Piszczałka podwójnostroikowa

Piszczałka podwójnostroikowa, pierdziel, rożek wierzbowy, trąbka wierzbowa – polski ludowy instrument dęty wykonany z płata kory wierzbowej, rzadziej lipowej lub olszowej.

Budowa

Jest to instrument zaliczany do aerofonów stroikowych. Posiada koniczny korpus bez otworów palcowych oraz podwójny stroik ("bekas") umieszczany w węższym wlocie korpusu. Wykonuje się go ze zwiniętego spiralnie pasma kory, najczęściej wierzbowej, które w szerszym miejscu spina się drewnianą szpilką ("kolcem"). Rożki wierzbowe wykonywano sezonowo, tylko na wiosnę, kiedy kora drzew jest świeża i elastyczna. Po pewnym czasie rożek się "rozsycha" i staje się nieszczelny, a wtedy nie nadaje się już od gry.

Krzysztof Butryn, piszczałka podwójnostroikowa (pierdziel); nagr. Janów Lubelski 2015

Obszar występowania

Pierdziel występuje powszechnie w całej Polsce, jednak najwięcej egzemplarzy zachowało się z Mazowsza, Kurpiów i Wielkopolski. Obecnie egzemplarze pierdziela znajdują się w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, w Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu oraz w Muzeum Etnograficznym w Warszawie. Pierdziel pojawia się także w kolekcji Szkolnego Muzeum Gwizdka w Gwizdałach oraz w zbiorach Antoniego Kani w Galerii Instrumentów Folkowych w Grodzisku Mazowieckim. Dwa instrumenty o takiej samej budowie znajdują się także w Muzeum Etnograficznym Istrii w Chorwacji.

Funkcje

Rożek wierzbowy pełnił niegdyś funkcję sygnalizacyjną w pasterstwie. Często grywały na nim małe dzieci, są bowiem bardzo łatwe do wykonania. Obecnie służy raczej jako zabawka. Adam Chętnik zawiera w swojej publikacji także informację, że służy do głośnego grania. Pierdziela spotkał taki sam los jak inne aerofony ludowe – zostały wyparte przez instrumenty wytwarzane profesjonalnie, zatrzymując jedynie funkcje instrumentu pasterskiego i zabawki.

Bibliografia

• Chętnik Adam, Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach, Olsztyn: Wydawnictwo "Pojezierze" 1983.
• Oborny Aneta I., Polskie instrumenty ludowe, Warszawa: Sport i Turystyka MUZA SA 2015.
• Olędzki Stanisław, Polskie instrumenty ludowe, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne 1978.

Linki zewnętrzne

• Instrukcja wykonania trąbki z kory wierzbowej