Wikipedysta:Audimus-rockum/lit am brudn/Moby Dick

Wstęp

Moby Dick - Najbardziej znana powieść Hermana Melville'a, pierwszy raz opublikowana w 1851 roku. Motywem przewodnim powieści wielorybniczej jest fanatyczny pościg kapitana Ahab'a, szalonego dowódcy Pequod'a – statku wielorybniczego – za tytułowym białym wielorybem. Opowieść fatalistycznej wyprawy opisuje, jak później się okazuje jedyny ocalały z załogi, młody i niedoświadczony żeglarz Ishmael. Na powieść składa się część przygodowa zdana jako relacja przez Ishmael'a a także wyczerpująca część obiektywnego opisu żeglarstwa i wielorybnictwa. Biblijne wprowadzenie w historię pościgu wraz z licznymi etymologicznymi opisami i cytatami odnoszącymi się do wielorybów wprowadza czytelnika w specyficzny nastrój zagubienia i antycypacji. Książke przesiąknięta jest licznymi opisami polowań na wieloryby, a także szczegółowych opisów wyposażenia statków, czy skomplikowanych czynności związanych z żeglugą. Jeszcze przed wypłynięciem z Nantucket, wyprawa Pequoda skazana jest na katastrofę, narrator poznaje tragiczną przepowiednie, lecz nie przywiązuje do niej zbytniej uwagi i z duszą wypełnioną rządzą przygody wstępuje na pokład.

Postaci

Ishmael

,,Mów mi Ishmael,, Tymi słowy, główny bohater Moby Dick'a otwiera pierwszy rozdział powieści, każąc nazywać się imieniem najstarszego syna proroka Abrahama ze Starego Testamentu. Pełni on role narratora, opowiadającego historię fanatycznej zemsty kapitana Ahab'a na znienawidzonym kaszalocie. Ishmael jest gorliwym chrześcijaninem, człowiekiem niezwykle światłym i oczytanym, czego świadectwo daje podczas rozlicznych rozmów z członkami załogi Pequod'a, a także gdy samotnie rozważa filozoficzne aspekty egzystencji. Pozornie nie pasujący do załogi pełnej prostych, niewyedukowanych ludzi Ishmael stanowi duży kontrast, jako osoba posiadająca ogromną wiedzę. Niemniej jednak zaciągając się na pokład wkracza w całkiem obcy dla siebie świat, co stanowi kolejne nowe doświadczenie na drodze życia Ishmael'a. Sam bohater stwierdza, że wyprawa na pokładzie Pequod'a jest częścią jego edukacji; ([his] Yale College and [his] Harvard) [Moby Dick]. Pełni on role obserwatora, który podczas wyprawy poznaje tajniki wielorybniczego fachu, a po brzemiennym w skutkach rejsie spisuje swe wspomnienia jako doświadczony marynarz i wielorybnik. Ishamaelowi jako jedynemu z załogi udaje się przetrwać co komentuje biblijnymi słowami Ocalałem jako jedyny aby wam powiedzieć (and I only am escaped alone to tell thee) [Moby Dick]. Istnieje przypuszczenie, że postać Ishmael'a jest port parole samego autora powieści – Hermana Melville'a.

Queequeg

Dziki harpunnik pochodzący z bliżej nieokreślonego archipelagu, z wyspy zwanej Rokovoko. Smagły, wytatuowany od stóp do głów książe swojego plemienia głęboko zakorzenionego w wielorybniczej tradycji. Queequeg określany początkowo mianem kanibala, szybko zyskuje przyjaźń Ishmael'a, a także aprobatę i podziw załogantów Pequod'a. Harpunnik jest poganinem, który na krok nie rozstaje się z wyrzeźbionym w drewnie wizerunkiem bożka Yojo, toporkiem z wbudowaną fajką oraz wielorybniczym harpunem. Queequeg jest połączeniem rozlicznych cech zaczerpniętych z wielu kultur oraz religii. Jest on autorskim wyobrażeniem tzw. ,,Innego kulturowego,, a także sztandarowym przykładem motywu szlachetnego dzikusa, bardzo często spotykanego w literaturze postkolonialnej. Niepiśmienny Queequeg okazuje się być odważnym i honorowym marynarzem, a także wartościowym partnerem do rozmowy o charakterze filozoficznym. Swe imponujące tatuaże, Queequeg komentuje jako zapis historii i kultury swojego narodu.

Ahab

Kapitan statku wielorybniczego Pequod. Stracił nogę w swojej ostatniej potyczce z wielkim białym wielorybem. Ogarnięty rządzą zemsty na Moby Dick'u Ahab skazuję Pequod'a wraz załogą na zagładę. Mimo swych despotycznych rządów na pokładzie statku udaje mu się utrzymać załogę w ryzach nawet w najbardziej tragicznych sytuacjach. Kapitan Ahab jest postacią dość skąpo opisaną przez Melville'a osierocony jako dziecko od 18 lat Ahab pływa na statkach wielorybniczych, czytelnik wie, że Ahab ma żonę i dziecko, lecz nie poznaje ich imon. Imię Ahab jak zresztą inne imiona powieści Hermana Melville'a ma biblijne pochodzenie. Kapitan statku posiada wszelkie cechy bohatera tragicznego, wiedziony rządzą zemsty przekracza granice zza której ratunek jest już niemożliwy i ostatecznie doprowadza do tragedii, w której życie tracą wszyscy jego załoganci prócz Ishmael'a, a on sam ironicznie znika w odmętach wód bliski swego celu – Moby Dick'a. Jak podaje jeden z krytyków, kapitan Ahab wzbudza w nas żałość dla swojej osoby, ponieważ nie jest złym człowiekiem, lecz jego tragedia jest większa od tej, na którą zasługuje, wzbudza w nas także i strach bo rozpoznajemy możliwość popełnienia podobnego błędu w naszych własnych, nieidealnych życiach (moves us to pity because, since he is not an evil man, his misfortune is greater than he deserves; but he moves us also to fear, because we recognize similar possibilities of error in our own lesser and fallible selves) [sparknotes.com]

Starbuck

Pierwszy oficer statku Pequod, człowiek o głębokiej wierze. Jako jedyny członek załogi przeciwstawia się woli szalonego Ahab'a próbującego za wszelką cenę zemścić się na białym wielorybie. Przedkłada jednak lojalność wobec dowódcy nad własne własne dobro i opinie. Ginie wraz załogą gdy Moby Dick niszczy statek wielorybniczy. Jego głęboka wiara stanowi kontrast dla jego skłonności do przesądów i wyszukiwania irracjonalnych powodów dla wytłumaczenia otaczających go zjawisk. Starbuck w jednym momencie planuje nawet zabójstwo kapitana Pequod'a i przerwanie szaleńczego pościgu za wielorybem. Zostawił na lądzie żonę Mary i syna.

Stubb

Jest drugim oficerem na statku wielorybniczym dowodzonym przez kapitana Ahab'a. Niezwykle wprawiony w rzemiosło wielorybnicze żeglarz o wielkim doświadczeniu. Pochodzi z przylądka Cod, jest żywą, jednak wiecznie opanowaną postacią. Człowiek o dobrym humorze, beztroski, przewodniczący załodze statku wielorybniczego jak gdyby każda, nawet najgorsza sytuacja była tylko kolacją, a załoga zaproszonymi gośćmi. (Good-humored, easy, and careless, he presided over his whaleboat as if the most deadly encounter were but a dinner, and his crew all invited guests.) [Moby Dick] Nie drwi jednak z niebezpieczeństw, a przyjmuje je bez zbędnych emocji nieustannie paląc swoją fajkę.

Flask

Trzeci oficer na statku. Jako jedyny z oficerów zdaje się pływać na statkach wielorybniczych dla samej adrenaliny i radości z zabijania wielorybów. Wiecznie zapijaczony, najmniej rezolutny z trójki oficerów Pequod'a.

Symbolizm

Umieszczone poniżej symbole oraz motywy są wyłącznie jednym z możliwych odczytów treści Moby Dick'a przez twórców tego artykułu.

Już początek książki pokazuje ciekawe podejście do poglądu na władzę, czy to w pojęciu ludzkim czy też pozaziemskim. Oczywistym jest, że słowo kapitana statku jest święte, kapitan ma stanowić najwyższy autorytet, a jego decyzje mają być przemyślane i stanowcze tak by pokazać osobą niżej usytuowanym w hierarchii odpowiednie miejsce na statku, a także utwierdzić je w słuszności podejmowanych decyzji. Kapitan Ahab był osobą charyzmatyczną, nieugiętą w swoim przeświadczeniu słuszności. Przyjmował rolę boga kierując całą swą nienawiść przeciwko wielorybowi, ustanawiając go ucieleśnieniem wszelkiego zła istniejącego na ziemi, utwierdzał tym samym słuszność wyprawy pośród swoich marynarzy. Ci wykonywali jego polecenia bez oporu, wyłącznie Starbuck próbował przekonać załogę o szaleństwie kapitana Pequod'a. Jeszcze przed odbiciem statku od brzegu oczom czytelnika ukazuje się obraz pulpitu ojca Mapple'a. Ishmael opisuje pulpit przypominający dziób statku. Wiadomym było, że ojciec Mapple przed wybraniem drogi kapłańskiej służył na okrętach morskich. Stosunek ojca Mapple'a do władzy był dość oczywisty, utożsamiał się on z przywódcą, jeśli nie duchowym to na pewno z kapitanem statku, a kazania wygłaszane przez niego pełne były nawiązań do biblijnego Jonasza połkniętego przez wieloryba. Po wejściu na pulpit ojciec Mapple odrywał się od władz ziemskich i ustanawiał swoje własne prawa pośród zgromadzonych jak kapitan na statku po odbiciu od brzegu. Ishmael sam komentuje: Nie byłem przygotowany na widok ojca Mapple'a, który po wspięciu się na wysokość (pulpitu) obrócił się powoli i pochylając się rozważnie począł wciągać drabinę do góry nim ta w całości znalazła się schowana, czyniąc go nie do zdobycia w swoim małym Quebec. (For I was not prepared to see Father Mapple after gaining the height, slowly turn round, and stooping over the pulpit, deliberately drag up the ladder step by step, till the whole was deposited within, leaving him impregnable in his little Quebec.) [Moby Dick]

Pequod od samego początku wydawał się być skazany na zniszczenie. Motyw nieuchronności losu przetacza się przez całą powieść Melville'a. Ishmael po dotarciu do Spouter-Inn zauważa na jednej ze ścian gospody zagadkowy grząski, rozmoczony braz (boggy, soggy, squitchy picture) [Moby Dick] Początkowo niewyraźne kształty i cienie nie mają dla Ishmael'a żadnego znaczenia, lecz później udaje mu się wydedukować iż obraz przedstawia scenę ataku wieloryba na statek. Niedługo później Ishmael i Queequeg napotykają dziwnego człowieka imieniem Elijah, który okazuje się być wieszczem zagłady. Przestrzega on bohaterów przed katastroficznym losem statku i przed samą złowrogą postacią kapitana Ahaba'a. Następnie Gabriel na pokładzie Jeroboam'a opowiada o zgubnym losie czekającym kapitana statku na którym płynie Ishmael. Przeczucie nadciągającej zagłady jest tym bardziej nieuchronne, gdyż część załogi Pequod'a to ludzie bardzo przezorni i doszukujący się ukrytych znaczeń w różnych zdarzeniach. Ostatecznie samo imię właściciela Spouter-Inn daje dużo do myślenia. Pan Coffin zakwaterowywuje niczego nieświadomego Ishmael'a w pokoju wraz z wielorybnikiem Queequeg'iem.

Trumna Queequeg'a wydaje się dość oczywistem symbolem śmierci, jednak wraz ze zbliżającym się końcem wyprawy morskiej nabiera nowego znaczenia. Queequeg podczas rejsu poważnie zachorował i przeczuwał swoje odejście z tego świata, kazał zrobić sobie trumnę w kształcie kanu by dzięki niej móc przenieść się do lepszego miejsca po śmierci. Jednak po ozdrowieniu trumna służy mu jako gwarant życia, przechowując jego cenne rzeczy. Następnie już po katastrofie Pequod'a ta sama trumna ocala życie Ishmael'owi służąc mu jako boja dopóki nie zostaje uratowany przez inny statek. Krąg śmierci i życia jest tu widoczny, trumna służąca do wyprawiania zmarłych na drugi świat staje się jedynym ratunkiem i dawcą życia dla młodego marynarza, który niejako dzięki śmierci swojego przyjaciela jest w stanie przeżyć i opowiedzieć historię wyprawy kapitana Ahab'a.

Moby Dick tytułowy biały wieloryb utożsamiany jest z wieloma rzeczami. Załoganci widzą w nim kolejną zdobycz, kapitan Ahab uosobienie wszelkiego zła, które należy zniszczyć, czytelnik może zinterpretować go w inny sposób. Moby Dick często nazywany nieuchwytnym wielorybem prezentuje się jako ostateczne pragnienie człowieka zdesperowanego na tyle, by ten bez wahania był w stanie ryzykować życie swoje i osób wokół aby osiągnąć całą istniejącą wiedzę. Patrząc przez ten pryzmat Moby Dick staje się uosobieniem dążeń ludzi do osiągnięcia boskiej wiedzy, do przypisania sobie atrybutu boskiego – wszechwiedzy, zrównania się z bogiem. Co więcej sam Pequod staje się wtedy wieżą Babel, budowaną w celu osiągnięcia boskiego poziomu. Katastrofa zaś jest niczym więcej jak interwencją mającą na celu uniemożliwienie ludziom zrównania się z bogiem. Ponadto fakt, że Moby Dick jest albinosem, może świadczyć o łączeniu się wszystkich cech w jedną, zmieszaniu się różnych odcieni przypisywanych rzeczom złym i dobrym w jedną bezkolorową masę.

Bibliografia

„Moby Dick” Herman Melville,Wordsworth Classics 2002

Spark Notes – http://www.sparknotes.com/

http://en.wikipedia.org/

http://pl.wikipedia.org/

http://www.melville.org/