Abdus Salam

Abdus Salam
	; Abdus Salam (z lewej) i Syed Qasim Mahmood, pakistański pisarz, encyklopedysta i dziennikarz
Data i miejsce urodzenia	29 stycznia 1926 ; Jhang
Data i miejsce śmierci	21 listopada 1996 ; Oksford
	profesor
	Specjalność: fizyka teoretyczna
Alma Mater	Government College University w Lahore,; University of Cambridge
Uczelnia	Uniwersytet Stanforda,; Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley,; Uniwersytet Harvarda
	dyrektor International Centre for Theoretical Physics
	Odznaczenia
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki; Medal Copleya
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Grób Abdusa Salama – na nagrobku wyryto napis: „First Muslim Nobel Laureate” („Pierwszy muzułmański laureat Nagrody Nobla”), jednak fanatycy zniszczyli wyraz „Muslim”^[a].

Abdus Salam (ur. 29 stycznia 1926 w Jhang, zm. 21 listopada 1996 w Oksfordzie)^[1] – pakistański fizyk teoretyk, noblista, profesor fizyki teoretycznej w Imperial College London, założyciel i dyrektor International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście^[2]^[3]. Zasłynął głównie w fizyce cząstek elementarnych – jako współtwórca teorii oddziaływań elektrosłabych obok Weinberga i Glashowa, z którymi otrzymał za to Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1979.

Życiorys

Pochodzenie i wykształcenie

Ojciec Abdusa Salama był urzędnikiem w Wydziale Edukacji w ubogim rolniczym regionie. Abdus Salam jako czternastolatek przystąpił do egzaminu wstępnego na University of the Punjab i uzyskał na nim najwyższy wynik w historii uczelni. Uzyskał stypendium, które pozwoliło mu na podjęcie studiów w Government College na University of the Punjab (obecnie Government College University, Lahore). Studia ukończył w 1946, uzyskując tytuł MA. W tym samym roku wyjechał na stypendium do St John’s College, wchodzącego w skład University of Cambridge. Tam w 1949 uzyskał stopień BA w dziedzinie matematyki i fizyki^[4].

Praca naukowa

W 1950 został wyróżniony Smith's Prize, nagrodą przyznawaną przez University of Cambridge osobom przed doktoratem, za wybitny wkład w dziedzinie fizyki. Stopień doktora fizyki teoretycznej uzyskał w 1952; jego rozprawa dotyczyła elektrodynamiki kwantowej^[4].

W 1951 wrócił do Pakistanu, aby wykładać matematykę w Government College; rok później objął stanowisko kierownika Zakładu Matematyki na University of the Punjab. W 1954 opuścił Pakistan i ponownie wyjechał do Cambridge, gdzie w 1957 został profesorem fizyki teoretycznej na Imperial College London. Stanowisko to łączył z funkcją dyrektora International Centre for Theoretical Physics (ICTP) w Trieście, którego był współzałożycielem^[5].

Abdus Salam za pomocą hipotetycznych równań opisał zależności pomiędzy siłą elektromagnetyczną a oddziaływaniami słabymi. Postulował istnienie cząstek elementarnych, takich jak Bozon W czy Bozon Z. Do podobnych wniosków doszli Sheldon Lee Glashow oraz Steven Weinberg, którzy stosowali inne metody badawcze. Istnienie tych bozonów zostało potwierdzone przez eksperymenty prowadzone w CERN w 1983^[5].

Od 1966 blisko współpracował z gen. Władysławem Turowiczem, komendantem pakistańskiego Space & Upper Atmosphere Research Committee (SUPARCO), przy rozwijaniu programu rakietowego i kosmicznego (satelity, astronauci). Brał również udział w rozwoju pakistańskiego programu nuklearnego^[6].

Nagrodę Nobla otrzymał w 1979, wraz z Sheldonem Lee Glashowem i Stevenem Weinbergiem, za niezależne prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych^[7]. Był pierwszym muzułmańskim i pakistańskim laureatem Nagrody Nobla. Otrzymał również wiele innych honorowych tytułów oraz wysokich odznaczeń^[8], m.in. status członka zagranicznego PAN (1985)^[3]^[9]. Laureat Medalu Copleya.

Śmierć

Po śmierci, spowodowanej chorobą Parkinsona, jego ciało zostało przetransportowane do Rabwah w Pendżabie i tam złożone w pobliżu grobu rodziców.

Wyróżnienia

Odznaczenia

Salama odznaczyło kilka krajów Azji, Europy i Ameryki Południowej:

1959: Order Pakistanu^[8]
1979: Order Imtiaz (Pakistan)
1980: Order Niepodległości (Jordania)^[8]
1980: Order Andrésa Bella (Wenezuela)^[8]
1980: Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Włoskiej (Włochy)^[8]
1989: Honorowy Rycerz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania)^[8]
1994: Krzyż Wielki Orderu Zasługi Naukowej (Brazylia)^[10]

Doktoraty honorowe

Tytuł doktora honoris causa przyznało mu ponad 40 uczelni z pięciu kontynentów – Azji, Europy, Afryki i obu Ameryk. Jego nazwisko znajduje się na liście uczelni, które przyznały ten tytuł, zamieszczonej na stronie internetowej Komitetu Noblowskiego^[8]:

1957: University of the Punjab, Lahaur (Pakistan)
1971: Uniwersytet Edynburski (Wielka Brytania)
1979: Università degli Studi di Trieste (Włochy)
1979: University of Islamabad (Pakistan)
1980: Universidad Nacional de Ingeniería w Limie (Peru)
1980: Uniwersytet Świętego Marka w Limie (Peru)
1980: Universidad Nacional de San Antonio Abad del Cusco (Peru)
1980: Universidad Simón Bolívar w Caracas (Wenezuela)
1980: Yarmouk University w Irbidzie (Jordania)
1980: Uniwersytet Stambulski (Turcja)
1981: Guru Nanak Dev University w Amritsarze (Indie)
1981: Muslim University w Aligarh (Indie)
1981: Banaras Hindu University w Waranasi (Indie)
1981: University of Chittagong (Bangladesz)
1981: Uniwersytet Wrocławski (28 maja^[11])
1981: University of Bristol (Wielka Brytania)
1981: University of Maiduguri (Nigeria)
1982: Uniwersytet Filipiński
1983: Uniwersytet Chartumski (Sudan)
1983: Uniwersytet Complutense w Madrycie (Hiszpania)
1984: City College of New York (USA)
1984: University of Nairobi (Kenia)
1985: Universidad Nacional de Cuyo w Mendozie (Argentyna)
1985: Universidad Nacional de La Plata (Argentyna)
1985: University of Cambridge (Wielka Brytania)
1985: Uniwersytet w Göteborgu (Szwecja)
1986: Uniwersytet Sofijski im. św. Klemensa z Ochrydy (Bułgaria)
1986: Uniwersytet w Glasgow (Wielka Brytania)
1986: University of Science and Technology w Hefei (Chiny)
1986: City, University of London (Wielka Brytania)
1987: Panjab University w Czandigarh (Indie)
1987: Medicina Alternativa Institute w Kolombo (Sri Lanka)
1987: National University of Benin w Kotonu (Benin)
1987: University of Exeter (Wielka Brytania)
1988: Uniwersytet w Gandawie (Belgia)
1990: Bendel State University w Ekpomie (Nigeria)
1990: Uniwersytet Ghany (Ghana)
1991: University of Warwick (Wielka Brytania)
1991: Université Cheikh Anta Diop w Dakarze (Senegal)
1991: Universidad Nacional de Tucumán w San Miguel de Tucumán (Argentyna)
1992: University of Lagos (Nigeria)

Uwagi

↑ Abdus Salam był wierzącym muzułmaninem: od urodzenia należał do ruchu ahmadijja, przez co przez część współwyznawców był uznawany za heretyka.

Przypisy

↑ Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ Abdus Salam – Biographical. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ ^a ^b Salam Abdus, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-29] .
↑ ^a ^b Abdus Salam. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-12-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Abdus Salam, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-17] (ang.).
↑ The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz. Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09]. (ang.).
↑ Nobel Lecture, December 8, 1979 • Gauge Unification of Fundamental Forces. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Abdus Salam Curriculum Vitae. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).
↑ Salam, Abdus, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], czlonkowie.pan.pl [dostęp 2021-09-01] .
↑ Listagem Geral da Ordem Nacional do Mérito Científico. Ministério da Ciência, Tecnologia e Inovação. [dostęp 2014-02-25]. (port.).
↑ Doktorzy honoris causa: Multimedialna Baza Danych Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. mbd.muzeum.uni.wroc.pl. [dostęp 2018-07-11]. (pol.).

Bibliografia

Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. (ang.).
Andrzej K. Wróblewski. Noblista heretyk. „Wiedza i Życie”, s. 63, marzec 2010. Warszawa: Prószyński Media. ISSN 0137-8929.

Linki zewnętrzne

[uwaga1-1] Abdus Salam był wierzącym muzułmaninem: od urodzenia należał do ruchu ahmadijja, przez co przez część współwyznawców był uznawany za heretyka.

[nobelprize-2] Nobel Prize in Physics 1979 • Abdus Salam – Facts. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[Bio-3] Abdus Salam – Biographical. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[EPWN-4] Salam Abdus, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-29] .

[nobelprize_bio-5] Abdus Salam. Biographical. [w:] nobelprize.org [on-line]. [dostęp 2019-12-17]. (ang.).

[Britannica-6] Abdus Salam, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-12-17] (ang.).

[def-7] The Rocket-Missile Man of Pakistan: Air Commodore Władysław Józef Marian Turowicz. Pakistan Defence. [dostęp 2015-09-09]. (ang.).

[NL-8] Nobel Lecture, December 8, 1979 • Gauge Unification of Fundamental Forces. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[CV-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Abdus Salam Curriculum Vitae. Nobel Media AB. [dostęp 2014-02-05]. (ang.).

[PAN-10] Salam, Abdus, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], czlonkowie.pan.pl [dostęp 2021-09-01] .

[OZN-11] Listagem Geral da Ordem Nacional do Mérito Científico. Ministério da Ciência, Tecnologia e Inovação. [dostęp 2014-02-25]. (port.).

[UWr-12] Doktorzy honoris causa: Multimedialna Baza Danych Muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego. mbd.muzeum.uni.wroc.pl. [dostęp 2018-07-11]. (pol.).

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

1901–1909	1901: W.E. Ayrton, W.T. Blanford 1902: E.A. Sharpey-Schafer, H. Lamb 1903: D. Gill, H.T. Brown 1904: D. Bruce, W. Burnside 1905: C.S. Sherrington, J.H. Poynting 1906: A.G. Greenhill, D.H. Scott 1907: E.H. Hobson, R.H. Traquair 1908: H. Head, J. Milne 1909: A. Love, R. Ross
1910–1919	1910: F.O. Bower, J. Joly 1911: G. Chrystal, W.M. Bayliss 1912: G.E. Smith, W.M. Hicks 1913: E.H. Starling, H.B. Dixon 1914: E.W. Brown, W.J. Sollas 1915: J. Larmor, W.H. Rivers 1916: H.M. Macdonald, J.S. Haldane 1917: A.S. Woodward, J. Aitken 1918: A. Fowler, F.G. Hopkins 1919: J.H. Jeans, J.B. Farmer
lata 20.	1920: G.H. Hardy, W. Bateson 1921: F.W. Dyson, F. Blackman 1922: C.T.R. Wilson, J. Barcroft 1923: C.G. Martin, W.N. Shaw 1924: D. Clerk, H.H. Dale 1925: A.C. Seward, W.H. Perkin Jr 1926: A.V. Hill, W.B. Hardy 1927: J.C. McLennan, T. Lewis 1928: A.S. Eddington, R. Broom 1929: J.E. Littlewood, R. Muir
lata 30.	1930: J.E. Marr, O.W. Richardson 1931: R. Glazebrook, W.H. Lang 1932: E. Mellanby, R. Robinson 1933: G.I. Taylor, P.P. Laidlaw 1934: E.D. Adrian, S. Chapman 1935: A. Harker, C.G. Darwin 1936: E.S. Goodrich, R.H. Fowler 1937: A.H.R. Buller, N.V. Sidgwick 1938: F.W. Aston, R.A. Fisher 1939: D. Keilin, P.A.M. Dirac
lata 40.	1940: F.H.A. Marshall, P.M.S. Blackett 1941: E. Kennaway, E.A. Milne 1942: W.W.C. Topley, W.N. Haworth 1943: E.B. Bailey, H.S. Jones 1944: C.R. Harington, D. Brunt 1945: E.J. Salisbury, J.D. Bernal 1946: C.D. Darlington, W.L. Bragg 1947: F.M. Burnet, C.N. Hinshelwood 1948: J. Gray, H. Jeffreys 1949: R.A. Peters, G.P. Thomson
lata 50.	1950: C.F.A. Pantin, E.V. Appleton 1951: H. Florey, I. Heilbron 1952: F. Bartlett, C.K. Ingold 1953: P. Fildes, N.F. Mott 1954: H.A. Krebs, J.D. Cockcroft 1955: V. Wigglesworth, A. Todd 1956: O.T. Jones, D.M.C. Hodgkin 1957: F.G. Gregory, W.V.D. Hodge 1958: A.L. Hodgkin, H. Massey 1959: P.B. Medawar, R. Peierls
lata 60.	1960: R. Cameron, B. Lovell 1961: W.L.G. Clark, C.F. Powell 1962: J.C. Eccles, S. Chandrasekhar 1963: H.H. Read, R. Hill 1964: F. Brambell, M.J. Lighthill 1965: H.C. Husband, J.C. Kendrew, R.A. Lyttleton 1966: C. Cockerell, F. Yates, J.A. Ratcliffe 1967: J. Hutchinson, J.Z. Young, C.E. Tilley 1968: G. Roberts, W.T.J. Morgan, M.F. Atiyah 1969: C.W. Oatley, F. Sanger, G.E.R. Deacon
lata 70.	1970: J.F. Baker, W.A.H. Rushton, K.C. Dunham 1971: P.E. Kent, M. Perutz, G. Herzberg 1972: W.B. Lewis, F. Crick, D. Barton 1973: E.P. Abraham, R.R. Porter, M. Ryle 1974: S. Brenner, G. Edwards, F. Hoyle 1975: B. Wallis, D.C. Phillips, E. Bullard 1976: A. Walsh, J.L. Gowans, J.W. Cornforth 1977: J.B. Adams, H.E. Huxley, P. Hirsch 1978: T. Kilburn, R.A. Gregory, A. Salam 1979: V.E. Cosslett, H.W. Kosterlitz, C. Frank
lata 80.	1980: J.P. Wild, H. Harris, D. Wilkinson 1981: R. Riley, M.L. Vogt, G. Wilkinson 1982: C. Milstein, W. Hawthorne, R.H. Dalitz 1983: D.J. Bradley, W.S. Feldberg, J. Kingman 1984: A.L. Cullen, M. Lyon, A. Battersby 1985: J. Argyris, J.B. Gurdon, R. Penrose 1986: E. Ash, R. Doll, R. Richards 1987: G.V.R. Born, E.J. Denton, F. Graham-Smith 1988: H. Barlow, W. Watkins, G. Batchelor 1989: J. Vane, D. Weatherall, J.C. Polanyi
lata 90.	1990: O.C. Zienkiewicz, A. McLaren, M. Berry 1991: J. Mason, M. Berridge, D. McKenzie 1992: D. Tabor, M.A. Epstein, S. Donaldson 1993: R. Hill, H. Barlow, V. Heine 1994: S. Moncada, E. Mansfield, S. Chandrasekhar 1995: D. Metcalf, P. Nurse, R.J. Williams 1996: R. Hinde, J. Heslop-Harrison, A. Wiles 1997: G. Eglinton, J.M. Smith, D.H. Perkins 1998: E. Southern, R. Miledi, D.C. Bradley 1999: J.F. Davidson, P.D. Wall, A. Howie
rok 2000	T. Berners-Lee, G. Burnstock, K.U. Ingold