Ilja Zeljenka

Ilja Zeljenka
Data i miejsce urodzenia	21 grudnia 1932 ; Bratysława
Pochodzenie	słowackie
Data i miejsce śmierci	13 lipca 2007 ; Bratysława
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor
	Odznaczenia

Ilja Zeljenka (ur. 21 grudnia 1932 w Bratysławie, zm. 13 lipca 2007 tamże^[1]) – słowacki kompozytor.

Życiorys

Początkowo uczył się prywatnie u Jána Zimmera (harmonia i kontrapunkt) oraz Rudolfa Macudzinskiego (fortepian)^[2]. Następnie w latach 1951–1956 studiował w Wyższej Szkole Sztuk Scenicznych w Bratysławie u Jána Cikkera^[1]^[2]. Od 1957 do 1961 roku był doradcą programowym Filharmonii Słowackiej, a od 1961 do 1968 roku doradcą i członkiem komitetu programowego radia czechosłowackiego w Bratysławie^[1]^[2]. Był inicjatorem i jednym ze współzałożycieli studia eksperymentalnego radia słowackiego (1965–1991), w którym zrealizował wiele ze swoich utworów^[1]. W latach 1990–1991 pełnił funkcję sekretarza Związku Kompozytorów Słowackich^[1]^[2]. Od 1996 roku wykładał kompozycję w konserwatorium w Bratysławie^[1]. Był wielokrotnym gościem festiwalu Warszawska Jesień^[1].

Otrzymał nagrodę im. Jána Levoslava Belli za IV Symfonię (1980), nagrodę ministra kultury Republiki Słowackiej (2002) oraz nagrodę Krištáľové krídlo za całokształt twórczości (2004)^[1]. W 2018 roku został pośmiertnie odznaczony Orderem Ľudovíta Štúra I klasy^[3].

Twórczość

Tworzył muzykę symfoniczną, kameralną, solową, chóralną, dla dzieci, a także ścieżki dźwiękowe do filmów i oprawę muzyczną do sztuk scenicznych^[1]. Jego bogaty dorobek kompozytorski obejmuje ponad 500 pozycji^[1]. Początkowo tworzył w stylistyce bliskiej francuskiemu neoklasycyzmowi, w połowie lat 50. XX wieku zwrócił się w kierunku postwebernowskiej dodekafonii, by w latach 70. wrócić do inspiracji folklorem z neoromantyczną orientacją^[1]. Wypracował własny język dźwiękowy, unikając stylistycznych skrajności w imię piękna brzmienia i zrozumiałości muzyki^[1].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

9 symfonii (I 1953, II na orkiestrę smyczkową 1961, III 1972, IV „Baletná” 1978, V 1985, VI 1998, VII na sopran, bas, chór i orkiestrę 1998, VIII 2001, IX 2003)
4 koncerty na skrzypce i orkiestrę (I 1966, II 1966, III 1966, IV 1989)
3 koncerty na fortepian i orkiestrę (I 1966, II 1981, III 2005)
Uwertura dramatyczna (1955)
Uwertura rewolucyjna (1962)
Štruktúry (1964)
Medytacje (1969)
Muzyka na fortepian i smyczki (1976)
Epilogue to the Memory of E. Spitz (1979)
Koncert na klarnet, instrumenty smyczkowe, ksylofon i kotły (1984)
Dialogi na wiolonczelę i kameralną orkiestrę smyczkową (1984)
suita Hudba pre Warchala na orkiestrę smyczkową (1987)
Concertino na kameralna orkiestrę smyczkową, klarnet, fortepian i perkusję (1988)
Enchanted Movement (1989)
Symfonietta giocosa na orkiestrę smyczkową (1995)
Dvojkoncert na organy, trąbkę, instrumenty smyczkowe i perkusję (1999)
Concertino na perkusję i orkiestrę smyczkową (2000)

Utwory kameralne

5 kwintetów fortepianowych (I 1953, II 1958, III 1998, IV 1999, V 2000)
14 kwartetów smyczkowych (1963–2006)
Kwartet polimetryczny na 4 fortepiany (1964)
Musica slovaca na smyczki (1975)
3 kwintety dęte (I 1977, II 1993, III 1998)
3 monólogy na wiolonczelę (1980)
Sonata-Ballada na altówkę i fortepian (1988)
Okteto na instrumenty dęte (1999)
Sonata-Elégia na altówkę (2000)
Symetrie na skrzypce (2001)
Prolog et allegro na klarnet i wiolonczelę (2001)
Malá komorná hudba na klawesyn i cymbały (2001)
Hudba na wiolonczelę (2004)
Štyria na flet, obój, klarnet i fagot (2006)
Musica na obój (2006)

Utwory fortepianowe

Bagatelles (1955)
4 sonaty (1958, 1974, 1985, 1989)
Capriccio (1982)
Mała suita (1987)
5 etiud (1988)
3 preludia i fugi (1988)

Utwory organowe

Ligatures (1972)
6 Studies (1976)
Reliefs (1979)
Letters to Friends (1984)
Pulzácie (1992)
Prelúdiá a fúgy I–III (1993)

Utwory na chór a cappella

Slovenské balady na chór a cappella (1973)
Kde žijú vtáčiky na chór dziecięcy a cappella (1980)

Utwory wokalno-instrumentalne

kantata Osvienčim na 2 recytatorów, 2 chóry i orkiestrę (1959)
Hry na 13 głosów solowych i perkusję (1968, zrewid. 1980)
Metamorphoses XV na recytatora i zespół kameralny (1969)
Caela Hebe na chór i 15 instrumentów (1970)
Galgenlieder na sopran, kwartet smyczkowy, klarnet, flet i fortepian (1975)
Mutations na sopran, bas, kwintet dęty i perkusję (1979)
Music na głosy, kwintet dęty i perkusję (1980)
Musik für Morgenstern na bas, klarnet i kameralną orkiestrę smyczkową (1983)
Songs of Youth na chór, trąbkę i kotły (1985)
Aztécke piesne na sopran, fortepian i perkusję (1986)
Magic Formulas na alt i kwartet smyczkowy (1988)
kantata Slovo na recytatora, bas-baryton i orkiestrę kameralną (1995)
Missa serena na chór, bas-baryton i orkiestrę kameralną (1995)

Opery

Bátoryčka (1994)
Posledné dni Veľkej Moravy (1996)

Utwory na taśmę

Studia – 0,2 i 0,3 (1962)
Kosmos (1963)
Zotrvačnost (1964)
Polymetrícká hudba (1992)
Altamira II (1993)
Polymetria II (1993)
Polymetria III (1995)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 12. Część biograficzna w–ż. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2012, s. 346. ISBN 978-83-224-0935-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 4029. ISBN 0-02-865571-0.
↑ Vyznamenania [online], Prezidentka Slovenskej republiky [dostęp 2022-10-21] (słow.).

[encmuz-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 12. Część biograficzna w–ż. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2012, s. 346. ISBN 978-83-224-0935-0.

[baker-2] Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 4029. ISBN 0-02-865571-0.

[3] Vyznamenania [online], Prezidentka Slovenskej republiky [dostęp 2022-10-21] (słow.).

[1]

[2]

[3]