Ferdynand Machay (1889–1967)
Ferdynand Machay (ur. 4 maja 1889 w Jabłonce na Orawie, zm. 31 lipca 1967 w Krakowie) – polski ksiądz katolicki, infułat, teolog i polityk okresu II RP, działacz niepodległościowy na Orawie, publicysta i wydawca, senator II RP (1938–1939).
 Ferdynand Machay (przed 1939) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce pochówku | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
1912 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujSyn Andrzeja Machaya i Marii ze Zwoleńskich. Uczył się w gimnazjum w Trzcianie na Orawie, a następnie w Bratysławie.[1] Studiował teologię w Budapeszcie. W 1912 roku przyjął święcenia kapłańskie, po czym sprawował funkcję wikarego w parafiach w Zázrivej i w Rużomberku na ówczesnych Górnych Węgrzech (dziś Słowacja). Jednocześnie w latach 1913–1914 był współpracownikiem „Gazety Podhalańskiej”. W czasie I wojny światowej był kapelanem w armii austro-węgierskiej.
Po zakończeniu wojny był jednym z inspiratorów i aktywnym uczestnikiem akcji podjętej w celu przyłączenia Orawy i Spisza do Polski. Był najwybitniejszym działaczem Narodowego Komitetu Obrony Spisza, Orawy, Czadeckiego i Podhala oraz członkiem sekcji cieszyńsko-spisko-orawskiej w Komitecie Narodowym Polskim w Paryżu, a także głównym doradcą rządu polskiego w sprawie tych terenów.
W 1930 roku Machay doktoryzował się w Paryżu. Od 1937 roku pełnił funkcję proboszcza na krakowskim Salwatorze.
W 1938 roku prezydent Mościcki mianował ks. dr Ferdynanda Machaya senatorem V kadencji w ramach Akcji Katolickiej. Odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami w 1937 i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[2]
W latach 1944–1967 był archiprezbiterem Kościoła Mariackiego w Krakowie. Podczas swojej posługi w kościele Mariackim ochrzcił przyszłego kardynała Grzegorza Rysia[3].
Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w grobowcu rodzinnym (sektor SC10-A-1)[4], w którym spoczywało już jego rodzeństwo Józefa z Machayów Mikowa (1897–1942), Eugeniusz (1891–1947), działacz patriotyczny, nauczyciel gimnazjalny, odznaczony Krzyżem Niepodległości[5][6][7][8] i Karol Machay (1883–1955), ksiądz, działacz patriotyczny, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1922) i Medalem Niepodległości[5][9][10][11].
Upamiętnienie
edytujKs. Ferdynanda Machaya uczczono w Krakowie przez nazwanie jego imieniem ulicy[12][13][14] w Bronowicach Małych. Jego imię (w formie ulica Księdza Ferdynanda Machaja) nosi główna droga przez osiedle Machajowa w Jabłonce[15].
4 maja 1989 roku – w setną rocznicę urodzin – w Kościele Mariackim w Krakowie została odsłonięta i poświęcona przez ks. biskupa Jana Szkodonia tablica upamiętniająca ks. Machaya. Ufundował ją pochodzący z Orawy ks. Władysław Pilarczyk[16].
Jego imię nosi Towarzystwo Przyjaciół Orawy wpisane do Rejestru Stowarzyszeń 27 maja 2002 r.[17]
Wdzięczni swojemu proboszczowi parafianie Zwierzyńca ufundowali tablicę, którą wmurowano w wewnętrzną stronę muru okalającego kościół Najświętszego Salwatora. Odsłonięcia tablicy dokonano 16 października 2004 roku.
Od 2 czerwca 2006 roku jest patronem szkoły w Jabłonce.
28 listopada 2011 roku przed budynkiem szkoły nastąpiło odsłonięcie jego pomnika. Z tej okazji Poczta Polska w Nowym Sączu wydała okolicznościową kartkę pocztową i pamiątkowy stempel.[18].
Upamiętniony jest też na Pomniku Niepodległości w Podsarniu, odsłoniętym 23 listopada 2018 r. przez Prezydenta Andrzeja Dudę[19][20][21] oraz tabliczką na Murze Orawskich Ojców Niepodległości w Lipnicy Wielkiej, odsłoniętym 4 lipca 2020 r.[21]
Przypisy
edytuj- ↑ Redakcja: Proboszcz Krakowa. Dziennik Polski, 2002-07-27. [dostęp 2022-09-09]. (pol.).
- ↑ Nota biograficzna na stronie Sejmu RP.
- ↑ Maskacjusz TV: Świętość – bp Grzegorz Ryś. 23 lipca 2016. [dostęp 2019-05-15].
- ↑ Cmentarz parafialny Kraków Salwator – wyszukiwarka osób pochowanych. krakowsalwator.artlookgallery.com. [dostęp 2020-08-02].
- ↑ a b M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
- ↑ Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. 123-124 (biogram Eugeniusza Machaya). ISBN 978-83-960626-0-4..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
- ↑ Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. 125 (biogram Karola Machaya). ISBN 978-83-960626-0-4..
- ↑ ALFABETYCZNY WYKAZ ULIC MIASTA KRAKOWA. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-05-19].
- ↑ Położenie ulicy Księdza Ferdynanda Machaya na planie Krakowa wikimapia.org.
- ↑ Położenie ulicy Księdza Ferdynanda Machaya na planie Krakowa openstreetmap.org.
- ↑ Położenie ulicy Księdza Ferdynanda Machaja na planie Jabłonki openstreetmap.org.
- ↑ And: Tablica ku czci ks. infułata dra Ferdynanda Machaya, w: „Wierchy” R. 57 (1988-1991), s. 237.
- ↑ Towarzystwo Przyjaciół Orawy im. ks. Ferdynanda Machaya. KRS. [dostęp 2022-11-27]..
- ↑ podhale24.pl: Wspomnienie ks. Ferdynanda Machaya - podhale24.pl. podhale24.pl. [dostęp 2022-09-09]..
- ↑ Wystąpienie podczas uroczystości odsłonięcia pomnika w Podsarniu. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-12-03]..
- ↑ „Dzisiaj jest dla nas oczywiste ‒ tu, w Podsarniu ‒ że to Polska”. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-12-03]..
- ↑ a b Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. 123-124 (biogram Ferdynanda Machaya). ISBN 978-83-960626-0-4..
Bibliografia
edytuj- Kto był kim w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1994
- Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924, Lipnica Wielka 2020, ISBN 978-83-960626-0-4
- Krystyna Świątkowska, Zbigniew Tlałka, Uroczystość nadania gimnazjum w Jabłonce imienia ks. infułata Ferdynanda Machaya, „Orawa”, nr 44–45, 2007, s. 177–182.