Gootfiriid Viilhelmi Laayibiniiz
| Gootfiriid Viilhelmi Laayibiniiz | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Ogummaa: | ogeessa herregaa fi falaasessaa | ||
| Biyya: | Jarmanii | ||
| Guyyaa dhalootaa: | Adoolessa 1, 1646 | ||
| Bakka dhalootaa: | |||
| Guyyaa du'aa: | Sadaasa 14, 1716 | ||
Gootfiriid Viilhelmi Laayibiniiz (Jarmaniffa: [ˈɡɔtfʁiːt ˈvɪlhɛlm fɔn ˈlaɪbnɪts] ykn [ˈlaɪpnɪts]; Adoolessa 1, 1646 – Sadaasa 14, 1716) abbaa herregaa fi filoosofera lammii Jarmanii ti. Seenaa herregaa fi seena falaasamaa keessatti, Laayibiniiz iddoo guddaa qabata.
Laayibiniiz kaalkulasii kan kalaqe yoo ta'u kunis hojii Isaaq Niwuuten kaalkulesii irratti hojjachaa ture odoo quba hin qabaatin ture, erga maxxansa isaatii mallattoon Laayibiniiz fayyadame fudhatamuudhaan yeroo amma kaalkulasiif isatti fayyadamu. Jaarraa 20ffaa keessatti Law of Continuity and Transcendental Law of Homogeneity inni uume faaydiaa herreegaa argate (karaa qaaccessa al-idileetin). Damee kaalkuleeterii makaanikaalii keessattis, Laayibiniiz kalaqxoota gurguddoo keessaa tokko ture. Kaalkuleeterii Paaskaalitti baayyisuu fi hiruu itti dabaluuf yaalaa odoo jiruu, Laayibiniiz kaalkuleeterii piinwiilii (pinwheel calculator) bara 1685 bu'uuressuun kan jalqabaa ti. Laayibiniiz wiilii Laayibiniiz(Leibniz wheel) kalaqe, kunis kaalkuleeterii makaanikaalii baayyinaan oomishame kan jalqabaa kan ture aritoomeetirin kanatti fayyadame. Kana malees sirna lakkoofsa baayinarii, kan bu'uura kompitara dijitaalaa hundaa ta'e, fooyyessuun qulqulleessee.