Chmiel

Chmiel
	; Kwiatostany żeńskie, czyli tzw. „szyszki” chmielu zwyczajnego
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	konopiowate
Rodzaj	chmiel
	Nazwa systematyczna
	Humulus L.; Sp. Pl. 1028. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Humulus lupulus L..
Synonimy
	Humulopsis Grudz.; Lupulus Mill.; Waldensia Lavy;
	Humulopsis Grudz.; Lupulus Mill.; Waldensia Lavy;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Chmiel (Humulus L.) – rodzaj roślin pnących z rodziny konopiowatych. Należą do niego w zależności od ujęcia systematycznego 3^[5]^[6] lub 7^[4] gatunków. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce rośnie dziko i uprawiany jest chmiel zwyczajny H. lupulus, przejściowo dziczeje także chmiel japoński H. scandens^[7].

Morfologia

Pokrój: Pnące byliny lub rośliny jednoroczne owijające się szorstkimi pędami osiągającymi 6 m wysokości^[6]^[8]. Nadziemna część bylin obumiera na zimę^[9].
Liście: Skrętoległe, dłoniastowrębne^[6].
Kwiaty: Rośliny dwupienne z drobnymi, zielonymi kwiatami męskimi i żeńskimi rozwijającymi się na różnych roślinach. Kwiaty męskie zebrane są w wielokrotnie rozgałęzionych wiechowatych kwiatostanach. Składają się z 5 rozpostartych, zielonkawych działek i 5 pręcików z okazałymi, zwisającymi pylnikami. Bezpłatkowe kwiaty żeńskie zebrane są w gęste, kłosowate kwiatostany. W kącie okazałych przysadek znajdują się po dwa kwiaty składające się z pojedynczego słupka z długim podwójnym znamieniem^[6]^[8].
Owoce: Kuliste orzeszki o średnicy do 2 mm, barwy pomarańczowej do jasnobrązowej, rozwijające się u podstaw łusek tworzących szyszkokształtny owocostan^[8]. Owocostan ten u H. scandens osiąga zwykle do 1,5–2 cm długości, u H. lupulus do 3 cm (u odmian do 6 cm), a największy jest u H. yunnanensis, u którego osiąga do 9 cm długości^[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj należący do rodziny konopiowatych (Cannabaceae Endl.), kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Urticanae Takht. ex Reveal, rząd pokrzywowce (Urticales Dumort.), rodzina konopiowate (Cannabaceae Endl.), plemię Humuleae Dumort., rodzaj chmiel (Humulus L.)^[11].

Wykaz gatunków^[4]

Humulus americanus Nutt.
Humulus cordifolius Miq.
Humulus lupulus L. – chmiel zwyczajny
Humulus neomexicanus (A.Nelson & Cockerell) Rydb.
Humulus pubescens (E.Small) Tembrock
Humulus scandens (Lour.) Merr. – chmiel japoński
Humulus yunnanensis Hu

Chmiel jest rodzajem siostrzanym dla konopi, a szacowany wiek rozdzielenia się tych rodzajów to około 28 milionów lat temu^[12].

Uprawa i zastosowanie

Chmielowe żniwa w Wielkopolsce

Chmiel zwyczajny jest przyprawą wykorzystywaną do produkcji piwa, a także niektórych leków, kosmetyków i likierów.

Zobacz też

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
↑ ^a ^b ^c Humulus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-02-18].
↑ ^a ^b ^c ^d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 147. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 100, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 26-27. ISBN 83-85444-06-8.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Humulus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-04-13].
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Humulus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05]. (ang.).
↑ John M.J.M. McPartland John M.J.M., WilliamW. Hegman WilliamW., TengwenT. Long TengwenT., Cannabis in Asia: its center of origin and early cultivation, based on a synthesis of subfossil pollen and archaeobotanical studies, „Vegetation History and Archaeobotany”, 2019, DOI: 10.1007/s00334-019-00731-8 (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-21] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].

[powo-4] Humulus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2013-02-18].

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 147. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 100, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[jasiewicz-8] Adam Jasiewicz (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 1992, s. 26-27. ISBN 83-85444-06-8.

[E-9] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[china-10] Humulus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2020-04-13].

[11] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Humulus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05]. (ang.).

[mcpartland-12] John M.J.M. McPartland John M.J.M., WilliamW. Hegman WilliamW., TengwenT. Long TengwenT., Cannabis in Asia: its center of origin and early cultivation, based on a synthesis of subfossil pollen and archaeobotanical studies, „Vegetation History and Archaeobotany”, 2019, DOI: 10.1007/s00334-019-00731-8 (ang.).

[5]

[6]

[4]

[7]

[1]

[2]

[3]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]