Bitwa pod Czarnobylem (1920)
Szablon:Wojna polsko-bolszewicka Bitwa pod Czarnobylem (1920) − bitwa stoczona 27 kwietnia 1920 roku, w pobliżu miasta Czarnobyl na północ od Kijowa, w czasie marszu wojsk polskich na Kijów w wojnie polsko-bolszewickiej.
Podczas ofensywy polskiej na Kijów z wojskami walczącymi na Ukrainie współdziałała od północy 9 DP gen. W. Sikorskiego. W pierwszym etapie ofensywy zadanie 9 DP polegało na opanowaniu Czarnobyla, dużego portu rzecznego na Prypeci, który stanowił oparcie dla sowieckiej Flotylli Dnieprzańskiej, operującej u ujścia Prypeci, a ponadto był ośrodkiem tyłowym jednostek Armii Czerwonej, działających w kierunku pińskim oraz na obszarze między Prypecią i Teterewem. Do uderzenia na miasto gen. W. Sikorski utworzył Grupę Kawalerii mjr. Jaworskiego w składzie: 4 dywizjon 1 pułku strzelców konnych (psk), 3 batalion 34 pułku piechoty (pp), 3 bateria 9 pułku artylerii ciężkiej (pac), 2 bateria 9 pułku artylerii polowej (pap) oraz Flotylla Pińska (1 okręt opancerzony, 4 łodzie motorowe).
25 kwietnia o godz. 4.00 grupa ruszyła z Demowicz traktem czarnobylskim wzdłuż Prypeci. Rzeką, równolegle z oddziałami lądowymi, płynęły jednostki flotylli. W tymże dniu wieczorem, gdy pod Koszarówką grupę mjr. Jaworskiego ostrzelały jednostki sowieckiej Flotylli Dnieprzańskiej, do walki przystąpiły słabiej uzbrojone polskie łodzie motorowe i uszkodziły 1 okręt, a pozostałe zmusiły do wycofania się w dół rzeki. W Koszarówce zdobyto łodzie do przewozu piechoty i artylerii. Tutaj mjr Jaworski podzielił grupę na dwie kolumny: jedna, pod jego dowództwem (4 dywizjon 1 psk, 10 kompania 34 pp, pluton marynarzy, pluton 3 baterii 9 pac), miała posuwać się wzdłuż Prypeci i przy wsparciu flotylli uderzyć na Czarnobyl od północy, druga kolumna (dowódca por. Kazimierz Galiński), złożona z reszty 3 batalionu 34 pp i 2 baterii 9 pap, skierowała się na Czarnobyl od zachodu przez Zalesie. Natarcie obu kolumn miało nastąpić jednocześnie 27 kwietnia o świcie. Czarnobyla broniła 61 Brygada Strzelców (BS), wsparta dwunastoma okrętami Flotylli Dnieprzańskiej, uzbrojonymi w działa i ciężkie karabiny maszynowe. Kolumny polskie wyruszyły wieczorem 26 kwietnia. Następnego dnia nad ranem kolumna mjr. Jaworskiego dotarła do wsi Lelów, gdzie napotkała opór części 61 BS i okrętów Flotylli Dnieprzańskiej. Dzięki wsparciu Flotylli Pińskiej, która pośpieszyła z pomocą, ściągając na siebie ogień jednostek nieprzyjaciela, kolumna mjr. Jaworskiego przełamała obronę sowiecką i otworzyła sobie drogę na Czarnobyl. Była jednak opóźniona w stosunku do drugiej kolumny. Jako pierwsza 27 kwietnia o godz. 4.00 uderzyła na Czarnobyl kolumna por. Galińskiego. Mimo twardego oporu npla i silnego ognia artylerii z okrętów, piechurzy 34 pp, doskonale wspierani przez 2 baterię 9 pap, zdobyli cmentarz i pas ogrodów otaczających miasto od zachodu. Po godzinie (opóźniona wskutek walki pod Lelowem) pod Czarnobyl przybyła kolumna mjr. Jaworskiego z Flotyllą Pińską. Jej brawurowe natarcie w ciągu kilkunastu minut przerwało obronę sowiecką i zmusiło Rosjan do pospiesznego odwrotu. Polska kanonierka "Pancerny 1" i cztery uzbrojone kutry zaatakowały sześć silnie uzbrojonych kanonierek rosyjskich. Bitwa przekształciła się w pościg prowadzony przez jednostki polskie na przestrzeni 25 km za wycofującym się przeciwnikiem. Prowadzono pojedynek artyleryjski, w trakcie którego około godz. 10.00 "Pancerny 1" trafił pociskiem w komorę amunicyjną kanonierki "Gubitielnyj" i zatopił ją wraz z załogą, a następnie uszkodził dwie inne. Pościg przerwano po godz. 12.00, gdy "Pancerny 1" został trafiony w część dziobową. *(,,Pancerny 1''nie został trafiony, tylko odrzuty źle zamocowanej armaty górskiej ,,Magdy'' spowodowały obluzowanie nitów części podwodnej okrętu i w rezultacie przeciek. Okręt jednak brał udział w pościgu za uciekającymi jednostkami sowietów, aż do momentu jak woda w maszynowni i części dziobowej zaczęła sięgać kolan i obsługa pomp nie nadążała z jej usuwaniem. W Porcie Czarnobylskim poddano jednostkę remontowi.)
Flotylla Dnieprzańska wycofała się do ujścia Prypeci, a jednostki polskie zawróciły do Czarnobyla. W porcie zdobyto jedną uszkodzoną kanonierkę, cztery uzbrojone statki, trzy kutry motorowe, które zasiliły Flotyllę Pińską.
Walki pod Czarnobylem upamiętniono po 1990 r. na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem "CZARNOBYL 27 IV 1920".
Zobacz też
Bibliografia
- J. Bartlewicz, Flotylla Pińska i jej udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1918-1920, Warszawa 1933;
- J. Izdebski, Dzieje 9 Dywizji Piechoty 1918-1939, Warszawa 2000
- J. Odziemkowski, Leksykon wojny polsko-rosyjskiej, wyd. RYTM warszawa 2004