Przejdź do zawartości

Beat ’em up

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Zobacz też: Beat ’Em Up.

Beat ’em up (również brawler) – gatunek gier komputerowych charakteryzujący się walką wręcz z dużą liczbą przeciwników. Tradycyjne oraz starsze gry z tego gatunku rozgrywają się na przewijanych, dwuwymiarowych poziomach, podczas gdy współczesne produkcje oferują bardziej otwarte, trzywymiarowe środowiska z jeszcze większą liczbą wrogów. Rozgrywka zazwyczaj podąża za konwencjami gier na automaty, takimi jak prostota nauki, ale trudność opanowania. System walki w tych grach jest bardziej rozbudowany niż w innych grach akcji z przewijaniem na krawędziach ekranu. Charakterystycznymi cechami gatunku są również dwuosobowa rozgrywka kooperacyjna oraz możliwość wyboru wielu postaci. Większość gier z tego gatunku rozgrywa się w środowiskach miejskich i koncentruje się na wątkach związanych z walką z przestępczością lub zemstą, lecz niektóre produkcje mogą wykorzystywać również motywy historyczne, science fiction lub fantasy.

Pierwszy beat ’em up to wydana w 1984 roku gra Kung-Fu Master[1][2], która została zainspirowana hongkońskimi filmami sztuk walki. W 1986 roku gra Nekketsu Kōha Kunio-kun wprowadziła nowatorski schemat poziomów, w którym ekran automatycznie przewija się podczas przemieszczania się postaci, co stało się standardem w późniejszych produkcjach tego gatunku. Ponadto gra spopularyzowała miejskie scenerie jako tło rozgrywki. Jej zachodnia wersja, Renegade, dodatkowo rozwinęła wątki zemsty ze świata przestępczego. Gatunek przeżywał szczyt popularności między premierą Double Dragon w 1987 roku, która zdefiniowała dwuosobowy tryb kooperacji i ciągły format przewijania będący centralnym elementem klasycznych beat ’em upów – a wydaniem Street Fighter II w 1991 roku, który skierował graczy ku grom walki w pojedynkę. W tym okresie ukazały się inne klasyczne tytuły takie jak Streets of Rage, Final Fight, Golden Axe oraz Teenage Mutant Ninja Turtles. Pod koniec lat 90. gatunek stracił na popularności wraz z pojawieniem się technologii 3D-polygon.

W pierwszej dekadzie XXI wieku rozwinął się podgatunek trójwymiarowych gier hack-and-slash. Gatunek ten adaptował klasyczną formułę beat ’em up, przekształcając ją na potrzeby rozbudowanych, trójwymiarowych środowisk. Do najbardziej znanych serii tego nurtu należały God Hand, Devil May Cry, Dynasty Warriors, God of War oraz Bayonetta. Od lat 2010. nastąpiło odrodzenie tradycyjnych dwuwymiarowych beat ’em up. Wśród popularnych tytułów tego okresu wymienić można Dungeon Fighter Online, Dragon’s Crown, Streets of Rage 4 oraz Teenage Mutant Ninja Turtles: Shredder's Revenge.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Beat ’em up, znany również jako brawler[3][4][5], to podgatunek gier komputerowych z gatunku gier akcji, charakteryzujący się rozgrywką polegającą na konfrontacji gracza z licznymi przeciwnikami. Kluczowym elementem rozgrywki jest bezpośrednia walka wręcz lub z użyciem broni białej[6][7][8]. Typowa rozgrywka w beat ’em up polega na przemieszczaniu się postaci gracza przez kolejne sekcje poziomów, gdzie gracz sukcesywnie eliminuje grupy przeciwników. Wraz z postępami w grze poziomy stopniowo się zmieniają, a ich zwieńczeniem jest zazwyczaj konfrontacja z bossem – silniejszym przeciwnikiem kończącym dany etap[9]. Wersje na automaty tych gier cechują się wysokim poziomem trudności, co miało na celu zachęcenie graczy do wielokrotnego wrzucania monet do automatu[10].

Gatunek beat ’em up wyraźnie różni się od gier walki, które koncentrują się na pojedynkach jeden na jednego. Pomimo wyraźnych różnic, gatunki beat ’em up i gier walki wykazują istotne obszary wzajemnego przenikania[11]. Ewolucja obu kategorii gier przebiegała równolegle, czego efektem były wspólne rozwiązania techniczne i artystyczne. Niektóre tytuły zacierały granice między tymi gatunkami, wprowadzając elementy charakterystyczne dla obu stylów rozgrywki, co prowadziło do powstawania hybrydowych form gatunkowych[12][13].

W brytyjskiej prasie poświęconej grom wideo z lat 80. i 90. XX wieku ukształtowała się specyficzna terminologia klasyfikacji gier z gatunku beat ’em up. Czołowe magazyny branżowe, w tym Mean Machines i Computer & Video Games[14], dokonały wewnętrznego podziału tego gatunku na dwie główne kategorie:

  1. Scrolling beat ’em up (beat ’em up z przewijaniem) – reprezentowane przez klasyczne tytuły takie jak Double Dragon i Final Fight, charakteryzujące się dynamicznym przemieszczaniem się postaci w kierunku poziomym oraz walką z grupami przeciwników[15].
  2. One-on-one beat ’em up (beat ’em up jeden na jednego) – do których zaliczano gry koncentrujące się na pojedynkach, jak Street Fighter II czy Mortal Kombat[16].

W tym okresie w brytyjskim piśmiennictwie gamingowym termin „beat ’em up" stosowano bardzo szeroko, obejmując niemal wszystkie gatunki gier o tematyce walki, aż do schyłku dekady[17].

Rozgrywka

[edytuj | edytuj kod]

Gry typu beat ’em up zazwyczaj opierają się na motywach walki z przestępczością jako samozwańczy stróż prawa oraz wątkach zemsty, a akcja często toczy się na ulicach miast[18], choć istnieją również gry osadzone w realiach historycznych i fantasy[19][20]. Gracze muszą przejść od jednego końca świata gry do drugiego[21], co sprawia, że poziomy w takich grach zazwyczaj przewijają się poziomo[5]. Niektóre późniejsze gry z tego gatunku rezygnują z poziomów przewijanych w 2D, pozwalając graczom eksplorować większe, trójwymiarowe środowiska, zachowując jednak prosty w nauce styl rozgrywki i system sterowania[22][23]. W trakcie poziomu gracze mogą zdobywać bronie, których mogą używać, oraz ulepszenia przywracające zdrowie postaci[5].

Podczas przemierzania poziomu gracze są zatrzymywani przez grupy przeciwników, których muszą pokonać, zanim będą mogli kontynuować[24]. Poziom kończy się, gdy wszyscy wrogowie zostaną pokonani. Każdy poziom zawiera wiele identycznych grup przeciwników[21][25], co sprawia, że gry tego typu są charakterystyczne ze względu na swoją powtarzalność[21][26]. W grach typu beat ’em up gracze często walczą z bossem – przeciwnikiem znacznie silniejszym od pozostałych – na końcu każdego poziomu[5][27].

Gry typu brawler często dają graczowi możliwość wyboru bohatera spośród kilku postaci, z których każda ma swoje unikalne mocne i słabe strony oraz unikalny zestaw ruchów[5][20][22][28]. System walki w tych grach jest zazwyczaj bardziej rozbudowany niż w innych grach akcji z przewijaniem w bok[29]. Ataki obejmują szybkie kombinacje podstawowych ciosów (tzw. combosy), a także ataki skokowe i chwytające[5][28]. Postacie często posiadają specjalne ataki, co sprawia, że strategia gry różni się w zależności od wybranego bohatera[30].

Sterowanie jest zazwyczaj proste do opanowania i zwykle ogranicza się do dwóch przycisków ataku. Można je łączyć, aby wykonywać combosy, ataki skokowe i chwytające[5][28]. Od czasu premiery gry Double Dragon wiele gier z tego gatunku umożliwia dwuosobową rozgrywkę w trybie kooperacji, co stało się kluczowym elementem ich popularności[5][18][20][28][31]. Gry beat ’em up częściej oferują tryb kooperacji niż inne gatunki gier[32].

Podgatunki

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek beat ’em up obejmuje kilka podgatunków:

  • Beat ’em up z przewijaniem (ang. scrolling beat ’em up) – beat ’em up wykorzystujące format przewijania ekranu w bok w grafice 2D[15].
    • Beat ’em up jednopłaszczyznowy lub beat ’em up z przewijaniem bocznym (ang. single-plane beat ’em up lub side-scrolling beat ’em up) – przewijane beat ’em upy poruszające się wzdłuż jednej płaszczyzny. Był to najwcześniejszy styl beat ’em up, zapoczątkowany przez grę Kung-Fu Master wydaną w 1984 roku przez Irem, zaprojektowaną przez Takashiego Nishiyamę. Inne tytuły z tego podgatunku to m.in. My Hero i Flashgal (1985) firmy Sega, The Ninja Warriors (1987) firmy Taito, Bad Dudes Vs. DragonNinja (1988) firmy Data East oraz Splatterhouse (1988) firmy Namco[33][34]. Ten wczesny styl beat ’em up jest częścią szerszego gatunku gier akcji z przewijaniem, w tym gier walki 2D, przewijanych gier platformowych oraz gier run and gun[29]. Późniejszym przykładem tego podgatunku jest Viewtiful Joe (2003) firmy Capcom[35].
    • Gra akcji z pasem przewijania lub beat ’em up z pasem przewijania (ang. belt-scroll action game lub belt-scroll beat ’em up) – najpopularniejszy typ przewijanych beat ’em upów, używający formatu przewijanego pasa, czyli przewijania bocznego z kątem kamery skierowanym w dół, gdzie gracze mogą poruszać się zarówno w pionie, jak i poziomie w poziomo-przewijającym się środowisku. Termin gra akcji z pasem przewijania (ang. belt scroll action game) został stworzony w Japonii, gdzie nazwano ją tak ze względu na podobieństwo stylu przewijania się ekranu do ruchu przenośnika taśmowego. Format ten został wprowadzony przez Nekketsu Kōha Kunio-kun (1986) firmy Technos Japan, znany na Zachodzie jako Renegade, a następnie rozwinięty i spopularyzowany przez jego kontynuację, Double Dragon (1987). Późniejsze popularne przykłady gier obejmują serie Streets of Rage firmy Sega oraz Final Fight firmy Capcom[36][37][38].
  • Hack and slash – beat ’em upy skupiające się na walce z użyciem broni białej, takiej jak miecze lub ostrza, w przeciwieństwie do innych podgatunków z walki pięściami.
  • 3D beat ’em up – trzywymiarowe bijatyki bliższe tradycyjnym beat ’em upom, z walką pięściami, ale rozgrywające się w większych przestrzeniach 3D. Przykłady obejmują Die Hard Arcade (1996)[48] i serię Yakuza (2005) firmy Sega[49], Fighting Force (1997) firmy Eidos Interactive[50], The Bouncer (2000) firmy Squaresoft[51], oraz God Hand (2006) firmy Capcom[52]. Ten podgatunek beat ’em up jest mniej popularny niż gry 3D hack & slash[53].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Gry beat ’em up wywodzą się z filmów sztuk walki, szczególnie z hongkońskich produkcji Bruce’a Lee. Film Gra śmierci z 1972 roku, stanowił inspirację dla podstawowej struktury gatunku, w której Lee wspina się przez pięć poziomów pagody, prowadząc kolejne walki z licznymi przeciwnikami i napotykając na drodze kilku bossów[54], zaś inny film Lee z 1973 roku, Wejście smoka, również wywarł wpływ na kształtowanie się gatunku[29][55]. Pierwszą grą wideo prezentującą walkę wręcz była arkadowa gra bokserska Heavyweight Champ z 1976 roku firmy Sega[11], wyświetlana z charakterystycznej bocznej perspektywy, podobnie jak późniejsze gry walk[56]. Jednak spopularyzowanie się gier poświęconym sztukom walki nastąpiło przez wydanie Karate Champ w 1984 roku przez firmę Data East[11].

Pierwsze beat ’em upy (druga połowa lat 80.)

[edytuj | edytuj kod]

Kung-Fu Master (w Japonii znany jako Spartan X), zaprojektowany przez Takashiego Nishiyamę i wydany przez Irem w 1984 roku, ustanowił fundamenty gatunku beat ’em upów z przewijaniem bocznym. Uprościł mechanikę walki znaną z Karate Champ, wprowadzając jednocześnie licznych przeciwników na przewijanej płaszczyźnie pola gry. Inspiracje czerpał z hongkońskich filmów sztuk walki: Wheels on Meals (1984) Jackie Chana oraz Gry śmierci Bruce’a Lee[11][57], które wpłynęły na koncepcję walk z bossami na końcu każdego poziomu[54], oraz strukturę fabuły wykorzystywaną później w kolejnych przewijanych beat ’em upach[58]. Nishiyama, twórca shoot ’em up z przewijaniem Moon Patrol (1982), połączył dynamikę tamtych gier z elementami walki[59]. Nowością było wprowadzenie pasków zdrowia dla postaci gracza i każdego z bossów[29]. Tego samego roku ukazały się też inne innowacyjne tytuły jak Bruce Lee, łączący walkę wieloosobową z mechaniką platform i łamigłówek[60][61], oraz Karateka, która eksperymentowała z fabularnym wymiarem akcji i była jedną z pierwszych gier o sztukach walki przenoszonych między różnymi systemami[11]. My Hero (1985) firmy Sega zaadaptowała mechanikę Kung-Fu Master, przenosząc walkę z tradycyjnego środowiska sztuk walki w realia miejskich ulic i gangów[33][62].

Przełomowym tytułem był Nekketsu Kōha Kunio-kun (1986) firmy Technōs Japan, który wprowadził format przewijanego pola gry w formie pasa, który umożliwił poruszanie się postaci w pionie i poziomie[33][36], spopularyzował również walkę uliczną w tym gatunku[18]. Został stworzony przez Yoshihisę Kishimoto i był inspirowany jego własnymi doświadczeniami z młodzieńczych lat oraz filmem Wejście smoka Bruce’a Lee[29][55]. Zachodnia adaptacja, Renegade, dodała fabułę zemsty ze świata przestępczego, która przypadła graczom do gustu bardziej niż dotychczasowe ujęcia sportu walki[18]. Renegade ustanowił standardy dla przyszłych gier z gatunku, wprowadzając możliwość poruszania się zarówno w poziomie, jak i w pionie[63]. Wprowadził również koncepcję ataków kombinowanych (combosów); w przeciwieństwie do wcześniejszych produkcji, przeciwnicy w Renegade i Double Dragon mogli znosić znacznie więcej obrażeń, wymagając serii ciosów, gdzie pierwszy traf tymczasowo unieruchamiał przeciwnika, pozbawiając go możliwości obrony przed kolejnymi ciosami[64]. Zamiast jednorazowych eliminacji, gracz musiał wielokrotnie atakować wrogów. W porównaniu do wcześniejszych gier gatunku, środowisko rozszerzono do przestrzeni przypominającej arenę, podczas gdy system walki został znacznie bardziej rozbudowany – gracz mógł uderzać, kopać, chwytać, szarżować, rzucać i deptać przeciwników[29].

Sukces głównego nurtu (koniec lat 80. – początek lat 90.)

[edytuj | edytuj kod]

W 1987 roku wydanie gry Double Dragon, stworzonej przez Technōs Japan jako następcę Kunio-kun (Renegade)[18][55], zapoczątkowało przełomowy okres w historii gatunku brawlerów, wyznaczając nowe standardy w projektowaniu gier na automaty. Tytuł wyróżniał się szczegółowo opracowanym systemem ataków oraz innowacyjnym, dwuosobowym trybem kooperacji[18][65]. Wprowadzono ciągłe przewijanie świata, w przeciwieństwie do ograniczonych aren z Kunio-kun, co nadawało Double Dragon poczucie postępu w grze, a dodatkowo użycie przerywników filmowych podkreślało jego kinematograficzny charakter[29][55]. System walki, podobnie jak w Kunio-kun, czerpał inspirację z filmu Bruce’a Lee Wejście Smoka, podczas gdy sceneria zniszczonego miasta została zaczerpnięta z estetyki filmów Mad Max oraz mangi i anime Fist of the North Star[55]. Double Dragon osiągnęła komercyjny sukces i stała się trzecią najwyżej zarabiającą grą arkadową w Japonii w 1987 roku[66], a następnie przez dwa kolejne lata, w 1988 i 1989, najlepiej zarabiającą grą arkadową w Stanach Zjednoczonych[67][68].

Sukces Double Dragon spowodował lawinowy wzrost liczby gier z gatunku pod koniec lat 80[65], wśród których wyróżniały się takie tytuły jak Golden Axe i Final Fight (oba z 1989 roku)[18]. Final Fight miał być pierwotnie sequelem Street Fightera (tymczasowo zatytułowany Street Fighter '89[69], lecz ostatecznie firma zdecydowała się nadać mu nową nazwę[70]. W przeciwieństwie do prostych combosów w Renegade i Double Dragon, kombinacje w Final Fight były znacznie bardziej dynamiczne[64]. Uznawany za najlepszą grę gatunku[5][71], Final Fight doczekał się dwóch kontynuacji na konsole oraz został przeniesiony na inne platformy[70]. Golden Axe zyskał uznanie dzięki wyrazistej akcji hack and slash oraz trybowi kooperacji, wyróżniając się możliwością wyboru postaci o zróżnicowanych stylach walki[20]. Uważany jest za jeden z najlepszych tytułów gatunku ze względu na elementy fantasy, wyróżniające go spośród miejskich scenerii innych brawlerów[21]. Bad Dudes Vs. DragonNinja wprowadzał elementy platformowe, podczas gdy P.O.W.: Prisoners of War rozwinął aspekt broni, pozwalając graczom na podnoszenie pistoletów. Inna bijatyka – River City Ransom (1989), znana w Europie jako Street Gangs, zawierała elementy gier RPG, umożliwiając ulepszanie postaci przy użyciu pieniędzy zdobytych od pokonanych przeciwników[72][73].

Seria Streets of Rage, zapoczątkowana na początku lat 90., w znacznym stopniu czerpała z Final Fight[74]. Streets of Rage 2 (1992) na konsolę Sega Mega Drive był jedną z pierwszych gier konsolowych dorównujących jakością arcade'owym bijatykom[18]. Projekt poziomów został pochwalony za nowatorskie ujęcie tradycyjnych scenerii gatunku, a jego sukces doprowadził do przeniesienia gry na automaty[18][74]. Bijatyka stała się popularnym gatunkiem adaptacji gier bazujących na serialach telewizyjnych i filmach. Teenage Mutant Ninja Turtles oraz Batman Returns odniosły zaskakujący sukces[18], inspirując kolejne produkcje[75]. Arkadowa gra Taito Riding Fight (1992) łączyła rozgrywkę bijatyki brawler z pseudo-3D oraz elementami wyścigów na desce[76][77]. Złoty wiek gatunku dobiegł końca w początkach lat 90. za sprawą Street Fighter II (1991) firmy Capcom, który przyciągnął graczy do gier jeden-na-jeden, a następnie rosnąca popularność gier 3D pod koniec dekady zmniejszyła znaczenie 2D-owych gier bijatykowych[18][65].

Przejście na grafikę 3D (koniec lat 90. – początek lat 2000.)

[edytuj | edytuj kod]

Die Hard Arcade (1996) była pionierską grą z gatunku beat ’em up, która wprowadzała nowatorskie rozwiązania graficzne i mechaniczne. Jako pierwsza wykorzystywała teksturowane grafiki 3D oparte na wielokątach[78], prezentując zaawansowany zestaw ruchów przypominający klasyczne bijatyki[79]. Produkcja skutecznie zaktualizowała formułę Streets of Rage do przestrzeni trójwymiarowej, implementując rozwiązania znane z Virtua Fighter 2 (1994), takie jak złożone kombinacje ruchów i innowacyjne metody łączenia broni[80]. W grze wprowadzono również przerywniki filmowe z wkomponowanymi scenami quick time events[81][82]. Komercyjnie tytuł osiągnął znaczący sukces, plasując się na drugim miejscu japońskich list najlepiej zarabiających gier automatowych w sierpniu 1996 roku[29][83]. Następna próba transformacji gatunku, Fighting Force (1997) studia Core Design, która była postrzegana jako potencjalna rewolucja gier beat ’em up na konsolach 32-bitowych, spotkała się jednak z chłodnym przyjęciem krytyków[22]. Wraz z końcem lat 90. gatunek beat ’em up systematycznie tracił popularność, praktycznie zanikając do końca dekady na rynku gier na automaty[29].

W 2000 roku Squaresoft wydał grę The Bouncer, wyprodukowaną przez DreamFactory i zaprojektowaną przez byłego projektanta Virtua Fighter, Seiichiego Ishii, na konsolę PlayStation 2. Była to ambitna produkcja, która usiłowała stworzyć fabularną, kinową grę beat ’em up, łączącą trójwymiarową rozgrywkę z elementami gry akcji RPG, scenami filmowymi, , wysokiej jakości oprawą audiowizualną oraz innowacyjnym systemem „Aktywnego Wyboru Postaci", w którym podejmowane decyzje wpływają na przebieg fabuły. Gra była bardzo wyczekiwana ze względu na renomę Squaresoft w produkcji japońskich gier RPG, takich jak Final Fantasy, lecz przy premierze spotkała się z mieszanym przyjęciem krytyków[84]. W tym samym roku włoskie studio NAPS team wydało Gekido: Urban Fighters na konsolę PlayStation, oferujący dynamiczny system walk beat ’em up, z licznymi starciami z bossami i charakterystyczną, kolorową grafiką[85].

Na początku lat 2000 recenzenci gier zaczęli ogłaszać, że gatunek gier brawler utracił swoją dotychczasową popularność i zaniknął na rynku gier[21].

Gry 3D hack-and-slash (po roku 2000)

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: Hack and slash.

Po 2000 roku gatunek beat ’em up doznał znaczącego odrodzenia w postaci popularnych gier 3D hack and slash, które w znaczący sposób przekształciły dotychczasową konwencję gatunku. Zaczęły powstawać gry w stylu Devil May Cry (2001), w tym Onimusha, Ninja Gaiden (2004), God of War (2005), God Hand (2006), Heavenly Sword (2007), Afro Samurai (2009)[86], oraz Bayonetta (2009)[87]. Nowe produkcje charakteryzowały się bardziej fantastycznym podejściem, oferując bardziej rozbudowane kampanie fabularne oraz przenosząc swoją różnorodność, rozproszoną wcześniej w formie możliwości wyboru wielu postaci jednego, niezwykle złożonego bohatera. Gry prezentowały szeroki arsenał broni oraz zaawansowane zestawy ruchów inspirowane różnymi stylami walki. Ten podgatunek, znany również jako „character action", stanowił ewolucję klasycznych arcade'owych gier akcji, w znacznej mierze zdefiniowaną przez Hidekiego Kamiyę, twórcę Devil May Cry i Bayonetty[45].

Najlepiej sprzedającą się japońską serią z tego gatunku jest seria Dynasty Warriors[88], która począwszy od Dynasty Warriors 2 (2000) rewolucjonizowała gatunek beat ’em up, oferując rozgrywkę na rozległych, trójwymiarowych polach bitwy z elementami gier strategicznych. Gra wyróżniała się możliwością wyświetlania dziesiątek postaci jednocześnie[23][89]. Do listopada 2023 seria liczyła 29 tytułów[90], które w percepcji zachodnich graczy często wydawały się nadmiernie do siebie podobne. Twórcy serii argumentuwali jednak, że japońscy konsumenci dostrzegają i doceniają subtelne różnice między poszczególnymi odsłonami[19][91]. Krytycy początkowo postrzegali Dynasty Warriors 2 jako innowacyjne i technicznie zaawansowane osiągnięcie[19][23], choć ich opinie o kolejnych częściach były bardziej zróżnicowane. Gry wydane do 2008 roku otrzymywały zarówno pochwały za prostą i przyjemną rozgrywkę, jak i krytykę za nadmierną schematyczność i powtarzalność[19][92].

Tradycyjne beat ’em up (po roku 2000)

[edytuj | edytuj kod]
Zeno Clash (2009) z rozgrywką pierwszoosobową

W 2005 roku gatunek gier miejskich wzbogacił się o dwie znaczące produkcje, które w innowacyjny sposób połączyły elementy fabularne, rozgrywkę akcyjną i złożone środowiska miejskie. Seria Yakuza, wprowadzała skomplikowane wątki kryminalne z niezwykle szczegółowo odwzorowanymi, interaktywnymi przestrzeniami miejskimi, w których dynamiczne starcia uliczne stanowiły kluczowy element rozgrywki[93]. Równocześnie firma Rockstar Games wydała grę The Warriors, będącą adaptacją filmu Wojownik z 1979 roku. Produkcja ta oferowała rozbudowane, trójwymiarowe środowisko walk, urozmaicone sekwencjami pościgowymi i innymi aktywnościami[94]. Dodatkowym atutem gry była klasyczna, bocznie przewijana gra beat ’em up zatytułowana Armies of the Night, która została włączona jako treść dodatkowa. Ta dodatkowa zawartość zyskała znaczne uznanie i została później wydana także na konsolę przenośną PlayStation Portable[94][95].

Guacamele! (2013) – gra oparta na bijatykach w stylu lucha libre, wzorowana na grze przygodowej w stylu Metroid.

Viewtiful Joe (2003) firmy Capcom, wyreżyserowana przez twórcę Devil May Cry, Hidekiego Kamiyę, wyróżniał się nowatorską grafiką w stylu cel-shading, oraz innowacyjnymi mechanizmami rozgrywki. Wprowadzenie specjalnych mocy głównego bohatera miało na celu ożywienie klasycznej formuły dwuwymiarowych gier typu brawler z przewijaniem bocznym ekranu[96]. Tytuły takie jak God Hand (2006) i MadWorld (2009) zostały przyjęte jako satyryczne komentarze do przemocy w kulturze popularnej. Oba otrzymały pozytywne recenzje za humorystyczne i niekonwencjonalne podejście do gatunku, znacząco odbiegające od stylistyki wcześniejszych gier beat ’em up[26][97]. Klasyczne produkcje beat ’em up zostały ponownie udostępnione w cyfrowych serwisach dystrybucyjnych, takich jak Virtual Console, Xbox Live Arcade. Krytycy przeprowadzili ponowną ocenę tych tytułów – niektóre z nich nadal uznano za atrakcyjne[5][20][72], podczas gdy inne straciły na wartości wraz z upływem czasu[28]. Mimo że gatunek beat ’em up nie cieszy się już taką popularnością jak pod koniec lat 80., tytuły takie jak Viewtiful Joe i God Hand skutecznie podtrzymywały jego tradycyjną formułę rozgrywki[98].

Tradycyjna część gatunku beat ’em up w 2D doświadczyła odrodzenia w Azji, gdzie koreański sieciowy beat ’em up Dungeon Fighter Online (2004) był bardzo popularny. Dungeon Fighter Online stał się jedną z najczęściej granych i najlepiej zarabiających gier wszech czasów, generując ponad 10 miliardów dolarów przychodu[99]. Inne tradycyjne beat ’em upy 2D z przewijaniem ekrany zostały wydane na Xbox Live Arcade i PlayStation Network, w tym Castle Crashers (2008) studia The Behemoth, wyróżniający się grafiką kreskówkową, dziwacznym humorem i dobrze przyjętym przez krytyków trybem kooperacji[100], The Dishwasher: Vampire Smile (2011)[101], Double Dragon Neon (2012)[102], oraz Scott Pilgrim vs. the World: The Game (2010)[103].

Fable Heroes (2012) to tytuł dostępny wyłącznie na Xbox Live Arcade[104]. Saints Row IV (2013) zawierał parodię Streets Of Rage o nazwie „Saints Of Rage", gdzie gracz ratuje Johnny’ego Gata z wirtualnego więzienia. Dragon’s Crown (2013) to gra fantasy łącząca elementy beat ’em up i fabularnej gry akcji, inspirowana bezpośrednio grami Golden Axe i Dungeons & Dragons: Tower of Doom[105]. W 2020 roku ukazała się kontynuacja serii Streets of Rage – Streets of Rage 4, która zebrała pozytywne recenzje i na nowo rozbudziła zainteresowanie zarówno samą serią, jak i całym gatunkiem beat ’em up[106]. Do 2017 roku Dragon’s Crown sprzedała ponad milion egzemplarzy[107], natomiast Streets of Rage 4 do kwietnia 2021 roku osiągnęła sprzedaż przekraczającą 2,5 miliona kopii[108]. Inne znane klasyczne serie gatunku również doczekały się nowych odsłon, między innymi Battletoads (2020)[109], The Ninja Saviors: Return of the Warriors (2019)[110], oraz River City Girls (2019)[111].

Gatunek beat ’em up został również rewitalizowany przez twórców gier niezależnych, którzy stworzyli szereg oryginalnych tytułów. Wśród nich wyróżniają się Guacamelee! studia DrinkBox (2013) i jego sequel z 2018 roku, znane z hybrydowej rozgrywki łączącej elementy beat ’em up i gry typu Metroidvania[112][113]. Inne godne uwagi niezależne produkcje to The Takeover (2019)[114], Ninjin: Clash of Carrots (2018)[115], oraz bardzo dobrze przyjęty przez krytyków Fight'N Rage (2017)[116].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kieren Hawken, The A-Z of Atari 2600 Games: Volume 1, Andrews UK Limited, 30 sierpnia 2018, ISBN 978-1-78538-642-8 [dostęp 2024-11-29] (ang.).
  2. ↑ First side-scrolling beat-em-up [online], Guinness World Records [dostęp 2024-11-29] (ang.).
  3. ↑ Tristan Jurkovich, The Best Beat ’Em Up Games of All Time, Ranked [online], Game Rant, 20 sierpnia 2023 [dostęp 2024-11-29] (ang.).
  4. ↑ Beat ‘em up, brawler; chodzona bijatyka [online], GRY-Online, 17 stycznia 2017 [dostęp 2024-11-29] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j Alex Navarro, Final Fight Review for Wii [online], GameSpot, 10 maja 2007 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-07-07] (ang.).
  6. ↑ The Hulk Review – Xbox Games – CNET Reviews [online], c|net, 14 października 2013 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-14] (ang.).
  7. ↑ David Ellis, MadWorld Review for the Wii [online], 1up, 26 marca 2009 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-26] (ang.).
  8. ↑ ブライアンアッシュクラフト, Brian Ashcraft, Jean Snow, Arcade Mania!: The Turbo-charged World of Japan's Game Centers, Kodansha International, 24 września 2008, s. 159, ISBN 978-4-7700-3078-8 [dostęp 2024-11-29] (ang.).
  9. ↑ Alex Navarro, McFarlane's Evil Prophecy Game Review [online], CNET, 15 października 2013 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-15] (ang.).
  10. ↑ Alex Navarro, Teenage Mutant Ninja Turtles Review [online], CNET, 15 października 2013 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-10-15] (ang.).
  11. ↑ a b c d e Spanner Spencer, The Tao of Beat-'em-ups [online], Eurogamer, 19 lutego 2012 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2012-02-19] (ang.).
  12. ↑ Edge Staff, E3 Feature: Fighting Games Focus [online], Edge, 3 maja 2006 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-04] (ang.).
  13. ↑ Matt Wales, Super Smash Bros. Brawl UK Review [online], IGN, 8 czerwca 2008 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-16] (ang.).
  14. ↑ Gary Herrod, Street Fighter 2, The Ultimate Players Guide [online], Mean Machines, 1992 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-20] (ang.).
  15. ↑ a b Final Fight – Super Nintendo [online], Worners Retro Corner, 27 października 2017 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-27] (ang.).
  16. ↑ Matt Leone, Street Fighter: The Movie: The game: An oral history [online], Polygon, 7 sierpnia 2021 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  17. ↑ Play Test: Soul Blade [online], Official UK Playstation Magazine, 1999 [dostęp 2024-11-29] (ang.).
  18. ↑ a b c d e f g h i j k The Tao of Beat-'em-ups Article – Retro – Page 1 | Eurogamer.net [online], web.archive.org, 15 lipca 2011 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-15].
  19. ↑ a b c d Andrew Fitch, Another day, another Dynasty Warriors. Our review. [online], Arquivo, 19 lutego 2008 [dostęp 2024-11-29] (ang.).
  20. ↑ a b c d e Greg Kasavin, Golden Axe for Wii Review [online], GameSpot, 1 grudnia 2006 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2007-01-28] (ang.).
  21. ↑ a b c d e William Cassidy, Grab your 14-carat battle axe, saddle up your favorite Bizzarian and travel back to the golden era of the beat-'em-up. [online], GameSpy, 8 czerwca 2003 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-18] (ang.).
  22. ↑ a b c Jeff Gerstmann, Fighting Force Review [online], GameSpot, 1 grudnia 1997 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-10] (ang.).
  23. ↑ a b c Ike Sato, Dynasty Warriors 2 Review [online], GameSpot, 16 sierpnia 2000 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-10] (ang.).
  24. ↑ Thierry Nguyen, Proof that it is possible to make a good downloadable beat-em-up based on Watchmen. [online], 1up, 4 marca 2009 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2009-03-24] (ang.).
  25. ↑ James Fudge, Nightcrawler is the saving grace of this formulaic beat ’em up based loosely on the latest X-Men film. [online], GameShark, 13 czerwca 2006 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-30] (ang.).
  26. ↑ a b Sterling McGarvey, This gleeful display of stylish ultra-violence updates the classic beat ’em up for the Wii era. [online], GameSpy, 10 marca 2009 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2012-04-11] (ang.).
  27. ↑ Nayan Ramachandran, Opinion: Boss Design [online], Gamasutra, 17 czerwca 2008 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-18].
  28. ↑ a b c d e Douglass C. Perry, Teenage Mutant Ninja Turtles 1989 Arcade Review – Xbox 360 Review at IGN [online], IGN, 14 marca 2007 [dostęp 2024-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2010-09-26] (ang.).
  29. ↑ a b c d e f g h i Williams Andrew, History of Digital Games: Developments in Art, Design and Interaction., CRC Press, 16 marca 2017, s. 143, ISBN 978-1-317-50381-1 [dostęp 2024-11-30] (ang.).
  30. ↑ The Death and Return of Superman [online], World of Superman, 1994 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-19] (ang.).
  31. ↑ Game Help Editors' Picks Co-Op Games [online], IGN, 13 czerwca 2005 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2012-08-27] (ang.).
  32. ↑ Frank Cifaldi, The Quantum Leap Awards: The Most Important Multiplayer Games of All Time [online], Gamasutra, 2 lutego 2007 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-18] (ang.).
  33. ↑ a b c Michael Plasket, My Hero [online], HG101, 4 maja 2017 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-08] (ang.).
  34. ↑ The Unconverte­d [online], PressReader, 23 stycznia 2020 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-07-29] (ang.).
  35. ↑ Tom Bramwell, Capcom reminds us why we got into gaming in the first place. [online], Eurogamer, 11 grudnia 2006 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  36. ↑ a b 人気キャラクターの原点にしてベルトスクロールアクションの始祖「熱血硬派くにおくん」 [online], IGCC, 25 kwietnia 2019 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-02-13] (jap.).
  37. ↑ 名作ベルトスクロールアクション7本を収録した『カプコン ベルトアクション コレクション』DL版本日配信！ [online], PlayStation, 20 września 2018 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-10] (jap.).
  38. ↑ 約22年の時を経て，名作ベルトアクション「アイアンコマンドー 鋼鉄の戦士」がSFC/SFC互換機向けに発売決定。 [online], 4Gamer, 29 września 2017 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-08] (jap.).
  39. ↑ a b c d e Mean Machines – Complete Games Guide [online], maj 1992 [dostęp 2024-11-30] (ang.).
  40. ↑ a b Zach Gass, 10 Awesome Hack and Slash Games That Aren’t God of War [online], Screen Rant, 11 maja 2020 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-11] (ang.).
  41. ↑ Greg Kasavin, Golden Axe for Wii Review [online], Gamespot, 30 listopada 2006 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-04] (ang.).
  42. ↑ Patrick Shaw, Preview : Golden Axe: Beast Rider [online], GamePro, 16 maja 2008 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2008-10-17] (ang.).
  43. ↑ Kristan Reed Contributor, Taito Legends Power-Up [online], Eurogamer, 4 stycznia 2007 [dostęp 2024-11-30] (ang.).
  44. ↑ Brett Weiss, Classic Home Video Games, McFarland, 9 czerwca 2018, s. 206, ISBN 0-7864-9231-7, ISBN 978-0-7864-9231-2 [dostęp 2024-11-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-01-17] (ang.).
  45. ↑ a b Chris Hovermale, How Devil May Cry's arcade inspirations shaped character action games [online], Destructoid, 10 marca 2019 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-05-18] (ang.).
  46. ↑ Is Dante’s Inferno Divine or a Comedy of Errors? [online], UGO, 10 lutego 2010 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-05] (ang.).
  47. ↑ Will Freeman, If you want a thrilling and cinematic adventure that will give you ample opportunity to show off the muscle of your PlayStation 3, you could do far worse than pick up this big-budget epic. [online], Video Gamer, 4 września 2007 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-05] (ang.).
  48. ↑ Die Hard Arcade review [online], Solvalou [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-29] (ang.).
  49. ↑ James Mielke, Yakuza Review for PS2 [online], 1up, 1 września 2006 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2012-11-07] (ang.).
  50. ↑ Jeff Gerstmann, Fighting Force Review [online], GameSpot, 1 grudnia 1997 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  51. ↑ Jeff Gerstmann, The Bouncer Review [online], GameSpot, 2 marca 2001 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  52. ↑ Justin Speer, Divine Fist [online], GameSpy, 7 września 2006 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-03] (ang.).
  53. ↑ Brittanie Maldonado, 10 Once-Prominent Game Genres That Have All But Died [online], CBR, 19 czerwca 2021 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  54. ↑ a b Keith Stuart, Bruce Lee, UFC and why the martial arts star is a video game hero [online], The Guardian, 9 kwietnia 2014 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-17] (ang.).
  55. ↑ a b c d e Matt Leone, The man who created Double Dragon [online], Polygon, 12 października 2012 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2021-11-22] (ang.).
  56. ↑ Nadia Oxford, 20 Years of Street Fighter: The origins of the world’s greatest fight… [online], 1up, 12 listopada 2007 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-06] (ang.).
  57. ↑ Computer Gaming World Issue 52, CGW museum, październik 1988 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-10] (ang.).
  58. ↑ Matt Fox, The Video Games Guide: 1,000+ Arcade, Console and Computer Games, 1962-2012, 2d ed., McFarland, 17 stycznia 2013, s. 162, ISBN 978-0-7864-7257-4 [dostęp 2024-12-01] (ang.).
  59. ↑ A Talk Between the Creators of Street Fighter and Fatal Fury: KOF [online], Ghostarchive, 9 lipca 2021 [dostęp 2024-12-01] (ang.).
  60. ↑ Bruce Lee, CRASH 16, maj 1985 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-03] (ang.).
  61. ↑ Clare Edgely, Spectrum Software Scene 2, Sincuser, maj 1985 [dostęp 2024-12-01] [zarchiwizowane z adresu 2007-11-05] (ang.).
  62. ↑ Computer Gamer – Issue 07, Argus Press, październik 1985 [dostęp 2024-12-01] (ang.).
  63. ↑ Evolution of a Genre: Beat ’Em Ups [online], Good Game Stories, 6 listopada 2007 [dostęp 2024-12-02] (ang.).
  64. ↑ a b Jess Ragan, Playing With Power [online], 1up, 15 czerwca 2006 [dostęp 2024-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-18] (ang.).
  65. ↑ a b c William Cassidy, Grab a baseball bat and help us induct the game that popularized the beat-'em-up and made Abobo a cultural icon. [online], GameSpy, 5 stycznia 2003 [dostęp 2024-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-18] (ang.).
  66. ↑ 87' ゲーメスト大賞, Netlaputa, 1 lutego 1988 [dostęp 2024-12-02] (jap.).
  67. ↑ Coin Machine: AMOA Jukebox, Games & Cig Vending Awards Winners, Cash Box Pub. Co., 26 listopada 1988, s. 30 [dostęp 2024-12-02] (ang.).
  68. ↑ AMOA Jukebox, Games & Cigarette Vending Awards Winners, Cash Box Pub. Co., 30 września 1989, s. 36 [dostęp 2024-12-02] (ang.).
  69. ↑ Volume 1: Street Fighter '89 [online], SNK Capcom [dostęp 2024-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2008-07-01] (ang.).
  70. ↑ a b Kurt Kalata, Final Fight [online], Hardcore Gaming 101, 2004 [dostęp 2024-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-01] (ang.).
  71. ↑ Brian Ashcraft, Clip: Top Ten Beat ’Em Ups [online], Kotaku, 16 marca 2007 [dostęp 2024-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-01] (ang.).
  72. ↑ a b Rated Wii Shop, Nintendo: The Official Magazine, wrzesień 2008 [dostęp 2024-12-03] (ang.).
  73. ↑ IGN's Top 100 Games [online], IGN [dostęp 2024-12-02] [zarchiwizowane z adresu 2009-02-12] (ang.).
  74. ↑ a b William Cassidy, Take the law into your own hands in Sega's classic beat'em-up, perhaps the best of them all. [online], GameSpy, 28 września 2003 [dostęp 2024-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-18] (ang.).
  75. ↑ History Of TMNT Games [online], 1up [dostęp 2024-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-17] (ang.).
  76. ↑ Riding Fight [online], Arcade Museum [dostęp 2024-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2021-11-26] (ang.).
  77. ↑ Riding Fight [online], The Arcade Flyer Archive, 1992 [dostęp 2024-12-03] [zarchiwizowane z adresu 2021-11-26] (jap.).
  78. ↑ Marcus Webb, Up and Coming Coin-Ops, „Next Generation”, 20, sierpień 1996, s. 18 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  79. ↑ Rich Leadbetter, Rage Hard!, „Sega Saturn Magazine”, 17, marzec 1997, s. 46-49 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  80. ↑ Die Hard Arcade review, „Computer and Video Games”, 179, Solvalou, 9 sierpnia 1996, s. 96 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  81. ↑ Preview: Die Hard Arcade, „Sega Saturn Magazine”, 16, luty 1997, s. 24-27 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  82. ↑ Return of the McClane, „Sega Saturn Magazine”, 12, październik 1996, s. 86-89 [dostęp 2014-12-07] (ang.).
  83. ↑ Game Machine's Best Hit Games 25 – TVゲーム機ーソフトウェア (Video Game Software), „Game Machine”, 524, Amusement Press, Inc., 15 sierpnia 1996, s. 21 [dostęp 2024-12-07] (jap.).
  84. ↑ Steven Barbato, Bouncer, The [online], Hardcore Gaming 101, 8 września 2020 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  85. ↑ NextGen 67 Jul 2000 [online], lipiec 2000 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  86. ↑ Arnold Katayev, Afro Samurai Review [online], PSX Extreme, 31 stycznia 2009 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-15] (ang.).
  87. ↑ Jeff Bakalar, Scott Stein, Dan Ackerman, Bad hair day: Bayonetta hands-on [online], CNET, 4 stycznia 2010 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-01] (ang.).
  88. ↑ David Jenkins, Japanese Charts: Yakuza 3 And Dynasty Warriors: Strikeforce Lead Busy Week [online], Gamasutra, 5 marca 2009 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-19] (ang.).
  89. ↑ Gerald Villoria, Dynasty Warriors 3 Review [online], GameSpot, 18 grudnia 2001 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-20] (ang.).
  90. ↑ Seria Dynasty Warriors – seria gier [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  91. ↑ Christian Nutt, Interview: How Koei Aims For Western Audiences [online], Gamasutra, 8 grudnia 2008 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-19] (ang.).
  92. ↑ Randolph Ramsay, Dynasty Warriors 6 Review [online], GameSpot, 28 marca 2008 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-19] (ang.).
  93. ↑ Rich Stanton, Yakuza 2, „Official Playstation Magazine UK”, listopad 2008, s. 108 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  94. ↑ a b Alex Navarro, The Warriors Review for PlayStation 2 [online], GameSpot, 21 października 2005 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-04-28] (ang.).
  95. ↑ The Warriors PS2 [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  96. ↑ Tom Bramwell, Viewtiful Joe Review [online], Eurogamer, 13 października 2003 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-29] (ang.).
  97. ↑ Ray Barnholt, God Hand Preview for PS2 [online], 1up, 17 lipca 2006 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-27] (ang.).
  98. ↑ Clover Studios Wilts and Dies, „GameAxis Unwired”, grudzień 2006, s. 8 [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  99. ↑ Haydn Taylor, Dungeon Fighter Online gross lifetime revenue exceeds $10bn [online], GamesIndustry, 21 czerwca 2018 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-29] (ang.).
  100. ↑ Don Francis, Castle Crashers for Xbox 360 Review [online], GameSpot, 28 października 2008 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2008-12-02] (ang.).
  101. ↑ The Dishwasher: Vampire Smile [online], IGN [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  102. ↑ Double Dragon: Neon [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  103. ↑ Scott Pilgrim vs. The World: The Game – Complete Edition [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  104. ↑ Owen S. Good, Xbox Games With Gold 2020 year in review: 48 free games – were they any good? [online], Polygon, 22 grudnia 2020 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  105. ↑ Chris Carter, Review: Dragon’s Crown [online], Destructoid, 2016 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  106. ↑ Heidi Kemps, Streets Of Rage 4 Review – The Beat-'Em-Up Boys Are Back In Town [online], GameSpot, 4 maja 2020 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-03] (ang.).
  107. ↑ 『ドラゴンズクラウン・プロ』PS4で完成度に磨きがかかったゲーム内容が公開 [online], Famitsu, 29 września 2017 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-14] (jap.).
  108. ↑ Sal Romano, Streets of Rage 4 DLC ‘Mr. X Nightmare’ and free update announced; downloads top 2.5 million [online], Gematsu, 8 kwietnia 2021 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2021-09-19] (ang.).
  109. ↑ Battletoads, Battletoads: Anarchic Amphibians [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  110. ↑ The Ninja Saviors: Return of the Warriors [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  111. ↑ River City Girls [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  112. ↑ Colin Moriarty, Guacamelee! Review [online], IGN, 8 kwietnia 2013 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  113. ↑ Guacamelee! 2 Brings Pollo Power to PS4 August 21 [online], PlayStation.Blog, 24 czerwca 2018 [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-07] (ang.).
  114. ↑ The TakeOver [online], GRY-Online [dostęp 2024-12-07] (pol.).
  115. ↑ Ninjin: Clash of Carrots [online], IGN [dostęp 2024-12-07] (ang.).
  116. ↑ Fight'N Rage for PlayStation 4 Reviews [online], Metacritic [dostęp 2024-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2021-07-26] (ang.).
Gatunki gier komputerowych
Gry akcji
Przygodowe gry akcji
Gry przygodowe
Gry fabularne
Gry symulacyjne
Gry strategiczne
Symulacje pojazdów
Inne gatunki
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Beat_’em_up&oldid=75540675”