Łebsko
54°42′22″N 17°23′01″E/54,706111 17,383611 Łabędzie na jeziorze Łebsko | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Region | |
| Wysokość lustra |
0,3 m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
71,4 km² |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Długość linii brzegowej |
55,4 km |
| Objętość |
0,118 km³ |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora |
przybrzeżne |
Położenie na mapie gminy Smołdzino  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
| 54°42′22″N 17°23′01″E/54,706111 17,383611
| |
Łebsko (kaszub. Łebskò, niem. Lebasee) – jezioro przybrzeżne w województwie pomorskim (na terenie gmin Wicko oraz Smołdzino) na Wybrzeżu Słowińskim, trzecie pod względem powierzchni jezioro w Polsce.
Jest jeziorem eutroficznym[1].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Łebsko położone jest w województwie pomorskim, na obszarze dwóch powiatów: słupskiego i lęborskiego.
Leży na terenie Słowińskiego Parku Narodowego[2]. Powierzchnia jeziora stanowi 21,8% całkowitej powierzchni parku oraz 33,1% powierzchni lądowej, w tym wodnej śródlądowej[a]. Północny brzeg stanowi Mierzeja Łebska z ruchomymi piaskami.
Jezioro położone jest na wysokości 0,3 m n.p.m.[3]
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Jezioro powstało poprzez podniesienie poziomu morza i zalanie łąk. Nie było zatoką morską.
Hydrografia
[edytuj | edytuj kod]
Łebsko jest największym pod względem powierzchni jeziorem w Polsce po Śniardwach i Mamrach[3]. Stanowi największe jezioro przybrzeżne[3] oraz największy zbiornik wodny w Słowińskim Parku Narodowym[4]. Zajmuje powierzchnię 71,4 km²[3]. Maksymalna głębokość dochodzi do 6,3 m[3], średnia wynosi 1,6 m[4]. Pojemność jeziora to 0,118 km³[3]. Ma 16,4 km długości oraz 7,6 km szerokości[5]. Długość linii brzegowej mierzy 55,4 km[4].
Przez Łebsko przepływa rzeka Łeba, uchodząca do Morza Bałtyckiego[5]. Wnosi ona do jeziora 11 m³ wody na sekundę[2]. Łebsko jest zbiornikiem słonawowodnym[2]. Za sprawą krótkiego odcinka ujściowego rzeki między jeziorem a morzem, w Łebsku dochodzi do okresowego napływu wód słonych z Bałtyku[2]. W czasie tego zjawiska zasolenie jeziora może dochodzić do 3‰[2]. Zbiornik posiada także połączenie kanałami z jeziorami Gardno i Sarbsko. Ze względu na typ miktyczny Łebsko zaklasyfikowano do jezior polimiktycznych[4], czyli takich, w których obserwuje się częste mieszanie wód[6].
Niewielka głębokość średnia oraz akumulacyjna działalność Łeby sprzyjają szybkiemu wypłycaniu misy jeziora[2]. Proces ten skutkuje zarastaniem zbiornika, a co za tym idzie stałym zmniejszaniem się jego powierzchni[2]. Do ciągłej zmiany powierzchni jeziora przyczynia się również osadzanie piasku u północnego brzegu. Nawiewany on jest z wydm, przemieszczających się w kierunku południowo-wschodnim[5]. W latach 1891 – 1965 linia brzegowa z przesuwała się z prędkością 0,5 – 1,2 m/rok[7]. W okresie od 1884 r. do 1920 r. Łebsko zmniejszyło się o 104 ha[8]. Od 1941 r. obszar zajmowany przez zbiornik uległ zredukowaniu o około 382 ha[5]. Zjawisko wypłycania jeziora dotyczy całej jego powierzchni[5].
Zmiany poziomu lustra wody w jeziorze oraz w odcinku ujściowym Łeby są od siebie zależne[9]. Determinują je głównie zmiany poziomu lustra wody w Bałtyku[9]. W lutym, marcu oraz kwietniu obserwuje się największe amplitudy między średnimi poziomami wody w Łebsku i w ujściu Łeby, najmniejsze zaś w maju, czerwcu oraz lipcu[7]. Skrajne wartości stanu wód w jeziorze uwarunkowane są przede wszystkim rozkładem i natężeniem wiatrów[7].
Toponimia
[edytuj | edytuj kod]Poświadczenia źródłowe nazwy jeziora Łebsko znajdują się w źródłach od XIII wieku: Lebzco ok. 1229, Lebsco 1283, Lebscho, Lebsko, Lebsco 1286, Lebsko, Labezk 1313, przez jezioro wielkie Lieba, Leba 1638. Nazwa jeziora jest utworzona z przyrostkiem *-ьsko od nazwy rzeki Łeba. Przejściowo jezioro było oznaczane pod nazwą Łeba lub Leba, pochodzące od nazwy rzeki[10].
Flora
[edytuj | edytuj kod]Jezioro jest miejscem występowania grzybieni białych (Nymphaea alba L.) oraz grążeli żółtych (Nuphar lutea)[11]. W pelagialu licznie występują rośliny z rodzaju wywłóczników oraz rdestnic, głównie rdestnica przeszyta (Potamogeton perfoliatus L.)[11]. W płytkiej strefie przybrzeżnej rosną skupiska oczeretu jeziornego (Schoenoplectus lacustris) oraz trzciny pospolitej (Phragmites australis)[11]. Szerokość trzcinowisk miejscami wynosi ponad 100 m[4]. W szuwarach trzcinowych schronienie znajduje wiele gatunków ptaków[4].
Ochrona
[edytuj | edytuj kod]Słowiński Park Narodowy
[edytuj | edytuj kod]Łebsko położone jest na obszarze Słowińskiego Parku Narodowego, utworzonego 1 stycznia 1967 r., zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966 r. w sprawie utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego[12]. Zajmuje blisko 22% jego powierzchni. Jezioro objęte jest ochroną czynną, która przewiduje stosowanie zabiegów ochronnych, mogących oddziaływać na procesy naturalne[13].
Słowiński Park Narodowy podzielono na obręby i obwody ochronne[14]. Powołanie obwodów na służyć efektywniejszej ochronie i dokładniejszemu poznaniu zasobów przyrodniczych obszaru[14]. Wyodrębniono obręb wodny, w ramach którego powstał Obwód Ochronny Łebsko[14]. Obejmuje on również odcinki cieków wpływających do jeziora, jak i z niego wypływających, znajdujących się w granicach parku narodowego, a także kanały: Żarnowski, Gardno-Łebsko oraz Łupawa-Łebsko[4].
Rezerwat biosfery UNESCO
[edytuj | edytuj kod]W 1977 roku park narodowy został uznany za rezerwat biosfery, w ramach programu UNESCO „Człowiek i Biosfera” (Man and the Biosphere), który ma na celu wspieranie rozwoju zasobów ludzkich, przy jednoczesnym zachowaniu różnorodności biologicznej[15][16]. Stanowi jeden z dziesięciu rezerwatów biosfery w Polsce[16].
Konwencja ramsarska
[edytuj | edytuj kod]27 października 1995 r. park narodowy został wpisany na listę konwencji ramsarskiej[17]. Jest jednym z trzynastu polskich obszarów chronionych, objętych postanowieniami tego międzynarodowego układu. Ma on na celu ochronę obszarów wodno-błotnych, w szczególności ptactwa wodno-błotnego, przybywającego na tych terenach stale lub sezonowo[15][17].
Natura 2000
[edytuj | edytuj kod]W 2004 r. obszar lądowy Słowińskiego Parku Narodowego, w tym jezioro Łebsko, został włączony do programu Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków Pobrzeże Słowińskie (PLB220003)[15][18]. Zawiera się on w obrębie siedliskowym Ostoja Słowińska (PLH220023), obejmującym również część morską parku[18].
Ostoja Ptaków IBA
[edytuj | edytuj kod]Park uznany jest również za Międzynarodową Ostoję Ptaków IBA (Important Bird Areas), według kryteriów wyznaczonych przez BirdLife International[19][20]. Na takim obszarze muszą występować przede wszystkim gatunki ptaków zagrożone wymarciem, gatunki rzadkie oraz o ograniczonym zasięgu występowania oraz licznie przebywające ptaki migrujące i zimujące[19]. Torfowiska otaczające jezioro są siedliskiem lęgowym derkacza zwyczajnego[20].
Rezerwaty przyrody
[edytuj | edytuj kod]W okolicy jeziora położone są:
- obszar ochrony ścisłej Bielice
- obszar ochrony ścisłej Bory Torfowe
- obszar ochrony ścisłej Ciemińskie Błota
- obszar ochrony ścisłej Gackie Lęgi
- obszar ochrony ścisłej Klukowe Buki
- obszar ochrony ścisłej Klukowe Lęgi
- obszar ochrony ścisłej Olszyna
- obszar ochrony ścisłej Mierzeja
- obszar ochrony ścisłej Moroszka
- obszar ochrony ścisłej Żarnowskie Lęgi
Zanieczyszczenie
[edytuj | edytuj kod]W jeziorze obserwuje się wzmożony proces eutrofizacji[2], spowodowany dopływem zanieczyszczeń, niesionych przez zasilające je rzeki i kanały, odwadniające okoliczne łąki i pola[2]. Przyczynia się to do intensywnego rozwoju trzcinowisk i oczeretów[2]. Szczególnym zagrożeniem dla jakości wody są związki fosforu i azotu[2], będące przyczyną wzrostu produktywności biologicznej jeziora[2].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Na jeziorze w sezonie wakacyjnym realizowana jest żegluga pasażerska z przystani w Rąbce[21]. Rejsy organizowane są do Muzeum Wyrzutni Rakiet w Rąbce oraz do Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach[21]. Kurs do Muzeum Wyrzutni Rakiet trwa około 20 minut i wykonywany jest codziennie co pół godziny[22]. Rejsy do Kluk odbywają się w środy i w niedziele i trwają około półtorej godziny w jedną stronę[23]. Zakres wycieczki obejmuje dodatkowo m.in. przejazd kolejką z centrum Łeby do Rąbki oraz zwiedzanie muzeum z przewodnikiem[23].
Jezioro wykorzystywane jest też przez kajakarzy. Nie można zapominać o niebezpieczeństwach nagłych, silnych wiatrów z powstaniem wyskokich fal, mogących wywrócić kajak i małe łodzie[24].
Część powierzchni jeziora została udostępniona do wędkowania z łodzi oraz niewielki odcinek linii brzegowej do wędkowania z brzegu[25].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Obliczono na podstawie danych powierzchni szczegółowych według oficjalnej strony Słowińskiego Parku Narodowego
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Łebsko, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-01].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jeziora i rzeki Słowińskiego Parku Narodowego. slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-20]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Witold Mizerski, Jan Żukowski (red.): Tablice geograficzne. Warszawa: Adamantan, 2008, s. 172. ISBN 978-83-7350-121-8.
- ↑ a b c d e f g Obwód ochronny Łebsko. slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23]. (pol.).
- ↑ a b c d e Krystyna Michałowska, Beata Hejmanowska: Możliwości wykorzystania wieloczasowych obrazów znormalizowanego indeksu wegetacji (NDVI) i archiwalnych ortofotomap do badania zmienności wybranych elementów środowiska. T. 18. Archiwum Fotogrametrii, Kartografii i Teledetekcji, 2008. ISBN 978-83-61576-08-2.
- ↑ Typy miktyczne jezior. W: Zdzisław Kajak: Hydrobiologia–limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 119–121. ISBN 83-01-12537-3. (pol.).
- ↑ a b c Jerzy Miszalski: Współczesne procesy eoliczne na Pobrzeżu Słowińskim. Studium fotointerpretacyjne. Warszawa: PAN, 1973, s. 186, seria: Dokumentacja geograficzna.
- ↑ A. Schechtel: Plan Urządzenia Gospodarstwa Leśnego na okres 1.1.1983 do 31.12.1992. Słowiński Park Narodowy. Szczecinek: Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej, 1984.
- ↑ a b Z. Szopowski: Współzależność wahania stanów wód na Jeziorze Łebsko i w porcie Łeba, w okresie 1956 – 1958. Materiały do monografii polskiego brzegu morskiego. PAN, Poznań, 1961. (pol.).
- ↑ Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003, s. 148. ISBN 83-01-13857-2.
- ↑ a b c Flora i zbiorowiska roślinne w Słowińskim parku Narodowym. slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 września 1966 r. ws. utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego (Dz.U. z 1966 r. nr 42, poz. 254).
- ↑ Ochrona przyrody w Słowińskim Parku Narodowym. slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23]. (pol.).
- ↑ a b c Obwody ochronne w Słowińskim Parku Narodowym. slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-23]. (pol.).
- ↑ a b c Ranga parku – formy ochrony. slowinskipn.pl. [dostęp 2015-02-20]. (pol.).
- ↑ a b Lista polskich rezerwatów biosfery. unesco.org. [dostęp 2015-02-20]. (ang.).
- ↑ a b The List of Wetlands of International Importance. ramsar.org. [dostęp 2015-02-22]. (ang.).
- ↑ a b Publikacja informacyjna poświęcona obszarowi specjalnej ochrony ptaków Pobrzeże Słowińskie. natura2000., 2013. [dostęp 2015-02-22]. (pol.).
- ↑ a b Czym są Ostoje Ptaków IBA. ostojeptakow.pl. [dostęp 2015-02-22]. (pol.).
- ↑ a b Ostoja Słowińska jako Międzynarodowa Ostoja Ptaków IBA. ostojeptakow.pl. [dostęp 2015-02-22]. (pol.).
- ↑ a b Rejsy statkami turystycznymi po jeziorze Łebsko. Łebski Serwis Turystyczny. [dostęp 2015-02-24]. (pol.).
- ↑ Rejsy statkami turystycznymi po jeziorze Łebsko do Wyrzutni Rakiet (w drodze na wydmy ruchome). Łebski Serwis Turystyczny. [dostęp 2015-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-15)]. (pol.).
- ↑ a b Rejsy statkami turystycznymi po jeziorze Łebsko do Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach. Łebski Serwis Turystyczny. [dostęp 2015-02-24]. (pol.).
- ↑ https://wiadomosci.wp.pl/tragedia-na-jeziorze-lebsko-policja-rozpocznie-postepowanie-karne-6109379511948417a. | data dostępu 2021.03.28, język polski
- ↑ Mapa łowisk w Słowińskim Parku Narodowym. slowinskipn.pl, 08.05.2006. [dostęp 2015-02-20]. (pol.).