Anna Wahlenberg

Anna Wahlenberg
Anna Maria Lovisa Wahlenberg
Rien
	; Anna Wahlenberg, 1916
Data i miejsce urodzenia	23 maja 1858 ; Sztokholm
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1933 ; Sztokholm
Narodowość	szwedzka
Dziedzina sztuki	pisarka
	Multimedia w Wikimedia Commons

Anna Maria Lovisa Wahlenberg, pseudonim „Rien” (ur. 23 maja 1858 w Sztokholmie, zm. 29 listopada 1933 tamże) – szwedzka pisarka, dramaturg, publicystka, tłumaczka i autorka literatury dla dzieci i młodzieży.

Życiorys

Anna Wahlenberg urodziła się w 1858 roku w na wyspie Kungsholmen znajdującej się na jeziorze Melar, która należy do okręgu administracyjnego Kungsholmen, w obszarze gminy Sztokholm. Była córką Adolfa Wilhelma Wahlenberga (1827–1890), właściciela fabryki świec, i Marii Theresii (Thérèse) Lönngren. Miała trzech braci i dwie siostry. Jedną z sióstr była tłumaczka Ewa Wahlenberg (1860–1949)^[1]^[2].

W latach 1870–1873 uczyła się w szkole dla dziewcząt Gustafa Pauli, a następnie w latach 1873–1875 w szkole dla dziewcząt Wallinska skolan w Sztokholmie, założonej przez Andersa Fryxella. W 1888 r. poślubił dziennikarza Dagens Nyheter, Fritza Kjerrmana, z którym miała dwóch synów^[3]. Anna Wahlenberg mieszkała w Sztokholmie przez całe życie. Po śmierci męża w 1896 r. wraz z synami wprowadziła się do siostry. Utrzymywała się głównie z pisania^[1].

Anna Wahlenberg zmarła w 1933 r. i została pochowana na Norra begravningsplatsen w Solnie.

Twórczość

Zadebiutowała w 1882 rok wydając pod pseudonimem „Rien” (w j. francuskim „nic”) tom Teckningar i sanden zawierający opowiadania^[4]. Kolejne tomy opowiadań wydała w 1887 r. Hos grannas i w 1887 r. I hvardagslag. W 1886 r. wydała pierwszą powieść Små själar, która poruszała problem nieodpowiedniej edukacji kobiet i ograniczenia, jakie nakładało na nie ówczesne społeczeństwo. Książka zawierała przesłanie, że kobiety muszą stać się niezależne finansowo, aby przejąć kontrolę nad własnym życiem^[3]^[5]. W 1887 r. ukazała się kolejna powieść Underliga vägar, w której porusza kwestię pracy zawodowej kobiet w świecie zdominowanym przez mężczyzn. Anna Wahlenberg jest również autorką wielu artykułów, w tym relacji z podróży do Londynu i Paryża, które ukazały się w Dagens Nyheter w 1882 r. W latach 1888–1907 napisała siedem sztuk dla Królewskiego Teatru Dramatycznego w Sztokholmie^[1]^[2]^[6].

Wahlenberg dużą rolę w literaturze szwedzkiej odegrała jako autorka książek przeznaczonych dla dzieci i młodzieży. W 1895 r. wydała Bengts sagor om kungar och tomtar och troll och prinsessor a rok później jej bajki Tusen och en natt ukazały się w ramach serii Barnbiblioteket Saga. W trzech tomach zawarła, po raz pierwszy przetłumaczone na szwedzki, klasyczne Baśnie z tysiąca i jednej nocy^[4]. Odbiegały one znacząco od oryginału ponieważ przerobione były tak, aby dostosować je dla młodego szwedzkiego czytelnika^[1].

Napisała ponad 200 bajek, jej książki ilustrowane były m.in. przez Giselę Trapp, Lydię Skottsber, Johna Bauera^[7], Ainę Stenberg-Masolle, Annickę Öman, Maja Lindmana, Andersa Teodora Byberga, a także przez pionierkę szwedzkiej bilderbok Ottilię Adelborg^[1]^[8].

Wybrana twórczość

Literatura dla dorosłych

Teckningar i sanden, 1882
Små själar: en hvardagshistoria, 1886
Hos grannas, 1887
Underliga vägar, 1887
I hvardagslag, 1889
På vakt: komedi i tre akter, 1890
Stora barn och små, 1891
Två valspråk: komedi i tre akter, 1892
Löndörren: pjes i 4 akter, 1892
Tolf skisser, 1893
En stor man: berättelse. 1, 1894
En stor man: berättelse. 2, 1894
En stor man: berättelse, 1894
Så hände det sig...: tolf historier, 1896
Bindande band: berättelse, 1898
Två hustrur, 1899
Interiörer, 1900
Med lyftad vinge, 1901
För vind och våg, 1902
Skymtande ansikten, 1902
En ny dag: berättelse, 1904
Den syndiga, gamla människan, 1905
Två slags folk, 1905
Förbrytare, 1906
Sömngångerska, 1907
Hvardagshistorier, 1908
Människokännaren: pjäs i fyra akter, 1908
Vägg om vägg, 1908
Ett hjärtas rop, 1909
Kärlekens förgårdar, 1910
Fru Julias man med flera berättelser, 1911
Fint folk och inte fint folk, 1912
Hildur, 1912
Hvad kärlek är och andra noveller, 1912
Siri, 1913
Vid avgrundens rand: en tankekedja, 1913
Älskog, gammal och ung, 1913
Signild: tankekedja, 1914
Cendrillon: komedi i en akt, 1915
En mesallians: komedi i en akt, 1915
Stackars flicka: komedi i en akt, 1915
Den starkaste, 1915
Drottningen, 1916
En spion: Stockholmsroman, 1917
Den stora kärleken, 1918
Stockholmsfigurer på 90-talet, 1919
I lögnens rike, 1920
Vindskamraterna, 1922
Syndaren, 1924
Legender, 1926
Den stora festen, 1928
Pappas kria: komedi i tre akter, 1930
Damoklessvärdet: komedi i en akt, 1931
Skammens barn: Vid dödens port: två berättelser, 1933
Svindlaren, 1934

Literatura dla dzieci i młodzieży

Ilustracja Johna Bauera z tomu bajek *Bland Tomtar och Troll Trollritten*, 1910

Ilustracja Johna Bauera bajki *Trollkarlens Kappa*, 1912

Ilustracja Johna Bauera bajki *Drottningens halsband*, 1914

Bengts sagor om kungar och tomtar och troll och prinsessor, 1895. Ilustrator: Ottilia Adelborg
Jule-mor: sagor, 1899. Ilustrator: Gisela Trapp
Skomakar-prinsessan, 1902. Ilustrator: Lydia Skottsberg
Länge, länge, sedan, 1903. Ilustrator: John Bauer
Anna Wahlenbergs sagor, 1908
Prinsessans visa, 1909
Sagornas rike, 1910. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Sagoteatern, 1911. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Gustav II Adolfs ungdom, 1912
Guldhönan och andra sagor, 1912
Sagornas folk, 1913. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Lyckokatten jämte flera sagor, 1915. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Tom och andra historier, 1916
Lata Lena jämte flera sagor, 1917. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Dvärgprinsessan och andra sagor, 1919. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Trollkäppen och andra sagor, 1921. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Den lille puckelryggen: sagor och berättelser, 1922
Solskensträdet och andra sagor, 1923. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Paradisfågeln: sagor, 1923. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Trollförklädet: sagor, 1923. Ilustrator: Anders Teodor Byberg.
Silverklockan: legend, 1924
Killevippa: sagor, 1924
Världens dummaste karl, 1925
Kungens nattmössa: sagospel, 1925. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Gossen, som ville ha pannkakor, 1926
Kung Puttilutt och andra sagor, 1927
Den underbara lyckonålen, 1927
Sagor för yngre barn, 1930
Sagor för äldre barn, 1930
Fulingen och andra sagor, 1930
Unga grevens hjärta: sagospel i fyra akter, 1931
Den lilla tjänstepigan: saga, 1932. Ilustrator: Maj Lindman.
Anders nya mössa: saga på vers, 1932. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.
Trollritten och andra sagor, 1932
Skatan som fick salt på stjärten: sagobok om djur, 1933
Gustav II Adolfs ungdom: historisk berättelse, 1933
Sagor: 1858-1938 (pośmiertne wydanie z rysunkami Aina Masolle), 1938. Ilustrator: Aina Stenberg-Masolle.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Eva Heggestad: Anna Maria Lovisa Wahlenberg. SKBL – Svenskt kvinnobiografiskt lexikon. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
↑ ^a ^b Wahlenberg(-Kjerrman), Anna Maria Lovisa. Project Runeberg. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
↑ ^a ^b Anna Wahlenberg. The History of Nordic Women’s Literature. [dostęp 2020-03-28]. (ang.).
↑ ^a ^b Lotta Lotass: Anna Wahlenberg. LitteraturBanken.se. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
↑ Eva Heggestad: Konstnärskall och hustruplikt. The History of Nordic Women’s Literature. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
↑ Ulrika Lindgren: Anna Wahlenberg (1858-1933). LitteraturBanken.se. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
↑ Bland tomtar och trol. John Bauer & Th Kittelsen. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).
↑ Wojciechowski 2018 ↓, s. 108.

Bibliografia

Torgny Nevéus: Vi alla byggde landet svenska kvinnor och män 1890-1910. Uppsala: Uppsala Publishing House, 2008. ISBN 978-91-7005-374-0.
Paweł Wojciechowski. Ilustracja i słowo. Bilderbok – szwedzka książka obrazkowa przełomu XIX i XX wieku. „Bibliotekarz Podlaski 2018/1 (XXXVIII)”.

Linki zewnętrzne

[skbl-1] Eva Heggestad: Anna Maria Lovisa Wahlenberg. SKBL – Svenskt kvinnobiografiskt lexikon. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).

[rune-2] Wahlenberg(-Kjerrman), Anna Maria Lovisa. Project Runeberg. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).

[hist-3] Anna Wahlenberg. The History of Nordic Women’s Literature. [dostęp 2020-03-28]. (ang.).

[litt-4] Lotta Lotass: Anna Wahlenberg. LitteraturBanken.se. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).

[5] Eva Heggestad: Konstnärskall och hustruplikt. The History of Nordic Women’s Literature. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).

[dram-6] Ulrika Lindgren: Anna Wahlenberg (1858-1933). LitteraturBanken.se. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).

[baue-7] Bland tomtar och trol. John Bauer & Th Kittelsen. [dostęp 2020-03-28]. (szw.).

[CITEREFWojciechowski2018108-8] Wojciechowski 2018 ↓, s. 108.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]