Stanisław Ryszard Dobrowolski
Stanisław Ryszard Dobrowolski (ur. 14 marca 1907 w Warszawie, zm. 27 listopada 1985 tamże) – poeta, prozaik i tłumacz, członek grupy poetyckiej Kwadryga. Uczestnik powstania warszawskiego. Po wojnie oficer polityczny Ludowego Wojska Polskiego. Budowniczy Polski Ludowej.
 Stanisław Ryszard Dobrowolski (1954) | |
| Data i miejsce urodzenia |
14 marca 1907 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 listopada 1985 |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
       
| |
Życiorys
edytujUrodził się 14 marca 1907 w Warszawie, w robotniczej rodzinie Franciszka i Władysławy z Jasieńskich. Ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Reja[1] i zdał maturę. W latach 1926–1927 studiował na Uniwersytecie Warszawskim filologię polską, a następnie w latach 1927–1929 prawo. W 1926 roku zadebiutował utworami poetyckimi na łamach „Robotnika”. W 1929 wydał tom poezji Pożegnanie Termopil. 1 czerwca 1930 był świadkiem na prawosławnym ślubie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego[2]. W latach 30. zainicjował grupę poetycką Kwadryga. Był rzecznikiem (wspólnie z Lucjanem Szenwaldem) radykalnego programu „sztuki uspołecznionej”. W 1937 roku został redaktorem miesięcznika „Nowa Kwadryga”.
W okresie okupacji niemieckiej działał w konspiracji literackiej, brał udział w powstaniu warszawskim, został oficerem Armii Krajowej ps. Goliard. Był jeńcem Stalagu 344 Lamsdorf (Łambinowice) i Oflagu IID Gross-Born. Po wyzwoleniu Warszawy wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego, gdzie pełnił funkcje oficera politycznego i korespondenta wojennego „Polski Zbrojnej” w czasie operacji zdobycia Berlina.
Po zakończeniu wojny został redaktorem czasopisma „Polska Zbrojna”. W latach 1945–1946 był sekretarzem generalnym Związku Zawodowego Literatów Polskich. W latach 1947–1948 pełnił funkcję zastępcy redaktora naczelnego „Nowin Literackich”. Został powołany na dyrektora departamentu w Ministerstwie Kultury i Sztuki. W latach 1949–1968 piastował urząd prezesa ZAIKS-u. W latach 1954–1957 był kierownikiem literackim Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze”[3]. W latach 1958–1959 był redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego”. W okresie 1954–1964 był wiceprezesem Związku Literatów Polskich. Od 1949 roku był członkiem PZPR. Awansował do stopnia pułkownika WP[4].
W 1947 roku wydał broszurę propagandową, w 1968 roku popierał politykę PZPR, a w 1969 roku wydał antysemicką powieść Głupia sprawa[5][6][7]. W 1976 roku wystąpił na wiecu na Stadionie X-lecia w Warszawie, nazywając robotniczy protest w Radomiu i Ursusie „warcholstwem”. Wypowiedź tę uwiecznił zespół „Kult” w utworze „45–89”.
Od 1974 roku był członkiem Zarządu Głównego, a od 1983 roku członkiem Krajowej Rady Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej.
Był mężem Sabiny Stefanii z d. Figiel (1935–1991).
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera 31 A-tuje-8)[8].
Zarządzeniem zastępczym z dnia 13 grudnia 2017 Wojewoda Mazowiecki, w związku z ustawą z dnia 1 kwietnia 2016 o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 744), zmienił dotychczasową nazwę ulicy położonej w Płocku ze Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego na Braci Jeziorowskich.
Charakterystyka twórczości
edytujW utworach przedwojennych przejawiają się zainteresowania Dobrowolskiego tradycją romantyczną. Wiodącą linią jego twórczości jest jednak temat protestu społecznego i ruchów rewolucyjnych, na przykład, w utworze Powrót na Powiśle autor przedstawia wydarzenia rewolucji 1905 roku. Jednym z głównych tematów dzieł Dobrowolskiego jest Warszawa: jej społeczeństwo, atmosfera, tradycje.
W okresie okupacji niemieckiej Dobrowolski pisał przeważnie teksty do pieśni patriotycznych. Szczególną popularność zyskały Szturmówka i Warszawskie dzieci.
W powojennych wierszach dominuje tematyka osobista. Refleksje nad własnymi przeżyciami Dobrowolski zawarł, na przykład, w tomikach poezji Nasza rzecz, A jeśli komu droga..., Dom i inne wiersze. Dobrowolski jest autorem powieści historycznych. Dzieła Jakub Jasiński, młodzian piękny i posępny oraz cykl Czerwieńcy poświęcone zostały tematyce insurekcji kościuszkowskiej. Powieści Saga rodzin i Na Powiślu i na Woli poruszają dzieje warszawskich rodzin robotniczych. Powieści Nasz czas, Trudna wiosna, Głupia sprawa i Esperanza odwołują się do tradycji rewolucyjnych, wojny domowej w Hiszpanii w roku 1936 i wydarzeń z okresu II wojny światowej. Poemat Generał Walter, napisany został na cześć generała Karola Świerczewskiego, który zmarł w 1947 roku. Dobrowolski jest autorem tekstu hymnu XVII LO w Warszawie. Był także autorem wiersza Stalin na cześć Józefa Stalina[9].
Zainteresowania Dobrowolskiego Warszawą zaowocowały współpracą z Mieczysławem Bermanem, z którym wspólnie wydał dzieło Bruki Warszawy, książkę poświęconej warszawskim robotnikom.
Dobrowolski tłumaczył też poezję radziecką: Mikołaja Asiejewa i Maksyma Tanka.
Za całokształt twórczości otrzymał nagrody Ministra Obrony Narodowej II stopnia w 1963 i 1976 roku oraz nagrodę literacką Ministra Kultury i Sztuki I stopnia w 1965 roku. Dwukrotnie był laureatem Nagrody m.st. Warszawy (w 1950 i 1965)[10].
Dorobek literacki
edytujPoezja
- A jeśli komu droga... – 1959
- Autoportret – 1932
- Dom i inne wiersze – 1964
- Doświadczenia – 1974
- Generał Walter – 1949
- Janosik z Tarchowej – 1937
- Drugi notatnik warszawski – 1955
- Lirycznie i nielirycznie – 1974
- Nad Norwidem – 1935
- Nasza rzecz – 1953
- Nim się stanie – 1967
- Notatnik warszawski – 1950
- Pieśni o wojnie i pokoju – 1978
- Pióro na wichrze – 1946
- Poezje wybrane – 1953
- Powrót na Powiśle – 1935
- Pożegnanie Termopil – 1929
- Szturmówka – okupacja
- Warszawskie dzieci – 1944
- Wiersze i poematy – 1966
- Wróżby – 1934
Proza
- Baśń o Janosiku – 1955
- cykl Czerwieńcy: cz. 1 Warszawska karmaniola – 1955, cz. 2 Piotr i Anna – 1957
- Drugi notatnik warszawski – 1955
- Dzień dzisiejszy – 1966
- Esperanza – 1976
- Głupia sprawa – 1969
- Jakub Jasiński, młodzian piękny i posępny – 1951
- Na powiślu i na Woli – 1974
- Nasz czas – 1961
- Notatnik warszawski – 1950
- Saga rodu – 1971
- Trudna wiosna – 1961
Publicystyka i pamiętniki
- Miłe złego początki – 1984
- Tamte dni i lata – 1981
- Wolność – ale jaka? – 1947
Dramaty
- Spartakus – 1947
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Budowniczych Polski Ludowej (1977)[11]
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (dwukrotnie: po raz pierwszy 11 lipca 1955[12])
- Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)[13]
- Krzyż Walecznych
- Krzyż Partyzancki
- Medal 40-lecia Polski Ludowej[14]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[15]
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1967)[16]
- Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1960)[17]
- Order Przyjaźni Narodów (ZSRR, 1984)[18]
Przypisy
edytuj- ↑ Kalendarz warszawski 1 X – 31 XII 1986 r.. „Kronika Warszawy”. 3–4 (71–72), s. 242, 1986.
- ↑ Łucja Brzozowska, O mistrzu - Czas ocalił od zapomnienia, poema.pl [zarchiwizowane 2013-11-12].
- ↑ Cmentarz Komunalny Powązki, dawny Wojskowy w Warszawie, Wyd. 1989, s. 89–90.
- ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 2 z 1986, s. 333.
- ↑ J. Tazbir, „Tematy do wzięcia”. odra.okis.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-09)]..
- ↑ J. Głowacki „Erotyzm ciemny i jasny”.
- ↑ Bikont, Szczęsna.
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Stalin. „Nowiny Rzeszowskie”, s. 5, nr 59 z 9 marca 1953.
- ↑ Encyklopedia Warszawy, Wyd. PWN 1994, s. 140.
- ↑ Kraj wita Święto Odrodzenia Polski, „Dziennik Polski”, 1977, nr 165, s. 2.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie (...), kultury i sztuki”.
- ↑ Uznanie dla twórców kultury /w/ Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, str. 1-2
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwałą Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Za zasługi dla obronności Kraju [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 110, 10 maja 1967, s. 2.
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 2, 20 lutego 1960, s. 2.
- ↑ Wysokie odznaczenia ZSRR dla działaczy TPPR [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 182, 1 sierpnia 1984, s. 1.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Makowiecki, Dobrowolski, Warszawa 1969.
- Andrzej Makowiecki, Dobrowolski Stanisław Ryszard, [w:] Polscy pisarze współcześni. Informator 1944–1974, oprac. Lesław Bartelski, Warszawa 1977, s. 71–72.
- Andrzej Makowiecki, Dobrowolski Stanisław Ryszard, [w:] Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, T. 1, A–M, red. Julian Krzyżanowski i in., Warszawa 1984, s. 193–194.
- Jan Bolesław Nycek, Stanisław Ryszard Dobrowolski – wspomnienie, Notatki Płockie 30/4-125, 1985, s. 13–17.
Linki zewnętrzne
edytuj- Marek Nowakowski wspomina Dobrowolskiego. ursynow.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-11-24)].
- Poezja Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego jest również śpiewana przez Marka Mogilewicza.
- Stanisław Ryszard Dobrowolski na zdjęciach w bibliotece Polona