Balice (województwo małopolskie)
wieś | |
Pałac Radziwiłłów w Balicach | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Wysokość |
218–365 m n.p.m. |
Liczba ludności (2022) |
1487[2] |
Strefa numeracyjna |
12 |
Kod pocztowy |
32-083[3] |
Tablice rejestracyjne |
KRA |
SIMC |
0343533 |
Położenie na mapie gminy Zabierzów | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego | |
50°05′18″N 19°47′25″E/50,088333 19,790278[1] |
Balice (niem. Ballitz[4]) – wieś w Polsce, położona w środkowej części województwa małopolskiego, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów, na zachód od Krakowa.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś znajduje się w obrębie dwóch mezoregionów; północne tereny położone są na Garbie Tenczyńskim, południowe na równinie zwanej Obniżeniem Cholerzyńskim w obrębie makroregionu Brama Krakowska. Tereny miejscowości włączone zostały w obszar Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego[5]. Wzdłuż wschodniej granicy miejscowości płynie rzeka Rudawa.
Integralne części wsi
[edytuj | edytuj kod]SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0343540 | Grzybów | część wsi |
0343556 | Podkamycze | część wsi |
Opis miejscowości
[edytuj | edytuj kod]Na jej terenie znajdują się:
- Port lotniczy Kraków-Balice wraz z lądowiskiem Balice-LPR jako baza Lotniczego Pogotowia Ratunkowego;
- Placówka Straży Granicznej w Krakowie-Balicach z lotniczym przejściem granicznym Kraków-Balice;
- przystanek kolejowy Kraków Lotnisko;
- punkt poboru opłat na autostradzie A4;
- węzeł drogowy Balice I;
- węzeł drogowy Kraków Balice (dawniej Balice II).
Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 774.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Na północnej stronie miejscowości, na wzgórzach Garbu Tenczyńskiego znajduje się duży kompleks leśny zwany Lasem Zabierzowskim. Przebiega przez niego szlak turystyczny, wyznaczono w nim szereg ścieżek dydaktycznych i tras rowerowych, znajdują się liczne skałki, wąwozy. Na wschodnim zboczu tego lasu, w miejscu gdzie Rudawa przełamuje Garb Tenczyński znajduje się krajobrazowy rezerwat przyrody Skała Kmity.
Do atrakcji turystycznych należy także Pałac Radziwiłłów. Wybudowany został ok. XV w. i był siedzibą rodów szlacheckich: Ossolińskich, Bonerów, Firlejów, który za ich czasów był schronieniem dla uczonych, a także braci polskich. Przez dłuższy czas mieszkał w nim Jan Łaski[8]. W drugiej połowie XIX w. Radziwiłłowie dokonali jego gruntownej przebudowy. Od 1950 roku w pałacu ma siedzibę Instytut Zootechniki – Państwowy Instytut Badawczy.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś wzmiankowana w 1229 roku, była własnością szlachecką. W XVI w. była własnością Bonerów, następnie Firlejów, od połowy XVII w. Szembeków, a od 1783 roku Szymona Darowskiego. W latach 1535–1628 działała papiernia. W XVI w. w Balicach Bonerowie założyli zbór kalwiński. W 1790 roku w ponad 70 domach mieszkało 540 osób, w tym 9 Żydów. W XVI w. działał folwark Werychów. W XVIII w. we wsi działała hamernia, tracz, browar, młyn i karczma. W XIX w. we wsi była gorzelnia i młyn amerykański. W końcu XIX w. wieś zamieszkiwało 735 osób. W pierwszej połowie lat 40. XX w. na gruntach wsi wybudowano lotnisko.
Po 1945 roku majątek Radziwiłłów częściowo rozparcelowano, a z reszty utworzono Zakład Doświadczalny AR, a od 1951 pałac zaczął użytkować Instytut Zootechniki[9]. 5 października 1954 utworzono Gromadę Balice. W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Balice, Burów i Aleksandrowice (bez przysiółków Kleszczów i Kochanów) ze zniesionej gminy Liszki w tymże powiecie[10]. 31 grudnia 1961 do gromady przyłączono wsie Morawica i Chrosna ze zniesionej gromady Morawica[11]. Gromadę Balice zniesiono 1 stycznia 1969, a jej obszar włączono do gromad Zabierzów i Liszki (wsie Chrosna i Morawica)[12]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
W 1964 roku część istniejącego lotniska wojskowego przeznaczono dla lotnictwa cywilnego. 3 stycznia 1983 roku oddano do użytku odcinek autostrady Balice I-Chrzanów I, w roku 1986: węzeł Balice I razem z fragmentem północnej obwodnicy Krakowa, a 8 grudnia 1988: odcinek Balice I – Kraków-Tyniecka (z węzłem Balice II).
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[13].
- Zespół pałacowy: pałac, park.
Komunikacja
[edytuj | edytuj kod]Do centrum wsi można dojechać autobusami aglomeracyjnymi obsługiwanymi przez MPK S.A. w Krakowie:
- 209 na trasie Salwator – Balice Medweckiego – Kraków Airport – Balice I – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Winna Góra – Morawica Centrum/Mników Skały
- 218 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Remiza – Balice Leśna – Balice Grzybów – Kleszczów – Zabierzów Młyn
- 228 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Chrosna pętla
- 258 na trasie Bronowice Małe – Balice Autostrada – Balice Szkoła – Balice Winna Góra – Nielepice pętla
Na obrzeże wsi można dojechać również autobusami aglomeracyjnymi w pobliże lotniska w Balicach:
- 300 na trasie Osiedle Podwawelskie – Chełm – Kraków Airport[14]
- 902 na trasie Dworzec Główny Wschód – Balice Medweckiego – Kraków Airport (linia nocna)
Stowarzyszenia, organizacje społeczne i religijne
[edytuj | edytuj kod]- Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”[15]
- Ochotnicza straż pożarna
- Parafia Świętej Rodziny
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Port lotniczy Kraków-Balice
- Balice Ekspres
- Osiedle Parkowe (Balice)
- 32 Ośrodek Dowodzenia i Naprowadzania
- 8 Baza Lotnicza
- Balickie Doły
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 2134
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 11 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ Deutsche Ortsnamen in Westgalizien.
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Historia Pałacu w Balicach. [dostęp 2014-03-08].
- ↑ Zofia Musielewicz: Historia Pałacu w Balicach. Instytut Zootechniki – PIB. [dostęp 2014-01-11]. (pol.).
- ↑ Uchwała Nr 22/IV/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 6 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu krakowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 17 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 29 listopada 1954 r., Nr. 11, Poz. 50).
- ↑ Uchwała Nr 13/3/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 18 września 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim; w Obwieszczeniu Prezydium WRN w Krakowie z dnia 18 grudnia 1961 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 30 grudnia 1961 r., Nr. 16, Poz. 228).
- ↑ Uchwała Nr XIV/78/68 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 13 maja 1968 r. w sprawie zniesienia i utworzenia niektórych gromad w województwie krakowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie z dnia 20 lipca 1968 r., Nr. 7, Poz. 65).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03] .
- ↑ Linia 300 MPK Kraków. busy-krk.pl. [dostęp 2024-03-30].
- ↑ Stowarzyszenie Społeczno-Edukacyjne „Kuźnia”
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Osadnictwo i Krajobraz, Zdzisław Noga (red.), Kraków: Zarząd Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, 1997, s. 103, ISBN 83-901471-7-3, OCLC 749579407 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Balice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 86 .