Causa
Causa (łac. przyczyna) – prawnie istotna przyczyna dokonania czynności prawnej.
Czynności prawne przysparzające dzieli się na czynności kauzalne i czynności abstrakcyjne (oderwane). Dla ważności tych pierwszych wymagane jest istnienie i ważność (zgodność z prawem) kauzy, czyli prawnie istotnej przyczyny przysporzenia.
W polskim prawie obowiązuje generalna zasada kauzalności (przyczynowości) czynności prawnych. Oznacza to, że czynność prawna może mieć charakter abstrakcyjny (oderwany) wyłącznie wtedy, gdy przepis prawa wyraźnie tak stanowi. Powyższe ujęcie zasady przyczynowości określa się jako materialne, w odróżnieniu od zasady przyczynowości w ujęciu formalnym. To ostatnie polega na tym, iż dla niektórych czynności prawnych (np. dla przeniesienia własności nieruchomości) prawo wymaga wskazania kauzy, dla której danej czynności się dokonuje.
Wyróżnia się następujące kauzy:
- causa solvendi – celem jest zwolnienie się z obowiązku ciążącego na osobie dokonującej przysporzenia, czyli zmniejszenie się jej pasywów; przykładem jest zapłata długu,
- causa obligandi vel acquirendi – celem jest nabycie prawa lub innej korzyści majątkowej przez dokonującego przysporzenia, czyli zwiększenie jego aktywów; przykładem będą sprzedaż i najem,
- causa donandi – dokonuje się czynności tylko po to, żeby nastąpiło przysporzenie na rzecz innej osoby, bez żadnego ekwiwalentu; przykładem jest darowizna,
- causa cavendi – czynność dokonana w celu zabezpieczenia wierzytelności; przykładem jest przewłaszczenie na zabezpieczenie,
- causa ustalająca – strona dokonuje rozporządzenia lub zobowiązuje się świadczyć celem ustalenia stosunku prawnego między stronami; przykładem jest element ugody w sądzie,
- causa ob rem – strona uzyskała świadczenie bez podstawy prawnej i zobowiązana jest do jego zwrotu.
