Maciej Sulkiewicz

Maciej Sulkiewicz, biał. Мацей Аляксандравіч Сулькевіч, także Matwiej Sulejman Sulkiewicz ros. Матвей Александрович Сулькевич (ur. 8 lipca^?/20 lipca 1865 w majątku Kiemiejsze koło Lidy, zm. 15 lipca 1920 w Baku) – rosyjski wojskowy polsko-tatarskiego pochodzenia (generał lejtnant), premier rządu Krymskiej Republiki Ludowej, a następnie szef sztabu armii Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu.

Maciej Sulkiewicz

Матве́й Алекса́ндрович Сульке́вич

Süleyman bəy Sulkeviç

generał-porucznik
Data i miejsce urodzenia	20 lipca 1865 Kiemiejsze
Data i miejsce śmierci	15 lipca 1920 Baku
Przebieg służby
Lata służby	1883–1920
Siły zbrojne	Armia Imperium Rosyjskiego Armia Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu
Jednostki	Michajłowski Woroneżski korpus kadetów, 6 brygada artylerii, 7 Korpus Armijny, 15 dywizja piechoty, 8 Korpus Armijny, 57 Modliński pułk piechoty, 1 Korpus Muzułmański
Główne wojny i bitwy	Wojna rosyjsko-japońska, I wojna światowa, Wojna domowa w Rosji, Radziecki podbój Azerbejdżanu

Matwiej Sulejman Sulkiewicz

Data urodzenia	20 czerwca 1865
Data śmierci	15 lipca 1920
premier Krymskiej Republiki Ludowej
Okres	od 5 czerwca 1918 do 15 listopada 1918
Poprzednik	powstanie funkcji
Następca	Solomon Krym

Życiorys

Pochodził z rodziny litewskich Tatarów. Przy urodzeniu otrzymał polskie imię Maciej (później znany był również jako Mohammad Sulkiewicz, Sulejman Sulkiewicz, Suleyman bey Sulkiewicz, czy Mamed Bek). Ukończył michajłowski korpus kadetów w Woroneżu, Michajłowską Szkołę Artyleryjską w Petersburgu, a w 1894 r. Mikołajewską Akademię Sztabu Generalnego. Służył w sztabach 34 dywizji piechoty, VIII korpusu armijnego, odeskiego okręgu wojskowego. Od 7 sierpnia 1900 r. był sztabsoficerem do specjalnych poruczeń przy sztabie korpusu desantowego. 17 grudnia tego roku objął funkcję szefa sztabu garnizonu twierdzy oczakowskiej. Na przełomie 1900/1901 r. uczestniczył w ekspedycji wojskowej do Chin. 10 kwietnia 1902 r. został sztabsoficerem do specjalnych poruczeń przy sztabie odeskiego okręgu wojskowego. Od 3 października 1903 r. był szefem sztabu 15 dywizji piechoty w stopniu pułkownika.

W latach 1904–1905 uczestniczył w wojnie rosyjsko-japońskiej. Za odwagę na polu bitwy został odznaczony Orderem Św. Włodzimierza 4 klasy i Orderem Św. Stanisława 2 klasy. 11 czerwca 1905 r. objął dowództwo 57 modlińskiego pułku piechoty. 23 czerwca 1910 r. został sztabsoficerem do specjalnych poruczeń przy dowódcy sztabu generalnego armii rosyjskiej. Od 17 października tego roku był okręgowym generał-kwatermistrzem w sztabie irkuckiego okręgu wojskowego w stopniu generała majora. 14 czerwca 1912 r. został szefem sztabu VII korpusu armijnego, zaś 23 maja 1914 r. – XI korpusu armijnego. Od 26 lutego 1915 r. dowodził 33 dywizją piechoty. 26 kwietnia tego roku awansował do stopnia generała lejtnanta. 27 lutego 1917 r. objął dowództwo XXXVII korpusu armijnego.

Nawiązał kontakt z Centralnym Komitetem Wszechrosyjskiego Zjazdu Delegatów Muzułmańskich Wojskowych Organizacji „Aszkery Szura” w Kazaniu. 20 września tego roku został przeniesiony do rezerwy przy sztabie dźwińskiego okręgu wojskowego, ale już 7 października powrócił na poprzednie stanowisko. Tego samego miesiąca został wyznaczony na dowódcę nowo formowanego samodzielnego I muzułmańskiego korpusu armijnego na froncie rumuńskim z siedzibą w Tyraspolu. Po rozbrojeniu korpusu przez Niemców w marcu 1918 r., wyjechał wraz z częścią oficerów na Krym, gdzie podjął działalność w kierunku budowy niezależnego państwa Tatarów krymskich.

25 czerwca tego roku stanął na czele rządu Krymskiej Republiki Ludowej. Z powodu rozbieżności stanowisk 19 czerwca sformował nowy gabinet. Wskutek protestów przywódców tatarskich partii politycznych w następnym tygodniu zrekonstruował go. Oprócz premierostwa piastował w nim stanowiska ministra spraw wojskowych i marynarki oraz ministra spraw wewnętrznych. W deklaracji rząd ogłosił, że będzie bronić niepodległości państwa krymskotatarskiego do czasu wyjaśnienia sytuacji międzynarodowej. Generał S.A. Sulkiewicz starał się prowadzić politykę równowagi pomiędzy różnymi narodowościami zamieszkującymi Krym, aby nie dopuścić do konfliktów etnicznych. Za najpilniejsze zadanie uznał zwołanie krymskiego sejmu, w tym celu był w stałym kontakcie z tatarską konstytuantą (Kurułtajem). Do czasu zwołania sejmu gen. S.A. Sulkiewicz jako szef rządu wydał szereg ważnych aktów prawnych, jak ustawa o obywatelstwie krymskim, o zakazie nabywania gruntów przez cudzoziemców (będących własnością obywateli krymskich), o wakfach (muzułmańskich fundacjach religijnych), o organizacji senatu i sądu apelacyjnego, o reemigracji Tatarów z Turcji i Rumunii, o organizacji poszczególnych ministerstw. Za czasów jego rządów powstał uniwersytet w Symferopolu.

Generał S.A. Sulkiewicz dążył do stopniowej „tataryzacji” państwa, jednakże bez powodowania ostrych napięć narodowościowych. Stąd m.in. popieranie polskich Tatarów obsadzających kluczowe stanowiska w administracji rządowej i samorządowej. W polityce zagranicznej celem nadrzędnym była obrona suwerenności i niezawisłości Krymskiej Republiki Ludowej, zarówno przed Ukrainą dążącą do inkorporacji Krymu, jak też przed dążeniami białych chcących ponownego wcielenia półwyspu do Rosji. Kolejnym zadaniem była obrona przed bolszewikami. Udawało się to, dopóki Krym osłaniała okupacyjna armia niemiecka. Brak własnej siły zbrojnej zadecydował jednak o niepowodzeniu tej polityki. Pod koniec października 1918 r. gen. S.A. Sulkiewicz przekazał stanowisko premiera Solomonowi Krymowi.

Po zajęciu Krymu przez Armię Ochotniczą gen. Antona I. Denikina wyjechał do Azerbejdżanu, gdzie pod koniec 1918 r. został szefem sztabu tworzącej się armii azerbejdżańskiej. W maju 1920 r., po zajęciu Baku przez wojska bolszewickie, został aresztowany i 15 lipca rozstrzelany jako kontrrewolucjonista.

Upamiętnienie

• Popiersie odsłonięte w 2017 w parku im. Józefa Polińskiego w Warszawie.

Bibliografia

• "Słownik biograficzny Tatarów polskich XX wieku", s. 169-171
• JanJ. Tyszkiewicz JanJ., Z historii Tatarów polskich 1794-1944, wyd. 2, Pułtusk: WSH, 2002, s. 105-110, ISBN 83-88067-81-8, OCLC 749454362 .

Linki zewnętrzne

• Biografia gen. Matwieja Sulejmana A. Sulkiewicza (jęz. rosyjski)
• Kolejna biografia gen. Matwieja Sulejmana A. Sulkiewicza (jęz. rosyjski). tatar.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-11)].