Tęgoborze

Tęgoborze

{{{rodzaj miejscowości}}}
Państwo	małopolskie
Powiat	nowosądecki
Gmina	Łososina Dolna
Liczba ludności (2011)	1559
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	33-312
Tablice rejestracyjne	KNS
SIMC	0448404
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie brak Brak mapy: małopolskie Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport}

{{Polska miejscowość infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | miejscowość podstawowa = | rodzaj miejscowości = | współrzędne = | alt zdjęcia = Nieznane pola: "flaga wsi", "sekundE", "herb wsi", "minutE", "stopniN", "minutN", "sekundN", "stopniE", "mapa wsi", "dopełniacz wsi" oraz "herb artykuł".

Kościół na Juście

Murowany dwór

Kościół

Kościół na Juście – panorama otoczenia

Tęgoborze – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Łososina Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Wieś liczy 1504 mieszkańców (2003).

Nazwa wsi pochodzi od potężnych lasów – tęgich borów – które około tysiąca lat temu pokrywały tutejszą kotlinę.

Położenie

Wieś usytuowana jest na południowo-zachodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego, przy drodze krajowej nr 75, w kotlinie otoczonej górami Beskidu Wyspowego, nad którą górują Chełm (790 m), Białowodzka Góra z ruinami "Zamczyska" (607 m) oraz Jodłowiec Wielki (482 m).

Części wsi

Integralne części wsi Tęgoborze

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0448410	Głaze	część wsi
0448427	Gotfrudówka	część wsi
0448433	Just	część wsi
0448440	Kapłaniec	część wsi
0448456	Kowalówka	część wsi
0448462	Niżne	część wsi
0448479	Okrąg	część wsi
0448485	Podgórze	część wsi
0448491	Stara Wieś	część wsi
0448500	Stawy	część wsi
0448516	Zalesie	część wsi
0448522	Zychówka	część wsi

Historia

Ważnym wydarzeniem stało się przybycie zakonnika kameduły, znanego jako św. Just. Według dawnej legendy zamieszkał on jako pustelnik na jednym z tęgoborskich wzgórz, które do dziś nosi jego imię, a w miejscu pustelni wzniesiono kościół. Na Górze Św. Justa znajdował się też klasztor Ojców Marków. Kościół jak i klasztor w 1611 zostały zniszczone przez ówczesnego dziedzica Tęgoborza – Cyryla Chrząstowskiego, który wraz z żoną – Anną Tęgoborską przyjęli wierzenia braci polskich. Doszło do przejęcia budynków i gruntów klasztornych oraz wypędzenia zakonników. W końcu XVII wieku gdy bracia polscy zostali wygnani z Polski większość stanowili katolicy. Wieś rozrastała się i nabierała coraz większego znaczenia, dzięki przebiegającemu tędy ważnemu szlakowi handlowemu z Krakowa na Węgry.

Kościół

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Najdroższej Krwi Chrystusa Pana.

Kiedy kościół św. Mikołaja w Tęgoborzu znalazł się – po wybudowaniu zapory wodnej w Rożnowie – na skraju powstałego jeziora, zaszła potrzeba zbudowania kościoła nowego, a zarazem większego, w bezpiecznym miejscu. Ten nowy, z zastosowaniem nowszych technik budowlanych i stylowych, zbudowano do roku 1966.

Dotychczasowy XVIII-wieczny drewniany kościół parafialny pw. św. Mikołaja został przeniesiony w 1982 do tworzonej wówczas parafii Tabaszowa.

Drewniany kościół pod wezwaniem Narodzenia NMP na Górze św. Justa w Tęgoborzu został zbudowany w 2. połowie XVII w., po przejęciu przez braci polskich, istniejącego tam dotąd klasztoru. Zapisana w 1728 tradycja głosi, o tym miejscu fakt, że tu miał stać pierwotny, "macierzysty" kościół parafialny w Tęgoborzu, zniszczony przez Tatarów w XIII w. Niektóre obiekty w obecnym kościółku zdają się być pozostałościami z poprzednich świątyń.

Otoczenie tej kaplicy zostało rozbudowane i dostosowane do większych uroczystości w 1995, za staraniem ks. dra Eugeniusza Krężla.

W ołtarzu głównym tej kaplicy znajduje się wykonana w 2. poł. XVII w. kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Z tego samego czasu pochodzi obraz świętego pustelnika Justa-Jodoka, zwieńczający ołtarz. U stóp świętego dostrzegamy wizerunki wdzięcznych św. Justowi fundatorów tego obrazu. W kościele znajduje się też gotycka rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem z XV w. oraz gotycka chrzcielnica kamienna z herbami z początku XVI w., oraz pozostałe sprzęty drewniane z XVIII lub XIX w.

W kaplicy na Górze św. Justa w Tęgoborzu czci się Narodzenie NMP, dlatego święto odpustowe na Juście obchodzone jest 8 września. Uroczystość odpustową parafia Tęgoborze obchodzi w niedzielę w oktawie Bożego Ciała.

Zabytki

• Kościół Najświętszej Panny Marii na Juście z II poł. XVII w.
• Klasycystyczny, murowany parterowy dwór z przełomu XVIII i XIX w. Posiada on czterospadowy dach, ozdobiony czterokolumnowym portykiem. Obok murowana oficyna z pocz. XIX w..
• Współczesny murowany kościół parafialny z 1969, zaprojektowany przez Tadeusza Brzozę.

Kultura

We wsi funkcjonuje Orkiestra Dęta OSP, Gminna Biblioteka Publiczna oraz Koło Gospodyń Wiejskich. Co roku 8 września na Górze św. Justa odbywają się tradycyjnie dożynki. W latach dwudziestolecia popularne było tzw. Proroctwo z Tęgoborza, datowane na 1893, zawierające przyszłe dzieje Polski "od morza do morza".

Szkolnictwo

• Szkoła Szybowcowa w Tęgoborzu.

W latach 1933-1939 na górze Rachów i Jodłowiec działała Szkoła Szybowcowa, po wojnie ponownie reaktywowana w latach 1946-1949. Szkoła była ważnym ośrodkiem szkolenia szybowcowego w Polsce. Do sierpnia 1939 r. szkoła posiadała 33 szybowce, dwa hangary i zaplecze noclegowe dla 40 osób. Wśród inicjatorów i założycieli szkoły byli Leopold Kwiatkowski oraz Jerzy Iszkowski.

• Szkoła Podstawoww im. mjra pil Jerzego Iszkowskiego.
• Gimnazjum, 1 września 2017 r. włączone do Szkoły Podstawowej.

Gospodarka

Tęgoborze to wieś o charakterze rolniczo-sadowniczym. Swoją siedzibę ma tu duża firma transportowa oraz mniejsze firmy usługowe. Ponadto we wsi mieści się komisariat policji, Ochotnicza Straż Pożarna, ośrodek zdrowia, zespół szkół, filia Banku Spółdzielczego z Łososiny Dolnej i Centrala Telefoniczna TP.

Ochotnicza Straż Pożarna

Tęgoborze posiada jednostkę Ochotniczej straży pożarnej która została założona w 1931 roku jest to jednostka włączoną do Krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego i posiada samochód bojowy Mercedes Benz 1124.

Sport

We wsi od 1999 działa Sekcja Sportowa Piłki Nożnej "Hart" Tęgoborze przy Stowarzyszeniu Tęgoborzan. Zespół występuje w V lidze nowosądeckiej. Z racji położenia nad Jeziorem Rożnowskim Tęgoborze jest atrakcyjnym miejscem dla pragnących uprawiać sporty wodne, a z racji ukształtowania terenu – lotniarstwo.

Linki zewnętrzne

• Proroctwo z Tęgoborza
• Tęgoborze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 329 .