Bernikla białolica
| Branta leucopsis[1] | |||
| (Bechstein, 1803) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
bernikla białolica | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 Obszary lęgowe, zimowiska i trasy migracji | |||
Bernikla białolica[4] (Branta leucopsis) – gatunek dużego ptaka z podrodziny gęsi (Anserinae) w rodzinie kaczkowatych (Anatidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Bernikla białolica zamieszkuje wschodnią Grenlandię, Svalbard, Nową Ziemię, rozrzucone stanowiska w północno-zachodniej Syberii, Skandynawii i rejonie Bałtyku[5]. Na bałtyckich wyspach Olandii i Gotlandii od lat 70. rośnie populacja lęgowa. Zimuje głównie w północnej Wielkiej Brytanii i na wybrzeżach Morza Północnego[5].
W Polsce pojawia się stosunkowo rzadko na przelotach; bardzo nielicznie zimuje na zachodzie kraju[6]. W latach 2013–2018 liczebność populacji zimującej w Polsce szacowano na 200–500 osobników[7].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Johann Matthäus Bechstein w 1803 roku. Autor nadał mu nazwę Anas leucopsis, a jako miejsce typowe wskazał Niemcy[2][5]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Branta[4][5][8]. Nie wyróżnia się podgatunków[5][8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała 58–71 cm, rozpiętość skrzydeł 132–145 cm; masa ciała 1290–2400 g, przy czym samice najczęściej w przedziale 1300–1900 g, natomiast samce 1500–2200 g[9].
Gęś średniej wielkości, między płciami nie ma różnic w wielkości i ubarwieniu. Potylica, szyja i pierś czarne. Spód ciała biały, wierzch szaroniebieski z poprzecznymi prążkami. Głowa poza potylicą biała (co ją wyróżnia od innych gęsi), dziób i łapy czarne. Młodociane są pokryte szarobrązowym nalotem, a ich białe policzki mają brunatny odcień od brunatnych piór rozsianych wśród białych. Takie upierzenie utrzymuje się przez dwa lata. W locie widać biały, czarno zakończony ogon i ciemny spód skrzydeł. Lotki na końcach brązowe lub brązowawe u dorosłych, a z białym paskiem u młodych.
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Skaliste obszary tundry w pobliżu morskiego wybrzeża, jeziora, rzeki lub wyspy na jeziorze. Zimuje na położonych w pobliżu morza łąkach i polach.
- Głos
- Powtarzalne „gwak gwak” przypominające szczekanie.
- Gniazdo
- Na skalistym pagórku, w pobliżu morskiego brzegu. Jako ptak towarzyski tworzy kolonie różnej wielkości, zwykle z innymi ptakami morskimi. Gniazdo umieszczone jest zazwyczaj na wzniesieniu, nawet do kilkudziesięciu metrów nad poziomem terenu. Jest to zagłębienie w ziemi otoczone kamieniami, a wypełnione obficie puchem, mchem, porostami i trawą. Od gniazd innych gęsi odróżniają je wały zbudowane z odchodów. Wynika to z tego, że samica ani na chwilę nie opuszcza swojego gniazda, bo szybko byłoby splądrowane przez mewy i wydrzyki.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 2 do 9 (zazwyczaj 4 do 5) białych lub żółtawych jaj. Jaja mają średnio wymiary 76 × 50 mm i ważą 107 g.
- Wysiadywanie i dorastanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 24–26 dni przez samicę, podczas gdy samiec broni gniazda i trzyma się w pobliżu. Jest to trudny okres dla przyszłych rodziców, są bardzo wychudzeni, bo niewiele jedzą. Pisklęta opuszczają gniazdo po wykluciu; po obeschnięciu wyskakują z gniazda i zmierzają ku wodzie, w przypadku, gdy gniazdo jest na skałach. Czasem jednak gąsięta wynoszone są przez rodziców w dziobach lub na plecach. Usamodzielniają się po 40–45 dniach. Uczą się latać po 7. tygodniu życia. Odlatują na zimowisko pod koniec sierpnia i na początku września, skąd powracają dopiero w maju.
- Pożywienie
- Tam, gdzie gniazduje, spożywa tylko pokarm roślinny, ale na zimowisku bernikla żywi się również mięczakami i skorupiakami morskimi.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody bernikla białolica jest klasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International, wynosiła około 880 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Branta leucopsis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b J.M. Bechstein: Ornithologisches Taschenbuch von und für Deutschland, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands für Liebhaber dieses Theils der Naturgeschichte. Leipzig: Carl Friedrich Enoch Richter, 1803, s. 424. (niem.).
- ↑ a b BirdLife International, Branta leucopsis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-17] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Anserini Vigors, 1825 (1815) (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-07-16].
- ↑ a b c d e Carboneras, C. & Kirwan, G.M.: Barnacle Goose (Branta leucopsis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-19)].
- ↑ Bernikla białolica (Branta leucopsis). [w:] ptaki.info [on-line]. [dostęp 2021-05-04].
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-04]. (ang.).
- ↑ C. Carboneras & G.M. Kirwan: Barnacle Goose (Branta leucopsis), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.bargoo.01. [dostęp 2020-07-17]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).