Przejdź do zawartości

Święcany

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Święcany
wieś
Ilustracja
Widok na centrum wsi
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

jasielski

Gmina

Skołyszyn

Wysokość

Patryja (Wymyśle) 382,9[2] m n.p.m.

Liczba ludności (2020)

2171[3]

Strefa numeracyjna

13

Kod pocztowy

38-242[4]

Tablice rejestracyjne

RJS

SIMC

0360402[5]

Położenie na mapie gminy Skołyszyn
Mapa konturowa gminy Skołyszyn, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Święcany”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Święcany”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Święcany”
Położenie na mapie powiatu jasielskiego
Mapa konturowa powiatu jasielskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Święcany”
Ziemia49°46′37″N 21°16′29″E/49,776944 21,274722[1]

Święcanywieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie jasielskim, w gminie Skołyszyn[5][6].

W Święcanach znajduje się zabytkowy kościół św. Anny włączony do szlaku architektury drewnianej województwa podkarpackiego.

Powierzchnia wsi wynosi 2015,7 ha.

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Święcany[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0360419 Bugaj część wsi
0360425 Czernianka część wsi
0360431 Mała Strona część wsi
0360448 Nadole część wsi
0360454 Pogwizdoł część wsi
0360460 Ryczak część wsi
0360477 Wielka Strona część wsi

Dzieje

[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wsi jest nazwą etniczną i wywodzi się od zasadźców pochodzących z miejscowości Święte lub Święcice[7][8].

Przynależność państwowa i administracyjna

[edytuj | edytuj kod]

W 1595 roku wieś położona w powiecie bieckim województwa krakowskiego była własnością starosty olsztyńskiego Joachima Ocieskiego[9].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Święcany. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Święcany w drugiej połowie XIV wieku założył na prawie niemieckim król Kazimierz Wielki. Jako osada istniały co najmniej od XII wieku i rządziły się prawem zwyczajowym. Pierwsza źródłowa wzmianka historyczna o Święcanach pochodzi z 1369 roku kiedy wymieniany jest Andrzej ze Święcan jako założyciel wsi Lipnica. Wieś była królewszczyzną do 1386 roku. Potem będąc w prywatnych rękach często zmieniała właścicieli i między innymi byli nimi:

  • w latach 1386–1524 wieś w posiadaniu rycerskiego rodu Melsztyńskich, przez nadanie jej za wybitne zasługi Spytkowi z Melsztyna 9 marca 1386 roku w Krakowie przez Władysława Jagiełłę.
  • w latach 1548–1620. wieś w rękach Ocieskich: Jana i Zofii i ich synów Joachima i Jakuba
  • w latach 1620.–1727 właścicielami wsi w tym okresie byli Dąbscy (Piotr, jego syn Jacek, synowie Jacka Wojciech i Michał od 1686 roku)
  • w latach 1727–1760 wieś trzyma rodzina Uniatyckich (Teresa córka Michała Dąbskiego Uniatycka z mężem Stefanem i ich syn Józef Fabian Sebastian)
  • w roku 1760 – wieś nabyła Teresa ze Zborowskich Lubieniecka i drogą koligacji rodzinnych przechodziła kolejno na: Augustyna, Jana Kantego Lubienieckiego, Balbinę Lubieniecką (1838–1870), jej męża Tomasza Romera (1870–1881), siostrzenicę Balbiny Felicję Bobrowską-Pruszyńską (1881–1900), córkę Felicji Olgę z mężem Józefem Brykczyńskim (1900–1904).

W latach 1904–1908 znaczna część dóbr dworskich została rozparcelowana, po nabyciu ich przez Bank Parcelacyjny we Lwowie i Józefa i Kazimierę Olszewskich. W 1927 roku majątek dworski o powierzchni zaledwie 48 morgów nabył Wojciech Grzegorczyk i uległ on w latach następnych dalszemu rozdrobnieniu w wyniku podziałów spadkowych.

Czasy współczesne

[edytuj | edytuj kod]

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
wykształcenie
dane z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku
brak podstawowe zawodowe średnie wyższe
osób 86 694 544 439 62
kobiet 64 373 196 267 38
mężczyzn 22 321 348 172 24
  • Ludność w wieku 13 lat i więcej wg płci i poziomu wykształcenia w 2002 roku[14]

Oświata i kultura

[edytuj | edytuj kod]

W Święcanach znajduje się szkoła podstawowa. Początki szkolnictwa sięgają XVI wieku, kiedy to przy kościele założono szkołę parafialną.

Gospodarka i życie społeczne

[edytuj | edytuj kod]

Święcany to wieś o charakterze rolniczym o dużym rozdrobnieniu gospodarstw. W wysokim stopniu zurbanizowana (posiada sieć gazową, wodociągową) z dobrze rozwinięta siecią drogową.

W Święcanach działa Ludowy Klub Sportowy Standart Święcany. Powstał on w roku 1980, a największym sukcesem klubu były występy w krośnieńskiej A-klasie. Mecze rozgrywane są na stadionie w Święcanach.

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Rzymskokatolicka parafia w Święcanach pw. św. Anny i św. Jana Nepomucena została erygowana w II poł. XIV wieku. Zapewne niedługo zbudowano tutaj kościół, jednak pierwszą informację o jego istnieniu podaje dopiero Jan Długosz. Przy parafii działa Oddział Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Diecezji Rzeszowskiej

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Szlaki piesze

Znane osoby

[edytuj | edytuj kod]
  • Jan Bienias – urodzony w Święcanach (1839–1915), działacz społeczny i samorządowy, wójt gminy Święcany, członek C.K. Rady Powiatowej w Jaśle
  • Jan Kulpa – proboszcz w Święcanach, kapelan honorowy Ojca Świętego, wicedziekan dekanatu jasielskiego
  • Karol Krementowski – proboszcz święcański w latach 1868–1901, kanonik przemyski, sędzia Sądu Biskupiego
  • Maciej Mazurkiewicz – urodzony w Święcanach (1947), naukowiec, profesor, kierownik Katedry Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców na Wydziale Górnictwa i Geoinżynierii AGH[15][16]
  • Tadeusz Ślawski – urodzony w Święcanach (1920), doktor, historyk, przewodnik turystyczny, autor ponad 60 publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących historii Biecza i regionu. Zmarł w Bieczu w 2008 roku.
  • Stanisław Zając – urodzony w Święcanach (1949), adwokat i polityk, wicemarszałek Sejmu III kadencji, poseł na Sejm I, III, V i VI kadencji, senator VII kadencji, zginął 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem[17]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 138106
  2. ArcGIS – mapy topograficzne.
  3. Raport o stanie gminy za 2020 rok. Stan ludności na dzień 31.12.2020 s. 6
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1271 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. a b c GUS. Rejestr TERYT
  6. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Józef Garbacik – redakcja, Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, PWN Kraków 1964 str. 343, 588
  8. Władysława Kołodziej, Gabriela Ślawska, Gmina Skołyszyn: przeszłość i teraźniejszość, Skołyszyn 2006, str. 293
  9. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110.
  10. Tadeusz Ślawski, Święcany. Zarys monograficzny, Skołyszyn 1995, str.53
  11. Demografia – na stronie gminy Skołyszyn. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-08)].
  12. Ludność w latach 2000–2007 – na stronie BIP Skołyszyn. [dostęp 2015-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].
  13. Sołectwo Święcany – liczba mieszkańców. Strona gminy Skołyszyn. [dostęp 2020-03-08].
  14. Święcany – Bank Danych Lokalnych-GUS. [dostęp 2015-08-17].
  15. Sylwetka zawodowa Prof. dr hab. inż. Macieja Mazurkiewicza. [dostęp 2015-07-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
  16. Prof. Maciej Mazurkiewicz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2015-07-21].
  17. Życiorys senatora Stanisława Zająca na stronie jego żony senator Alicji Zając. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-23)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Józef Garbacik – redakcja, Studia z dziejów Jasła i powiatu jasielskiego, PWN Kraków 1964
  • Wiesław Hap, Ziemia Jasielska naszą Małą Ojczyzną, Jasło 2014, wyd.II, ISBN 978-83-63105-04-4
  • Władysława Kołodziej, Gabriela Ślawska, Gmina Skołyszyn: przeszłość i teraźniejszość, Skołyszyn: Urząd Gminy, 2006, ISBN 83-86744-73-1, OCLC 170018816.
  • Tadeusz Ślawski, Święcany. Zarys monograficzny, Skołyszyn: Stowarzyszenie Miłośników Skołyszyna i Okolicy, 1995, ISBN 83-86744-10-3, OCLC 69457921.
  • Edward Wojtuń, Pomniki, tablice i miejsca pamięci narodowej w Gminie Skołyszyn woj. krośnieńskie, Skołyszyn 1996,68, ISBN 83-86744-15-4

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]