Burze magnetyczne w 2024 roku
Burze magnetyczne w 2024 roku – seria intensywnych burz magnetycznych wywołana silnymi rozbłyskami słonecznymi, trwająca od 10 do 12 maja 2024 roku, podczas 25. cyklu słonecznego[1]. Ich skutkiem było pojawienie się zórz polarnych na znacznie niższych niż zwykle szerokościach geograficznych, zarówno na półkuli północnej, jak i południowej. Po raz pierwszy od 1921 roku zorzę polarną zaobserwowano nad Portoryko (18° N)[2], a po raz pierwszy od wielkiej burzy geomagnetycznej z 1859 roku obserwowano ją z terytorium Nowej Kaledonii (21° S). Tym samym była ona jedną z najsilniejszych burz geomagnetycznych ostatnich 500 lat[3]. Zorza polarna widoczna była także w Polsce, również z południa kraju[4][5].
Przyczyna
[edytuj | edytuj kod]W dniu 1 maja 2024 zza wschodniej krawędzi tarczy słonecznej wyłonił się nowy niewielki region aktywny, któremu przypisano numer 3664. Po kilku dniach spędzonych na tarczy, 7 maja zaczął on wykazywać oznaki wzmożonego rozrostu oraz komplikacji konfiguracji pola magnetycznego[6].
W dniu 8 maja 2024 o godzinie 05:09 UT (07:09 czasu polskiego) region 3664 wytworzył rozbłysk słoneczny klasy X1.0. Następnie region ten wytworzył jeszcze dwa silniejsze rozbłyski klasy M8.6 oraz ponownie X1.0, odpowiednio o 12:04 UT oraz 20:34 UT. Rozbłyski te wytworzyły koronalne wyrzuty masy (CME) skierowane w stronę Ziemi[7][8].
W dniu 9 maja 2024 region 3664 wytworzył dodatkowe dwa rozbłyski klasy X2.2 (09:13 UT) i X1.1 (17:44 UT), również połączone z uwolnieniem CME skierowanego w Ziemię. Tego dnia rozbłysk klasy X1.0 wytworzył także region aktywny numer 3663, ale nie był on związany z powstaniem CME[9][10][11].
W dniu 10 maja 2024 region 3664 wytworzył rozbłysk klasy X3.9 (06:54 UT), połączony z uwolnieniem słabego CME częściowo skierowanego w Ziemię[8].
W dniu 11 maja 2024 region 3664 wytworzył najsilniejszy dotychczas rozbłysk klasy X5.8 (01:23 UT), który uwolnił jasne CME częściowo skierowane w Ziemię[2][8].
Burze magnetyczne
[edytuj | edytuj kod]Trzy koronalne wyrzuty masy z 8 maja 2024 roku dotarły do Ziemi 10 maja, powodując burze magnetyczne skutkujące jasnymi i bardzo długotrwałymi zorzami polarnymi. Zorze polarne można było zobaczyć w całej Europie po zachodzie słońca[8][12]. W Ameryce Północnej zorze polarne obserwowano m.in. na Florydzie, w Zacatecas oraz Portoryko[2][13][14]. Na półkuli południowej zorzę polarną zaobserwowano w Nowej Zelandii, Australii, Chile, Argentynie, południowej Afryce i Nowej Kaledonii[3][15][16][17][18]. Zjawisko zostało sklasyfikowane jako burza magnetyczna klasy G5, co czyni je najbardziej intensywną burzą od czasu burz magnetycznych w 2003 roku[19] i jedną z najsilniejszych burz geomagnetycznych ostatnich 500 lat[3].
11 maja burze geomagnetyczne trwały nadal w nieco mniejszym nasileniu. W nocy z 11 na 12 maja zorza polarna pojawiła się ponownie nad Europą, w tym nad Polską[20].
Prognozowano, że kilka innych koronalnych wyrzutów masy dotrze do Ziemi 12 lub 13 maja 2024 roku, wywołując kolejne burze geomagnetyczne[8][21][22]. Ich wpływ na magnetosferę Ziemi okazał się jednak ograniczony, tym samym burza geomagnetyczna stopniowo wygasła. 13 maja 2024 przewidywano już tylko możliwość wystąpienia słabszych zaburzeń pola magnetycznego klasy G1 lub G2[23].
Skutki
[edytuj | edytuj kod]Burze negatywnie wpłynęły na komunikację radiową w pasmach fal krótkich, fal metrowych i fal decymetrowych, zapobiegając tworzeniu się jonosfery, a tym samym zakłócając propagację fal radiowych[24]. Z powodu intensywności burz magnetycznych, konstelacja satelitarna Starlink doświadczyła znacznego pogorszenia jakości swoich usług[25].
W Nowej Zelandii firma energetyczna Transpower wyłączyła prewencyjnie niektóre z linii przesyłowych z eksploatacji w obawie przed skutkami burzy[26]. W Stanach Zjednoczonych firmy telekomunikacyjne AT&T i T-Mobile oświadczyły, że są przygotowane do reagowania na zakłócenia w swoich sieciach[27].
11 maja 2024 roku amerykańska Narodowa Agencja Oceanów i Atmosfery poinformowała, że wystąpiła degradacja funkcji systemu GPS oraz komunikacji radiowej[28]. Zarówno Federalna Agencja Zarządzania Kryzysowego oraz Departament Energii Stanów Zjednoczonych nie zgłosiły żadnego znaczącego wpływu burz magnetycznych na populację[29].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]
-
-
-
-
Czechy (49° N) -
-
Pawleys Island, Karolina Południowa, Stany Zjednoczone (33° N) -
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Matzka J i inni, Solar Cycle 25 – Top 50 geomagnetic storms [online], spaceweatherlive.com, 2021 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ a b c Spaceweather.com Time Machine - 11 May 2024 [online], Spaceweather.com, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-12] (ang.).
- ↑ a b c Spaceweather.com Time Machine - May 17, 2024 [online], web.archive.org, 17 maja 2024 [dostęp 2024-05-17] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-17].
- ↑ Marcin Szkodziński, Zorzę polarną było widać też z Gubałówki i na Sądecczyźnie! Fascynujące [online], naszemiasto.pl, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (pol.).
- ↑ Krzysztof Baraniak, Zorza polarna nad Tatrami. Oszałamiające nagranie z okolic Kasprowego Wierchu (FILM) [online], TATROMANIAK - Serwis Miłośników Tatr, 12 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] (pol.).
- ↑ May 2024 Extreme Geomagnetic Storm [online], web.archive.org, 13 maja 2024 [dostęp 2024-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-13].
- ↑ Sunspot region 3664, major flares and CMEs! [online], spaceweatherlive.com, 8 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ a b c d e Rozbłysk klasy X5.8 (i cztery inne rozbłyski klasy X) [online], 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] (pol.).
- ↑ Trzy rozbłyski klasy X1.0 w jeden dzień [online], 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] (pol.).
- ↑ CME impact imminent, Two more earth-directed CMEs [online], spaceweatherlive.com, 10 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Yet Another X-class Flare [online], NOAA, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Lead Forecaster Josh Adams, Aurora Borealis Forecast for Friday Night as Large Geomagnetic Storm Rages, Causing Northern Lights to Shine [online], PA Weather Action, 10 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ NBC6 and Associated Press, ‘Unbelievable!': Northern Lights seen in South Florida from ‘severe' solar storm [online], NBC 6 South Florida, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Por César Eduardo Torres Vargas, Estas son las mejores fotos de las auroras boreales en el norte de México [online], infobae, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (hiszp.).
- ↑ Incredible photos: Stunning aurora dazzles NZ skies [online], NZ Herald, 12 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Tory Shepherd, Kari Paul, Spectacular southern lights seen across Australia after ‘extreme’ solar storm, „The Guardian”, 11 maja 2024, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Auroras dazzle in Latin America as solar storm causes rare displays [online], Reuters, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Southern African Skies Light Up with Aurora as Historic Solar Storm Collides with Earth | Space in Africa [online], africanews.space [dostęp 2024-05-13].
- ↑ Strongest geomagnetic storm since 2003, X5.8 solar flare [online], spaceweatherlive.com, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Za nami kolejna noc z zorzą polarną [online], TVN Meteo, 12 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] (pol.).
- ↑ SWPC Issues Its First G4 Watch Since 2005 | NOAA / NWS Space Weather Prediction Center [online], swpc.noaa.gov [dostęp 2024-05-11].
- ↑ Severe to Extreme Geomagnetic Storming is Possible Again Later Today | NOAA / NWS Space Weather Prediction Center [online], swpc.noaa.gov [dostęp 2024-05-12].
- ↑ Spaceweather.com Time Machine - 13 May 2024 [online], web.archive.org, 13 maja 2024 [dostęp 2024-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-13].
- ↑ "Extreme" and very rare G5-level solar storm hits Earth on Saturday [online], Earth.com [dostęp 2024-05-12] (ang.).
- ↑ Utkarsh Shetti, Musk's Starlink satellites disrupted by major solar storm [online], Reuters, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] (ang.).
- ↑ Solar storm: Transpower extends grid emergency declaration [online], 1News [dostęp 2024-05-12] (ang.).
- ↑ Angela Fritz, Elise Hammond, Chris Lau, Aurora lights up the sky in geomagnetic storm [online], CNN, 10 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] (ang.).
- ↑ G5 Conditions Reached Yet Again! [online], swpc.noaa.gov [dostęp 2024-05-12].
- ↑ Tom Krisher, Josh Funk, Marcia Dunn, Solar storm puts on brilliant light show across the globe, but no serious problems reported [online], apnews.com, 11 maja 2024 [dostęp 2024-05-12] (ang.).