybranym nazwiskiem Wandy Kamińskiej. W 1883 aresztowano ją ponownie i poddano czteromiesięcznemu śledztwu. Skazano ją tym razem na cztery miesiące więzienia i wydalenie z terenu Austro-Węgier. Od tego czasu żyła na emigracji. Jeszcze w 1883 odstawiono ją do granicy szwajcarskiej. Studiowała odtąd nauki społeczne i historię we Francji i Szwajcarii. W latach 1884–1889 była redaktorką Prześwitu i Walki Klas. Pisała też artykuły do pism socjalistycznych (polskich i europejskich). Za działalność polityczną została wydalona ze Szwajcarii i rozpoczęła w 1889 studia na wydziale historyczno-literackim Uniwersytetu Paryskiego. W latach 1900–1904 działała w SDKPiL, m.in. jako jej przedstawicielka w Międzynarodowym Biurze Socjalistycznym. Przeciwniczka stanowiska Róży Luksemburg w kwestii narodowej[2]. Jednocześnie działała społecznie, m.in. organizując pomoc dla byłych więźniów i emigrantów politycznych oraz współpracując z paryskim Czerwonym Krzyżem. Od 1911 wykładała na Kursie Nauk Społecznych. Zmarła na zawał serca 15 kwietnia 1911. Współpracowała m.in. z Julianem Marchlewskim, który po jej śmierci napisał wspomnienie zatytułowane Bojowniczka[1]. Pochowana została na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu[1].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- J. Kasprzakowa, Cezaryna Wojnarowska, Warszawa 1978.
- B. Krzywobłocka, Cezaryna Wojnarowska, Książka i Wiedza, Warszawa 1979.
- D. Wawrzykowska-Wierciochowa, C. W. Wojnarowska, Z pola walki, s. 180 – 198.
- J. Wojnowski (red.), Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 29, Warszawa 2005.