Prezydent Miasta Katowice
Prezydent Miasta Katowice – organ wykonawczy miasta Katowice, będący zwierzchnikiem służbowym pracowników Urzędu Miasta Katowice, kierowników miejskich jednostek organizacyjnych, a także służb, inspekcji i straży. Został powołany 28 grudnia 1866 roku.
 Herb Katowic | |
| Obecny prezydent | |
 Obecny prezydent – Marcin Krupa (2022) | |
| Stanowisko | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Data utworzenia |
28 grudnia 1866 |
| Pierwszy prezydent | |
| Długość kadencji |
5 lat |
| Obecny prezydent | |
| Obecny od |
8 grudnia 2014 |
| Siedziba |
Urząd Miasta Katowice |
| Strona internetowa | |
Działalność i kompetencje
edytujPrezydent Miasta Katowice to jeden z dwóch organów miasta Katowice[1]. Jest organem wykonawczym, wykonujący także zadania powierzone staroście na mocy obowiązujących ustaw. Wykonuje uchwały Rady Miasta Katowice oraz wydaje rozstrzygnięcia, szczególności w formie zarządzeń, decyzji administracyjnych bądź postanowień[2], a za okres między sesjami składa sprawozdanie ze swojej działalności[3].
Prezydent Miasta Katowice wykonuje swoje zadania przy pomocy Urzędu Miasta Katowice oraz jednostek organizacyjnych miasta. Jest kierownikiem Urzędu Miasta Katowice, zwierzchnikiem służbowym jego pracowników i kierowników miejskich jednostek organizacyjnych oraz zwierzchnikiem miejskich służb, inspekcji i straży[2]. Może powołać bądź odwołać swoich zastępców – wiceprezydentów, których liczba nie może być większa niż cztery[2]. Może ich upoważnić do wydawania w jego imieniu decyzji, jak również pracownikom miejskich służb, inspekcji i straży[3].
Prezydentowi Miasta Katowice bezpośrednio podlegają następujące komórki organizacyjne Urzędu Miasta Katowice i jednostki organizacyjne: Dyrektor Biura, Wydział Audytu i Kontroli, Wydział Prawny, Biuro Zgodności i Bezpieczeństwa (Inspektor Ochrony Danych), Pełnomocnik Prezydenta ds. Strategii Rozwoju oraz Pełnomocnik Prezydenta ds. Ochrony Informacji Niejawnych[4].
Lista zarządców i prezydentów miasta Katowice
edytujKatowice otrzymały prawa miejskie 11 września 1865 roku[5], a 28 grudnia tego samego roku powołano Magistrat, a wraz z nim ustanowiono stanowisko burmistrza[6]. Zarząd miasta składał się z burmistrza, jego zastępcy i sześciu rajców (pierwotnie było ich cztery[7]). Pierwszym burmistrzem Katowic był przybyły z Krapkowic Louis Diebel, którego na dwunastoletnią kadencję wybrała Rada Miejska na posiedzeniu 21 września 1866 roku spośród czterech kandydatów[8]. Louis Diebel wraz z miejskim skarbnikiem Bönischem zdefraudował 15 tys. talarów pobranych z kasy miejskiej i uciekł do Baltimore w Stanach Zjednoczonych, a ostatni raz na zebraniu rady pojawił się 8 września 1870 roku[9]. Kolejnym burmistrzem Katowic został Oswald Kerner ze Środy Śląskiej, a następnie August Schneider, który przyczynił się w dużym stopniu do znaczącego rozwoju młodego miasta[10]. Inauguracja Rady Miejskiej w Katowicach 11 grudnia 1919 roku zbiegła się z czasem z ustąpieniem po 17 latach kolejnego włodarza miasta, nadburmistrza Alexandra Pohlmanna, który został prezesem rejencji w Magdeburgu i posłem do Zgromadzenia Narodowego. Tytuł nadburmistrza Katowic miał do 1914 roku[11].
Pierwsza siedziba Magistratu znajdowała się w mieszkaniu burmistrza lub w wynajętym na ten cel przez miasto pomieszczeniach w hotelach Welta oraz „De Prusse”[7]. Na początku lat 70. XIX wieku ratusz mieścił się w budynku przy późniejszej ulicy 3 Maja, a następnie zakupiono do Tiele-Wincklerów grunt przy późniejszej ulicy Warszawskiej pod budowę siedziby Rady Miejskiej i Magistratu. Stały tam dwa budynki folwarczne, z czego jeden z nich przebudowano według projektu Carla Heintzego na ratusz. W latach 90. XIX wieku miasto zakupiło gmach hotelu „De Prusse” przy późniejszym Rynku, do którego w 1899 roku została przeniesiona siedziba ratusza. Poprzedni budynek został zburzony na początku XX wieku, a w jego miejscu stanął gmach późniejszego Teatru Śląskiego im. S. Wyspiańskiego[12].
| Lp. | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania urzędu |
Zakończenie sprawowania urzędu |
Długość urzędowania |
Źr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Louis Diebel (ur. ok. 1828) |
|
28 grudnia 1866[a] | październik 1870 | ok. 1370 dni | [6] |
| – | Scheidler (p.o. burmistrza) | brak | październik 1870 | 17 października 1870 | ok. 17 dni | [6] |
| – | Oswald Hertel (p.o. burmistrza) | brak | 20 października 1870 | 9 lutego 1871 | 112 dni | [6] |
| – | Sklarzik (p.o. burmistrza) | brak | 9 lutego 1871 | 3 kwietnia 1871 | 53 dni | [6] |
| 2 | Oswald Kerner (4 kwietnia 1833, zm. 11 grudnia 1873) |
brak | 3 kwietnia 1871[b] | 11 grudnia 1873 | 983 dni | [6] |
| – | Körfer (p.o. burmistrza ?) | brak | 12 grudnia 1873 | kwiecień 1874 | ok. 110 dni | [6] |
| – | Baier (p.o. burmistrza ?) | brak | kwiecień 1874 (?) | 1 lipca 1874 | ok. 90 dni | [6] |
| 3 | Otto Rüppel (ur. 1826, zm. 7 listopada 1889) |
brak | 1 lipca 1874 | 7 listopada 1889 | 5608 dni | [6] |
| – | von Schipp (komisarycznie) | brak | 1889 (?) | 1890 (?) | ok. 1 roku | [6] |
| – | Kosch (p.o. burmistrza) | brak | 1890 (?) | 1891 (?) | ok. 1 roku | [6] |
| 4 | August Schneider (ur. 20 października 1851, zm. 25 czerwca 1929) |
|
1 kwietnia 1890[c] | 1 sierpnia 1902[d] | 4504 dni | [6] |
| 5 | Alexander Pohlmann (ur. 10 września 1865, zm. 5 października 1952) |
brak | 1903 (?) | 1919 | ok. 5800 dni | [6] |
Po 1922 roku podstawą funkcjonowania samorządu w Katowicach nadal była pruska ustawa z 1853 roku z niewielkimi modyfikacjami. Magistrat był wówczas jednym z dwóch organów samorządu miejskiego i składał się z burmistrza (prezydenta), jego zastępców, ławników oraz utrzymywanych przez miasto radców. Prezydenta wybierała Rada Miejska, a zatwierdzał minister spraw wewnętrznych. Magistratowi podlegały deputacje miejskie oraz naczelnicy okręgów miejscowych[13].
W momencie przejęcia w Katowic przez Polskę w czerwcu 1922 roku działała w mieście rada wyłoniona w wyborach komunalnych z 1919 roku[13]. Zaraz po podjęciu decyzji o podziale obszaru plebiscytowego w październiku 1921 roku podjęto działania mające na celu obsadzenie stanowiska burmistrza przez Polaka. Naczelna Rada Ludowa zaproponowała powiązanego z Narodową Partią Robotniczą Alfonsa Górnika. Radni 6 lutego (bądź 30 stycznia[14]) 1922 roku wybrali go na burmistrza[15], a jego zastępcą został Edmund Leu[16]. Pełnię władzy burmistrz uzyskał 19 czerwca, kiedy to Katowice opuściły wojska francuskie[17]. Edmund Leu był drugim burmistrzem do 1926 roku, po czym 8 lipca tego samego roku Rada Miejska wybrała na to stanowisko sędziego powiatowego Stanisława Szkudlarza, który urząd ten sprawował do wybuchu II wojny światowej[18].
Za cichą aprobatą wojewody Michała Grażyńskiego jesienią 1927 roku zaczęła się nagonka na prezydenta Alfonsa Górnika, czego przyczyną były jego prochadeckie sympatie[19] . Ze stanowiska zrezygnował 27[20][18] (bądź 28[21] lub 30[19]) kwietnia 1928 roku[21], a jego następcą został związany z sanacją Adam Kocur wybrany przez Radę Miejską 30 maja 1928 roku[14]. Nowy prezydent oficjalnie objął stanowisko 26 lipca 1928 roku[19]. W latach 1929–1931 na potrzeby władz miejskich został wzniesiony nowy gmach przy ulicy Młyńskiej 4[22].
| Lp. | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania urzędu |
Zakończenie sprawowania urzędu |
Długość urzędowania |
Źr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 6 | Alfons Górnik (ur. 26 marca 1886, zm. 8 grudnia 1939) |
|
6 lutego 1922 | 27 kwietnia 1928[e] | 2272 dni | [20] |
| 7 | Adam Kocur (ur. 1 maja 1894, zm. 12 stycznia 1965) |
|
30 maja 1928[f] | 3 września 1939 | 4113 dni | [19][23] |
Działania II wojny światowej na terenie Katowic rozpoczęły się już 1 września 1939 roku, a w dniach 2 i 3 września miasto opuściło polska administracja[24]. Po zajęciu Katowic przez Niemców, 4 września przybył Julius Friedrich, urzędnik prezydium rejencji w Düsseldorfie, który został przewidziany na komisarycznego nadburmistrza Katowic. Swe obowiązki podjął w następnym dniu, mając do pomocy radców Kammera i Heynego[25]. 1 stycznia 1940 roku obowiązki nadburmistrza objął Hans Tiessler, który pełnił tę funkcję do końca wojny. Przed II wojną światową pracował w prezydium policji w Haale[26]. Nadburmistrz miał władzę decyzyjną, jak i wykonawczą, a jego poczynania kontrolował pełnomocnik NSDAP[27]. W maju 1941 roku stanowisko zastępcy nadburmistrza objął dr Pietsch[27].
| Lp. | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania urzędu |
Zakończenie sprawowania urzędu |
Długość urzędowania |
Źr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| – | Julius Friedrich (komisarycznie) | brak | 5 września 1939[g] | 31 grudnia 1939 | 117 dni | [20] |
| 8 | Hans Tiessler (ur. 24 maja 1905, zm. 12 grudnia 1951) |
|
1 stycznia 1940[h] | styczeń 1945 | ok. 1830 dni | [20] |
Po wyzwoleniu Katowic z niemieckiej okupacji, na przełomie stycznia i lutego 1945 roku zaczął funkcjonował katowicki Zarząd Miejski. Tymczasowym prezydentem został Józef Wesołowski, a wiceprezydentami Karol Tkocz z PPR i bezpartyjny Mieczysław Kłapa[28]. Kolejnym prezydentem miasta został Zenon Tomaszewski vel Sobota, który okazał się fatalnym zarządzą, a po nim kolejno Aleksander Willner i Stefan Krużel[29][20].
| Lp. | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania urzędu |
Zakończenie sprawowania urzędu |
Długość urzędowania |
Źr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 9 | Józef Wesołowski (ur. 3 grudnia 1889, zm. 1954) |
brak | 5 lutego 1945[i] | 13 września 1945 | 220 dni | [20] |
| 10 | Zenon Tomaszewski vel Sobota (ur. 20 września 1906, zm. 2 lipca 1952) |
|
11 września 1945 | 31 maja 1946 | 262 dni | [20] |
| – | Stanisław Garwiński (p.o. prezydenta) | brak | 1 września 1946 | 14 grudnia 1946 | 196 dni | [20] |
| 11 | Aleksander Willner (ur. 19 października 1895, zm. 30 maja 1956) |
brak | 12 grudnia 1946 | 23 marca 1950 | 1197 dni | [20] |
| 12 | Stefan Krużel | brak | 13 marca 1950 | czerwiec 1950 | ok. 80 dni | [20] |
20 marca 1950 roku Sejm PRL uchwalił ustawę znoszącą m.in. stanowiska prezydentów miast. Wprowadzała ona jednolity system, oparty na wybranych przez mieszkańców radach miejskich, powiatowych i wojewódzkich podporządkowanych hierarchicznie Radzie Państwa. Najdłużej funkcję przewodniczącego Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach pełnił Antoni Wojda[30][31].
| Lp. | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania urzędu |
Zakończenie sprawowania urzędu |
Długość urzędowania |
Źr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 12 | Stefan Krużel | brak | czerwiec 1950 | luty 1952 | ok. 610 dni | [20] |
| – | Józef Dziura (p.o. przewodniczącego) | brak | 1 marca 1952 | 1 kwietnia 1953 | 396 dni | [20] |
| 13 | Antoni Wojda (ur. 4 stycznia 1907, zm. 17 września 1981) |
|
1 kwietnia 1953[j] | 1 października 1971 | 6757 dni | [20] |
| 14 | Paweł Podbiał (ur. 9 czerwca 1924, zm. 23 stycznia 1982) |
brak | 14 września 1971 | 16 grudnia 1973 | 824 dni | [20] |
Po reformie administracyjnej w 1973 roku władzę wykonawczą oddano urzędom miejskim, na czele której ponownie stanęli prezydenci. W Katowicach pierwszym z nich, 17 grudnia tego samego roku, został Paweł Podbiał, dotychczasowy przewodniczący prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach. Pomimo formalnego przywrócenia samorządu, faktyczne decyzje o zasadniczych problemach miasta nadal zapadły w Komitecie Wojewódzkim lub Miejskim PZPR w Katowicach[31].
| Lp. | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania urzędu |
Zakończenie sprawowania urzędu |
Długość urzędowania |
Źr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 14 | Paweł Podbiał (ur. 9 czerwca 1924, zm. 23 stycznia 1982) |
brak | 17 grudnia 1973 | 30 maja 1975 | 529 dni | [20] |
| 15 | Lucjan Gajda (ur. 5 stycznia 1936) |
brak | 1 czerwca 1975 | 14 czerwca 1978 | 1109 dni | [20] |
| 16 | Marian Wysocki (ur. 2 maja 1926, zm. 15 stycznia 2006) |
brak | 15 czerwca 1978[k] | 28 lutego 1981 | 989 dni | [20] |
| 17 | Edward Mecha (ur. 31 stycznia 1938, zm. 16 kwietnia 2013) |
brak | 1 marca 1981 | 31 marca 1984 | 1126 dni | [20] |
| 18 | Jerzy Świrad (ur. 1929, zm. sierpień 2015) |
brak | 1 kwietnia 1984 | 30 września 1989 | 2008 dni | [20] |
| 19 | Krystyna Nesteruk (ur. 9 maja 1938) |
brak | 18 października 1989[l] | 18 czerwca 1990 | 243 dni | [20] |
8 marca 1990 roku została przyjęta przez Sejm ustawa o samorządzie terytorialnym, która dała prawo mieszkańców do zarządzania sprawami lokalnymi za pośrednictwem organów gminy – rady miasta i zarządu[32]. W wyborach samorządowych 27 maja 1990 roku większość mandatów w katowickiej Radzie Miejskiej uzyskali kandydaci Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”[32], a na prezydenta miasta 18 czerwca 1990 roku został wybrany przez radnych Jerzy Śmiałek[33][34]. Kolejne zmiany ustrojowe spowodowały, iż prezydenta miasta zaczęto wybierać w głosowaniu bezpośrednim. Pierwszym wybranym w ten sposób prezydentem Katowic został 27 października 2002 roku został dotychczasowy włodarz Piotr Uszok[35].
| Lp. | Imię i nazwisko | Zdjęcie | Rozpoczęcie sprawowania urzędu |
Zakończenie sprawowania urzędu |
Długość urzędowania |
Źr. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 20 | Jerzy Śmiałek (ur. 27 czerwca 1938, zm. 12 grudnia 2018) |
brak | 18 czerwca 1990 | 30 czerwca 1994 | 1473 dni | [20][36] |
| 21 | Henryk Dziewior (ur. 23 października 1948, zm. 7 sierpnia 2022) |
brak | 1 lipca 1994 | 3 listopada 1998 | 1586 dni | [37][20] |
| 22 | Piotr Uszok (ur. 9 października 1955) |
|
3 listopada 1998 | 8 grudnia 2014 | 5879 dni | [20] |
| 23 | Marcin Krupa (ur. 5 kwietnia 1976) |
|
8 grudnia 2014 | nadal | 3662 dni | [38] |
Zastępcy Prezydenta Miasta Katowice
edytujZobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Oficjalna data objęcia stanowiska wraz z otwarciem Magistratu; jako początek działalności Louisa Diebla jako burmistrza Katowic podawana jest data 14 maja 1866 roku.
- ↑ Lub od 1 kwietnia 1871 roku.
- ↑ Bądź od 4 kwietnia; bądź od 1891 roku.
- ↑ Bądź do 3 lub 5 sierpnia 1902 roku.
- ↑ Bądź 28 lub 30 kwietnia 1928 roku.
- ↑ Oficjalnie objął urząd 26 lipca 1928 roku.
- ↑ Oficjalnie od 1 września 1939 roku.
- ↑ Formalnie od 5 lipca 1940 roku; początkowo jako burmistrz komisaryczny.
- ↑ Początkowo jako tymczasowy prezydent; od 19 czerwca 1945 roku z wyboru Miejskiej Rady Narodowej w Katowicach.
- ↑ Bądź od 22 marca 1952 roku.
- ↑ Bądź od 16 czerwca 1978 roku.
- ↑ Bądź od 26 października 1989 roku do 30 września 1990 roku.
Przypisy
edytuj- ↑ Obwieszczenie… 2022 ↓, s. 4.
- ↑ a b c Obwieszczenie… 2022 ↓, s. 6.
- ↑ a b Obwieszczenie… 2022 ↓, s. 7.
- ↑ Urząd Miasta Katowice: Prezydent Miasta Katowice. bip.katowice.eu. [dostęp 2024-08-16]. (pol.).
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 264.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 751.
- ↑ a b Rzewiczok 2006 ↓, s. 41.
- ↑ Bulsa i Szmatloch 2018 ↓, s. 39.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 266.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 267.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 282.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 42.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 297.
- ↑ a b Janota 2010 ↓, s. 16.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 102.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 298.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 767.
- ↑ a b Rzewiczok 2006 ↓, s. 110.
- ↑ a b c d Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 303.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 752.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 770.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 111.
- ↑ Rzewiczok 2006 ↓, s. 164.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 355.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 359.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 361.
- ↑ a b Rzewiczok 2006 ↓, s. 167.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 423.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 425.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 459.
- ↑ a b Rzewiczok 2006 ↓, s. 186.
- ↑ a b Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 527.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 528.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 784.
- ↑ Barciak, Chojecka i Fertacz 2012a ↓, s. 529.
- ↑ Uchwała Nr I/5/94 Rady Miejskiej Katowic w sprawie wyboru delegatów do Sejmiku Samorządowego województwa katowickiego, bip.katowice.eu, Katowice, 30 czerwca 1994 [dostęp 2024-08-15] (pol.).
- ↑ Klub Inteligencji Katolickiej w Katowicach, Śp. inż. Henryk Dziewior [online], www.kik.katowice.opoka.org.pl, 15 sierpnia 2022 [dostęp 2024-08-15] (pol.).
- ↑ Protokół z II sesji Rady Miasta Katowice, bip.katowice.eu, Katowice, 8 grudnia 2014 [dostęp 2024-08-15] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 1, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012a, ISBN 978-83-87727-24-6 (pol.).
- Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012b, ISBN 978-83-87727-29-1 (pol.).
- Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Sekrety Katowic, Wydanie I, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2018, ISBN 978-83-7729-386-7 (pol.).
- Wojciech Janota, Katowice między wojnami: miasto i jego sprawy 1922–1939, wyd. pierwsze, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-7729-021-7.
- Obwieszczenie Rady Miasta Katowice z dnia 28 września 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu uchwały w sprawie Statutu miasta Katowice, Dz. Urz. Woj. Śląsk. z 2022 r. poz. 6249, Katowice, 6 października 2022 [dostęp 2024-08-14] (pol.).
- Urszula Rzewiczok, Zarys dziejów Katowic 1299–1990, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2006, ISBN 978-83-87727-42-0 (pol.).