Przejdź do zawartości

Anglicyzm

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Anglicyzm – element językowy występujący w danym języku, zaczerpnięty z języka angielskiego[1].

Współczesna ekspansja anglicyzmów wynika z globalnego wpływu angielszczyzny na inne języki. Krytycy językowi uważają to zjawisko za ujemne, usiłując je zwalczać, m.in. przez promocję określeń rodzimych (gdy takowe są łatwo dostępne). Z jednej strony docenia się powszechność języka angielskiego jako języka kontaktów międzynarodowych i wspiera jego popularyzację, z drugiej strony pojawiają się zaś głosy, że wszechobecność angielszczyzny może mieć negatywny wpływ na języki narodowe i standardy językowe poszczególnych narodów. Ekspansywność anglicyzmów bywa postrzegana jako zagrożenie dla suwerenności języka[2].

W języku polskim anglicyzmy uważane są za kolejną falę neologizmów po masowych zapożyczeniach z francuskiego, niemieckiego i innych języków. Słowa zaczerpnięte z języków obcych stopniowo zadomawiają się w języku, co wiąże się często z adaptacją ich pisowni[3]. Przykładem może być słowo „mecz”, które jest anglicyzmem – jeszcze w latach 30. XX wieku zapisywano je jako „match”. Źródła nowych zapożyczeń angielskich w wielu językach świata to m.in. terminologia komputerowa, język biznesu i środki masowego przekazu, gdzie ogromną rolę odgrywa język angielski[4].

Domeny wpływu anglicyzmów

[edytuj | edytuj kod]

Sfery tematyczne, na które anglicyzmy mają największy wpływ, to:

  • terminologia naukowo-techniczna: flesz, kompakt, komputer, kontener, stres, trend, walkman;
  • sport: aut, badminton, bekhend, bobslej, debel, derby, doping, dżokej, forhend, hokej, lider, mecz, net, open, outsider, ring, rugby, set, team, tenis, walkower;
  • kultura i rozrywka: bestseller, blues, camping, country, disco, didżej, drink, fan, happening, heavy metal, horror, hit, hobby, jazz, longplay, musical, party, playback, pop, pub, puzzle, quiz, remake, rock, science-fiction, selfie, serial, singiel, show, thriller, wideoklip;
  • słownictwo komputerowe: driver, joystick, mysz (kalka semantyczna), serwer, skaner, spam;
  • ekonomia, handel, przedsiębiorczość: biznes, biznesmen, bizneswoman, boom, boss, broker, holding, joint-venture, leasing, menedżer, monitoring, sponsor;
  • moda: dżersej, dżinsy, klipsy, lycra, nylon, topless;
  • polityka: budżet, lider (partii), lobby, rating, establishment;
  • zdrowie i uroda: aerobic, lifting, jogging, peeling;
  • życie codzienne: baby-sitter, happy end, hobby, logo, marker, market, mobbing, notebook, puzzle, ranking, snack bar, scrabble, show, teflon, weekend;
  • żywność: cheeseburger, chipsy, dressing, fast food, grill, hamburger, hot dog, lunch, popcorn, sandwich, smoothie, steakhouse, tost.

Zapożyczenia ukryte (kalki językowe):

  • dokładnie – słowo używane np. w Zdenerwował cię? – Dokładnie! – dokładnie używane jako wykrzyknik wyrażający zgodę (polskie oczywiście!, pewnie, że tak!, no właśnie!), nie zaś precyzję działania bądź wykonania, uchodzi za kalkę ang. exactly mającego sens jak podano[5][6] (również: właściwie w pytaniach o szczegóły; where exactly were you sleeping? – gdzie właściwie spałeś?), choć sam wyraz exact niesie ze sobą znaczenie ścisłości, dokładności, precyzji;
  • obraz: obraz amerykańskiego reżysera – obraz w znaczeniu „film” jest dosłownym odwzorowaniem ang. picture pochodzącym od motion picture, dosł. ruchomy obraz;
  • produkcja: produkcja nominowana do „Oscara” – produkcja w znaczeniu „film” jest kalką semantyczną ang. production;
  • definiować: trudno mi zdefiniować swoje uczucia – definiować w znaczeniu „nazywać”, „określać” jest bezpośrednim odwzorowaniem ang. to define;
  • wydawać się być: on wydaje się być mądry, zamiast on wydaje się mądry jest dosłownym odwzorowaniem angielskiej konstrukcji he seems to be clever.

Żargon internetowy jest wyjątkowo podatny na wpływ języka angielskiego, co szczególnie widać w popularnych skrótach w rodzaju IM(H)O (in my (humble) opinion „moim (skromnym) zdaniem”), BTW (by the way „swoją drogą”) czy OMG (oh my God „o mój Boże”). Podobnie ma się sprawa ze środowiskiem graczy komputerowych, w którym zdecydowanie przeważają określenia takie jak single player (zamiast „tryb jednoosobowy”), multiplayer (zamiast „tryb wieloosobowy”), combos (zamiast „kombinacja ciosów”), quest (zamiast „zadanie”) czy achievement (zamiast „osiągnięcie”). Niewielki odsetek tytułów gier zostaje spolszczonych (zwykle w przypadku adaptacji utworów czy gier dla dzieci). Stosowanie anglicyzmów zwykle wynika z faktu, że angielski odpowiednik danego słowa jest krótszy; jeżeli tak nie jest, pozostaje się przy polskiej nazwie.

Odczuwane zagrożenia

[edytuj | edytuj kod]

Przenikanie anglicyzmów do słownictwa może powodować zagrożenie wyparcia rodzimych wyrazów i zwrotów. Normatywiści negatywnie oceniają zwłaszcza kalki semantyczne (dokładnie, produkcja, definiować). Niemniej jednak udział zapożyczeń angielskich w leksyce polskiej wciąż ocenia się na mniejszy niż na przykład w języku niderlandzkim czy duńskim. Wiele anglicyzmów, które przyjęły się w niektórych językach, zostało odrzuconych w polszczyźnie, na przykład słowo Mister stosowane tylko w przypadku produkcji amerykańskich przegrało w połowie lat 90. z tradycyjnym panem.

We współczesnym językoznawstwie unika się jednak stanowiska preskryptywnego (normatywnego), z góry rozstrzygającego, jak język powinien wyglądać, a przyjmuje się raczej stanowisko deskryptywne, polegające na biernym opisywaniu zjawisk językowych, bez ich wartościowania[7][8][9]. Wielu językoznawców uważa wręcz, że obawy związane z masowym napływem anglicyzmów są wyolbrzymione i nieproporcjonalne do skali zjawiska[4][10]. Zaznacza się również, że lęk przed zanikiem języka na skutek wpływu angielszczyzny ma niekiedy podłoże nacjonalistyczne[11].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Věra Petráčková, Jiří Kraus, Akademický slovník cizích slov, wyd. 1, Praha: Academia, 1995, s. 52, ISBN 80-200-0497-1, OCLC 34336952 (cz.).
  2. ↑ Juraj Dolník, Teória spisovného jazyka: so zreteľom na spisovnú slovenčinu, wyd. 1, Bratislava: VEDA, Vydavateľstvo Slovenskej Akad. Vied, 2010, s. 64–71, ISBN 978-80-224-1119-6, OCLC 706019500 (słow.).
  3. ↑ Ako sa tvorí slovenská odborná terminológia a prečo je v nej tak veľa anglicizmov? [online], Jazyková poradňa | SME.sk, 11 stycznia 2012 [dostęp 2019-11-19] (słow.).
  4. ↑ a b Arne Zettersten, Glimpses of the future of English-based lexicography, [w:] Henrik Gottlieb, Jens Erik Mogensen (red.), Dictionary Visions, Research and Practice: Selected Papers from the 12th International Symposium on Lexicography, Copenhagen, 2004, Amsterdam–Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2007 (Terminology and Lexicography Research and Practice 10), s. 299–318, DOI: 10.1075/tlrp.10.26zet, ISBN 978-90-272-2334-0, OCLC 237387041 (ang.), patrz s. 302.
  5. ↑ Mirosław Bańko, Dokładnie!, [w:] Poradnia językowa PWN [online], 26 kwietnia 2004 [dostęp 2018-10-29].
  6. ↑ Mirosław Bańko, Dokładnie!, [w:] Poradnia językowa PWN [online], 21 marca 2012 [dostęp 2018-10-29].
  7. ↑ Snježana Kordić, Jezik i nacionalizam, Zagreb: Durieux, 2010 (Rotulus Universitas), s. 57–68, DOI: 10.2139/ssrn.3467646, ISBN 978-953-188-311-5, LCCN 2011520778, OCLC 729837512, OL: 15270636W [dostęp 2018-11-20] (serb.-chorw.).
  8. ↑ John Lyons, Introduction to Theoretical Linguistics, Cambridge: Cambridge University Press, 1968, s. 42–44, ISBN 978-0-521-29775-2, OCLC 489813415 (ang.).
  9. ↑ James Milroy, Lesley Milroy, Authority in Language: Investigating Standard English, wyd. 3, London–New York: Routledge, 2002, s. 3–6, ISBN 978-1-134-68757-2, ISBN 0-415-17412-0, ISBN 0-203-02603-9, OCLC 50987367 (ang.).
  10. ↑ Elżbieta Mańczak-Wohlfeld, Słownik zapożyczeń angielskich w polszczyźnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 13-15.
  11. ↑ Roswitha Fischer, Introduction: Studying Anglicisms, [w:] Roswitha Fischer, Hanna Pulaczewska (red.), Anglicisms in Europe: Linguistic Diversity in a Global Context, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2008, s. 1–14, ISBN 978-1-4438-2518-4, ISBN 978-1-84718-656-0, OCLC 600538670 (ang.), patrz s. 10–12.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Lucyna Kosmal, Język polski od A do Z: nauka o języku: repetytorium, Warszawa: Wydawnictwo Kram, 1998, ISBN 83-86075-52-X, OCLC 170031829.
  • Elżbieta Mańczak-Wohlfeld: Słownik zapożyczeń angielskich w polszczyźnie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010. ISBN 978-83-01-15965-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anglicyzm&oldid=74224566”