Lecytyny
Lecytyny (fosfatydylocholiny, E322) – grupa organicznych związków chemicznych zaliczanych do fosfolipidów, w których reszta fosforanowa zestryfikowana jest z choliną[1][2]. W ujęciu żywieniowym nazwa „lecytyna” może obejmować także inne fosfolipidy, np. kefaliny (fosfatydyloetanoloaminy) lub fosfatydyloinozytol.
Pochodzenie i pozyskiwanie
edytujLecytyny po raz pierwszy wyekstrahowano z żółtek jaj kurzych (z gr. λεκιθος, lekithos). Ponadto jej obecność potwierdzono w rzepaku, słoneczniku, ziarnach soi i zwierzętach morskich (głównie rybach). Chociaż ze zwierząt można uzyskać znacznie więcej lecytyny, to z powodów wyższych kosztów produkcji do celów przemysłowych surowiec ten pozyskuje się z roślin jako produkt uboczny rafinacji olejów[3].
Jedna z metod bazuje na niskiej rozpuszczalności polarnych lipidów w acetonie. W wyniku ekstrakcji uzyskuje się frakcję zawierającą głównie triacyloglicerole i cholesterol oraz frakcję białkowo-fosfolipidową, którą poddaje się działaniu etanolu w celu uzyskania lecytyny o wysokiej czystości[3].
Lecytynę można także izolować za pomocą gazów i ich mieszanin w stanie nadkrytycznym, np. dwutlenku węgla w temperaturze 40 °C i pod ciśnieniem 300 barów. W dwutlenku węgla rozpuszczają się niepolarne lipidy, które mogą być następnie łatwo oddzielone od gazu, który jest zdatny do ponownego użycia[3].
Znaczenie biologiczne
edytujJest niezbędna do funkcjonowania układu nerwowego organizmów zwierzęcych. Jest dostępna komercyjnie w postaci czystej i stosowana jako dodatek do żywności oraz w celach leczniczych.
W organizmie człowieka lecytyna jest obecna w każdej komórce ciała, zwłaszcza jako składnik błon komórkowych. Bierze udział w rozmaitych procesach przemiany materii, jest bardzo ważnym elementem składowym mózgu i tkanki nerwowej – chroni osłonkę mielinową, stanowi barierę ochronną ścian żołądka, bierze udział w gospodarce cholesterolem. W badaniach na szczurach wykazano, że lecytyna pochodząca z soi znacząco obniża poziom cholesterolu i triglicerydów, podwyższając jednocześnie poziom HDL[4][5]. Wykazuje pozytywne działanie na funkcje poznawcze u osób z ich osłabieniem[6], jednakże nie ma znaczących dowodów na pozytywne działanie lecytyny u osób z demencją[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Encyklopedia techniki. Chemia. Warszawa: WNT, 1965.
- ↑ Mały słownik chemiczny. Jerzy Chodkowski (red.). Wyd. V. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1976.
- ↑ a b c Izabela Podgórska, Marcelina Olszak, Ewa Solarska. Lecytyna – znaczenie i zastosowanie. „Przemysł Spożywczy”. 11/2015 (69), s. 36-37, listopad 2015. Wydawnictwo Czasopism i Książek technicznych SIGMA-NOT Sp. z o.o.. ISSN 0033-250X. (pol.).
- ↑ Iwata T., Kimura Y., Tsutsumi K., Furukawa Y., Kimura S. The effect of various phospholipids on plasma lipoproteins and liver lipids in hypercholesterolemic rats. „Journal of Nutritional Science and Vitaminology”. 39 (1), s. 63–71, luty 1993. PMID: 8509902. (ang.).
- ↑ Jimenez M. A., Scarino M. L., Vignolini F., Mengheri E. Evidence that polyunsaturated lecithin induces a reduction in plasma cholesterol level and favorable changes in lipoprotein composition in hypercholesterolemic rats. „The Journal of Nutrition”. 120 (7), s. 659–667, lipiec 1990. PMID: 2366101. (ang.).
- ↑ Volz H. P., Hehnke U., Hauke W. Improvement in quality of life in the elderly. Results of a placebo-controlled study on the efficacy and tolerability of lecithin fluid in patients with impaired cognitive functions. „MMW Fortschritte der Medizin”. 146 (Suppl 3-4), s. 99–106, grudzień 2004. PMID: 15662899. (ang.).
- ↑ Higgins J. P., Flicker L. Lecithin for dementia and cognitive impairment. „Cochrane Database of Systematic Reviews”, s. CD001015, grudzień 2003. DOI: 10.1002/14651858.CD001015. PMID: 12917896. (ang.).
