Biskupiec (powiat nowomiejski)
53°30′04″N 19°20′39″E/53,501111 19,344167
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1762[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
13-340[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NNM |
| SIMC |
0840013 |
Położenie na mapie gminy Biskupiec  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowomiejskiego  | |
| 53°30′04″N 19°20′39″E/53,501111 19,344167[1]
| |
Biskupiec (Biskupiec Pomorski, niem. Bischofswerder) – wieś gminna na Powiślu w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim, przy drodze wojewódzkiej nr 538. Siedziba gminy Biskupiec. W latach 1331–1946 miasto[4]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa toruńskiego.
W potocznym użyciu funkcjonuje również nazwa Biskupiec Pomorski (pochodząca od znajdującej się w odległości 3,5 km od stacji kolejowej w Bielicach – Biskupiec Pomorski (na linii Toruń–Iława).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość została założona w 1325 na terenie państwa zakonu krzyżackiego przez biskupa pomezańskiego Rudolfa jako Bischofswerder (w pol. tłumaczeniu „ostrów biskupi”) i w 1331 podniesiona do rangi miasta. Zasiedlona głównie niemieckimi osadnikami, lokacja otrzymała własny kościół i mury obronne. W 1540 roku oficjalnie wprowadzono w mieście reformację, choć jeszcze w 1625 jego ludność była uznawana za w połowie katolicką.
W 1872 Biskupiec otrzymał stację kolejową na wybudowanej w odległości ok. 4 km na południe od miasta linii kolejowej Toruń-Wystruć, jednakże stacja Bischofswerder (obecnie Biskupiec Pomorski) została w rzeczywistości zbudowana w pobliskiej wsi Bielice, zapewne z uwagi na uniknięcie konieczności prac ziemnych i budowy mostu na Osie[5]. Na początku XX wieku planowano zbudowanie lokalnej kolei łączącej miasto z dworcem, lecz plany te nie zostały zrealizowane. Ocenia się, że pewne oddalenie od linii kolejowej stanowiło czynnik ograniczający rozwój miejscowości w kolejnych latach[5].
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, traktat wersalski wytyczył granicę polsko-niemiecką na rzece Osie, w bezpośrednim sąsiedztwie miasta. Bischofswerder stał się niemieckim miastem granicznym, zaś jego stacja kolejowa znalazła się już na terytorium polskim[5]. Samo miasto zostało wyznaczone również jako terytorium plebiscytowe. W ramach przeprowadzonego 11 lipca 1920 r. plebiscytu narodowościowego w Prusach Wschodnich, jedynie 15%[5] z 1509 oddanych w mieście głosów opowiedziało się za przyłączeniem do Polski i Biskupiec pozostał w granicach Niemiec. Odcięte od stacji kolejowej miasto otrzymało w 1925 nowe połączenie z Kisielicami, z nowo zbudowanego dworca Bischofswerder Stadt (późniejszy Biskupiec Pomorski Miasto)[5].
W 1945 Biskupiec doznał ciężkich zniszczeń (60%) podczas zajmowania przez wojska radzieckie[5]. Miasto zostało przekazane Polsce, jego ludność wysiedlona do Niemiec i zastąpiona polskimi przesiedleńcami[5].
Zrujnowany Biskupiec 1 sierpnia 1946 został pozbawiony przez polską administrację praw miejskich[4], zaś jego centrum pozostało nieodbudowane. Obecną nazwę wsi zatwierdzono administracyjnie 12 listopada 1946[6]. W 1969 r. zamknięto, zaś w 1974 r. ostatecznie rozebrano tracące znaczenie połączenie kolejowe z Kisielicami[5].
W 2006 roku niepomyślnie zakończyła się próba odzyskania praw miejskich (mała liczba ludności; małe poparcie mieszkańców; mała liczba instytucji pełniących funkcje ponadlokalne o charakterze miastotwórczym; znaczne rozproszenie zabudowy miejscowości; brak jednoznacznie wykształconego centrum)[7].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- kościół katolicki z lat 1331–1340, przebudowany w XVI, XVIII i XIX wieku; w latach 1527–1945 ewangelicki; po 1945 opuszczony i zdewastowany; w 1989 wrócił do Kościoła katolickiego
- kościół katolicki św. Jana Nepomucena i Matki Bożej Różańcowej z lat 1892–1894, neogotycki
- pozostałości murów obronnych
- ratusz – siedziba Urzędu Gminy z 1927 roku
- zespół szkolny: szkoła podstawowa z 1902 roku, internat z 1902 roku, liceum z 1938 roku
- mapa okolic Biskupca Bischofswerder (sektion 2482) (1944, skala 1:25 000)
Osoby związane z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]W Biskupcu wychowywał się Czesław Michniewicz - trener reprezentacji Polski, jako nastolatek grał w miejscowym klubie OSSA Biskupiec Pomorski gdzie jego trenerem był Longin Grzyb[8].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 6190
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 68 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Olsztyński Dziennik Wojewódzki z 1946 r. Nr 5, poz. 77
- ↑ a b c d e f g h Marcin Przegiętka, Historia kolei w Biskupcu Pomorskim, „Świat Kolei” nr 11/2010, s. 20–27
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Uzasadnienie
- ↑ Prywatnie o mnie na michniewicz.com.pl
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Biskupiec (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 239.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osada leśna |
