Tworóg (gmina)

Gmina Tworóg – warto zauważyć, że główne miejscowości znajdują się w dolinie Stoły. Większość gminy jest pokryta lasami, tylko południowo-zachodni skrawek to tereny rolnicze

Gmina Tworóg – gmina wiejska w województwie śląskim, w powiecie tarnogórskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie katowickim.

Siedziba gminy to Tworóg.

Położenie

Gmina jest położona w północnej części powiatu tarnogórskiego na Wyżynie Śląskiej i sąsiaduje z miastem:

Tarnowskie Góry, Lubliniec

oraz gminami:

Gmina znajduję się na granicy Ziemi bytomskiej należącej do czarnego śląska i Ziemi lublinieckiej uważanej za część śląska białego. Wiekszość powieszchni gminy porastają lasy będące częścią kompleksu leśnego Lasów Lublinieckich.

3/4 ludności gminy zamieszkuje miejscowości powstałe w Dolinie Stoły, będącej częścią Obniżenia Małej Panwi.

Gleby w Gminie Tworóg to głównie mało żyzne bielice.

Najwyższy punkt gminy, wzgórze przy trakcie z Mikołeski do Bruśka, wynosi 280 m.n.p.m.

Rzeki przepływające przez gminę to:

Miejscowości

Miejscowości leżące na terenie gminy Tworóg:

Powierzchnia

Według danych z roku 2002, gmina Tworóg ma obszar 124,92 km², w tym:

użytki rolne: 20%
użytki leśne: 70%

Gmina stanowi 19,44% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004 Szablon:ŹródłoPL:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8157	100	4119	50,5	4038	49,5
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	65,3

Według danych z roku 2002, średni dochód na mieszkańca wynosił 1240,61 zł.

Historia

Początki osadnictwa sięgają w dolinie Stoły sięgają mezolitu. Badania prowadzone w latach 1928-1934 odkryły w okolicy Boruszowic i Mikołeski zabytki archeologiczne takie jak luźne narzędzia kamienne i rogowe oraz ceramikę neolityczną. Duże zalesienie i marne gleby (bielice) były powodem niewielkiego zaludnienia Obniżenia Małej Panwi i doliny Stoły.

Najwcześniejsze osady na terenie gminy Tworóg powstały w południowej części gminy w XIII wieku. Połomia i Wojska utrzymywały się z rolnictwa, Świniowice z bartnictwa i wypasu świń.

Podczas rozbicia dzielnicowego najeżdżane przez husytów tereny gminy Tworóg należały do księstwa bytomskiego, a po jego podziale do księstwa toszeckiego. Jedynie Połomia znalazła się poza jego granicami.

Powstawanie kolejnych osad śródleśnych w tym terenie związane było z doliną Stoły. W 1417 wzmiankowano kuźnie w Hanusku, a dopiero w XVI wieku także Koty. Sam Tworóg powstał w 1530.

W okresie Habsburskiego panowania nad śląskiem powstała Mikołeska (1690). Już w państwie pruskim wzmiankuje się na 1845 r. Nową Wieś.

Obszar gminy Tworóg objęły wszystkie z wyjątkiem pierwszego, powstania śląskie. U schyłku III powstania śląskiego w tworoskim pałacu kwaterował sztab Grupy "Północ" wojsk powstańczych. Na nieszczęście dla ślązaków dążących do połączenia z państwem polskim jedynie Boruszowice i Mikołeska zmieściły się w granicach II RP. Pozostałe miejscowości pozostały w obrębie III Rzeszy.

Dopiero w 1945 w skutek przyłączenia tzw. Ziem Odzyskanych tereny te znalazły się w granicach zależnej od władz radzieckich Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W roku 1951 tereny dzisiejszej gminy Tworóg przeniesiono z powiatu gliwickiego do powiatu tarnogórskiego.

Od 1 kwietna 1991 nastąpił podział gminy Tworóg, z której wydzielono gminę Krupski Młyn.

Zabytki

Tworóg

ul. Młyńska
- Kapliczka słupowa z końca XIX
ul. Lubliniecka
- Kapliczka z 1812 r. przy rozwidleniu ul. Lublinieckiej i Kotowskiej
- dom mieszkalny na planie koła, z piętrowym ryzalitem, kryty papą z XIX wieku
ul. 1 Maja
- piętrowy dom mieszkalny z wystawkami szczytowymi, konstrukcji szkieletowej z 1910 (wewnątrz mieści się poczta)
- dom mieszkalny z początku XX wieku
- krzyż przydrożny z 1919 r.
- kapliczka z XIX wieku
- kapliczka późnobarokowa podbita gontem i zwieńczona kopułą, z 1796 r.
- dawna oficyna pałacowa z 1 poł. XIX wieku
- Pałac klasycystyczny z 2 poł XVIII wieku, otoczony pozostałościami parku, przebudowywany w 1805 i 1923 r.
pl. Wolności
- grób nieznanego żołnierza polskiego, poległego we wrześniu 1939
- kamienica z ok. 1890 r.
- dawny przytułek fundacji Adolfa Hohenlohe z 1826 (pierwszy przytułek na śląsku)
- krzyż z ok. 1890 r.
- cmentarz z początku XIX wieku, z nagrobkami z 1880 r.
- kaplica cmentarna z początku XX wieku
- figura Matki Boskiej Bolesnej z końca XIX wieku
- kościół parafialny pw. św. Antoniego Padewskiego z ołtarzem głównym z XVII wieku, organy klasycystyczne z XIX wieku, przebudowany na styl neobarokowy w 1815-1817
ul. Nowowiejska
- pompa strażacka z ok. 1900 r.
- dwie drewniane chałupy z 1 i 2 poł. XIX wieku
- krzyż przydrożny z ok. 1910 r.
- szkoła podstawowa im. Powstańców Śląskich, ściana frontowa licowana cegłą, na ryzalicie zegar
ul. Kolejowa
- piętrowy budynek mieszkalny z 1880 r.
- murowana wieża wodna o stalowej konstrukcji z 1900 r.
- parterowa nastawnia z 1914 r.
- dworzec kolejowy zbudowany ok. 1860 r. na linii Tarnowskie Góry – Opole, zbudowanej w 1857 r.

Nowa Wieś Tworoska

ul. Piaskowa
- krzyż z ok. 1910 r.

Koty

ul. Tarnogórska
- krzyż przydrożny z ok. 1900 r.
ul. Lubliniecka
- stodoła drewniana z ok 1900 r.
Wesoła
- kapliczka na cmentarzu cholerycznym z poł. XIX wieku
ul. Szkolna
- drewniane przedszkole z ok. 1925 r.
- dwa domy mieszkalne z końca XIX wieku
- kapliczka z końca XIX wieku
- kapliczka z XVIII wieku
ul. Kościelna
- cmentarz z nagrobkami z końca XIX wieku
- kościół parafialny św. Piotra i Pawła z 1714 fundacji Leopolda i Zygfryda Verdugo z barokowym wnętrzem

Brynek

ul. Zamkowa
- Pałac w Brynku z pierwszej połowy XIX wieku. wraz z całym zespołem pałacowo-parkowym obejmującym m.in ogród botaniczny, kaplice, zabudowę gospodarczą i pałac
ul. Wiejska
- dwa parterowe domy z końca XIX wieku
- dwa przydrożne krzyże z ok 1900 r.
ul. Dworcowa
- dworzec z ekspedycją z 1918 r. wraz z nastawnią szkieletową i budynkami mieszkalnymi z 1923 r.

Hanusek

ul. Chrobrego
- drewniana chałupa i dom z poł. XIX wieku
- krzyż przydrożny z 1902 r.
- krzyż przydrożny z 1898 r.

Boruszowice

ul Batalionów Chłopskich
- budynek z wieżyczką na dachu z ok. 1900 r., na parterze poczta
- przydrożny krzyż dziękczynny, wystawiony w 1946 za ocalenie wsi podczas wojny
ul. Obrońców Pokoju
- budynek z ok. 1910 - reprezentatywny typ domów z okresu Kolonii Fabrycznej
- kościół parafialny p.w.Matki Boskiej Bolesnej w świetlicy fabrycznej z 1910, zaadaprowany do celów sakralnych w 1970 r.
ul. Fabryczna
- Fabryka papieru w halach z 1894-1923 r. Zabytkowe maszyny papiernicze ścieralni i kotłowni z 1929
ul. Traugutta
- kapliczka św.Jana Nepomucena z poł. XIX wieku
- krzyż z 1886 r. z polską tablicą inskrypcyjną
ul. Sosnowa
- piętrowy dom mieszkalny z ok. 1900 r.

Wojska

Kościół międzywojenny z 1934 w Wojsce.

Przyroda

Oprócz walorów krajoznawczych na uwagę zasługują pomniki przyrody, w szczególności 40-hektarowy park z 1829 w Brynku, wewnątrz którego znajduje się wspaniały system pałacowy i ogród botaniczny. W parku rośnie 3500 gatunków roślin, jest tu również kompleks wodny, alpinarium i rozarium. Koło Boruszowic leży były Rezerwat Dębów Boruszowickich.

Do walorów turystycznych gminy Tworóg zaliczyć można również suche bory sosnowe z dominującą sosną (70%), modrzew i świerk stanowią 4%, a buk, dąb i inne liściaste drzewa 26%. Z fauny pospolicie występują tutaj dziki, sarny i jelenie, a także bobry, daniele i rysie. Coraz rzadziej pojawiają się wilki, żurawie, bociany czarne i bieliki.

Rekreacja

Teren gminy Tworóg jest nietypowy dla Górnego Śląska. Drobny przemysł nie stanowi zagrożenia ekologicznego, a obecność dużej ilości kompleksów leśnych czyni z niej dobre miejsce wypoczynku.

Transport

Drogi

Przez gminę przechodzi droga wojewódzka 907 oraz droga krajowa 11.

Linki zewnętrzne

Szablon:Śląskie stub

Szablon:Gminy powiatu tarnogórskiego

Wsie	Boruszowice Brynek Hanusek Koty Mikołeska Nowa Wieś Tworoska Połomia Świniowice Tworóg Wojska
Kolonie	Pusta Kuźnica Wykierz
Osada leśna	Krywałd
Części wsi	Brzeźnica Nowa Huta Osiek Podlesie Rzepiska Wesoła