Warlubie
Warlubie (niem. Warlubien, Warlieb) – sołecka wieś kociewska w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Warlubie[4].
| wieś | |
 Kościół Niepokalanego Serca Maryi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
75 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
2124[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-160[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CSW |
| SIMC |
0099493 |
Położenie na mapie gminy Warlubie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu świeckiego  | |
 53°35′14″N 18°37′48″E/53,587222 18,630000[1]
| |
| Identyfikator miejscowości | Nazwa Miejscowości | Rodzaj miejscowości |
|---|---|---|
| 0099501 | Nad Szosą | część wsi |
| 1061305 | Osiedle Jana Pawła II | część wsi |
| 0099518 | Za Torem | część wsi |
| 0099524 | Zawada | część wsi |
Wieś ma charakter małomiasteczkowy. W Warlubiu droga krajowa nr 91 krzyżuje się z drogami wojewódzkimi nr 214, nr 217, 238 i 391. W pobliżu wsi znajduje się węzeł autostrady A1. Miejscowość jest siedzibą urzędu gminy.
Na tle obszarów wiejskich województwa, Warlubie należy zaliczyć do grupy wsi bardzo dużych – Warlubie należy do największych pod względem liczby mieszkańców wsi w województwie. W powiecie świeckim większą liczbę mieszkańców notują jedynie miasta Świecie (26 650 osób) i Nowe (6295 osób) oraz wsie Laskowice (2572 osoby), Osie (2815 osób) i Pruszcz (2666 osób). Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 2124 mieszkańców. Tym samym, siedziba gminy jest szóstą co do wielkości miejscowością w powiecie świeckim[2].
Posiada rozwinięty przemysł spożywczy (produkcja masła), a także drzewny (tartak)[6]. Warlubie leży przy linii kolejowej nr 131 łączącej zagłębie węglowe Górnego Śląska z Gdynią. Powstał tu również węzeł drogowy Warlubie autostrady A1.
Historia
edytujPierwsze wzmianki o Warlubiu pochodzą z 1277 r. z przywileju Mestwina II, księcia pomorskiego. Wymieniona została tam nazwa Warlubie jako osada w kasztelanii nowskiej i majętności biskupa kujawskiego Alberta, nadana jeszcze przez księcia Świętopełka II Wielkiego. W czasie zaboru pruskiego osadę nazwano językiem niemieckim Warlubien, a w okresie okupacji hitlerowskiej – Warlieb. Istnienie osady przed 1277 r. potwierdzają odkrycia archeologiczne w postaci grobów, popielnic, mis, narzędzi i monet z różnych epok. W okresie panowania krzyżackiego w latach 1309–1466 osada wchodziła do okręgu nowskiego, wójtostwa tczewskiego oraz komturstwa malborskiego. W okresie I Rzeczypospolitej, od 1466 r. posiadłości krzyżackie przeszły na własność króla Polskiego, a w Nowem utworzono starostwo, które dzieliło się na wsie, folwarki oraz tzw. pustkowia. Wieś należała do klucza komórskiego biskupów włocławskich. W 1773 r. we wsi było 10 domów, mieszkało w nich 169 mieszkańców. Przypuszcza się, że we wsi istniał przez pewien czas kościół, na jego utrzymanie przeznaczone było 8 łanów roli[8]. Współcześnie wzniesiony kościół nosi wezwanie Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny.
W listopadzie 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: F. Daszkowski, L. Klejna. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze strajkiem we Wrześni z roku 1901 na czele[9].
Współczesność
edytujW latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.
9 maja 1987 r., nad wsią Warlubie, doszło do usterki technicznej samolotu pasażerskiego IŁ-62M Tadeusz Kościuszko (rejs Warszawa – Nowy Jork), która w rezultacie doprowadziła do katastrofy lotniczej w Lesie Kabackim oraz śmierci 183 osób[10].
W miejscowości położona jest Sala Królestwa zboru Nowe nad Wisłą Świadków Jehowy[11].
Wójtem gminy Warlubie jest Mariusz Kosikowski[12].
Etymologia
edytujZdaniem językoznawcy Jerzego Maciejewskiego nazwę Warlubie należy wyprowadzać od imienia pomorskiego Warlub, skrótu imienia Warcilub[13]. Analogicznie przyjmuje Stanisław Rospond, według którego pierwszy człon tej nazwy – Warci jest odpowiednikiem ogólnopolskiego członu Wroci, z którym często łączono nazwy miejscowości. Na Pomorzu imię Warcisław było bardzo popularne. W przywileju księcia gdańskiego Mszczuja II z 1277 r. występuje Warlube, czyli Warlub- ia, to jest gród Warluba (Warciluba). Przez zniemczenie powstało Warlieb (Warlob)[14].
Ochrona przyrody
edytujNa terenie wsi znajdują się 3 pomniki przyrody, powołane w 1991 r.[15]:
| Nr | Nazwa | Sztuk | Obwód przy powołaniu |
Lokalizacja |
| 1. | lipa drobnolistna „Bona” |
1 | 730 cm | okolice dworca PKP |
| 2. | dąb szypułkowy | 2 | 244 i 383 cm | ul. Bąkowska 42 |
| 3. | aleja przydrożna dąb szypułkowy dąb bezszypułkowy jesion wyniosły klon zwyczajny |
37 22 4 10 1 |
od 135 do 371 cm od 310 do 382 cm od 145 do 232 178 cm |
ul. Bąkowska |
Zabytki
edytuj- kościół parafialny z 1924 r.
- neogotycki budynek Poczty Polskiej
- dworzec kolejowy z połowy XIX w.
- budynki mieszkalne przy ulicach: Szkolnej, Wiejskiej, Bąkowskiej oraz Dworcowej
- budynek Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego
Obiekty sportowe
edytujW miejscowości znajduje się Stadion Gminny. Powstał on w 2008 r. i posiada tartanową bieżnię. Długość bieżni stadionu jest dość nietypowa, bo wynosi 365 m (zazwyczaj jest to około 400 m). Nietypowość wynika z powodu dofinansowania otrzymanego na płytę boiska, a nie bieżnię. Stadion ma spełniać funkcje piłkarskie, nie lekkoatletyczne. Do dyspozycji jest 6 torów na prostej i 4 na łukach, lecz w pobliżu nie ma skoczni ani rzutni. Stadion zatem jest typowo piłkarski, z miejscami dla 800 widzów.
Ludzie związani z Warlubiem
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 144250
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1336 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Pomorze: Od dwóch miesięcy gotowy jest węzeł na A1. Kierowcy nie mogą z niego korzystać. [w:] Dziennik Bałtycki [on-line]. [dostęp 2011-03-29].
- ↑ Załącznik nr 8 do uchwały Rady Gminy Warlubie.... [dostęp 2009-11-16].
- ↑ Zw. Poświętne (Słownik geograficzny..., t. 12, s. 959-960).
- ↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 231.
- ↑ Katastrofa IŁ 62 M „Tadeusz Kościuszko” [online] [dostęp 2011-03-29].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05].
- ↑ BIP, Urząd Gminy w Warlubiu [online].
- ↑ (J. Maciejewski, Nazwy miejscowe ziemi świeckiej i nowskiej, [w:] Dzieje Świecia nad Wisłą i jego regionu, red. K. Jasiński, t. 1, Warszawa-Toruń 1979, s. 69).
- ↑ Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław-Warszawa 1984, s. 413.
- ↑ Rozporządzenie nr 11/91 Wojewody Bydgoskiego z dnia 1 lipca 1991 roku.