Opsterland
Opsterland (ⓘ; Fries: Opsterlân (ⓘ)) is een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 30.056 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 227,68 km².
Gemeente in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
| |||
| Situering | |||
| Provincie |  Friesland
| ||
| Coördinaten | 53° 5′ NB, 6° 8′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 227,64 km² | ||
| - land | 224,40 km² | ||
| - water | 3,24 km² | ||
| Inwoners (1 januari 2024) |
30.056? (134 inw./km²) | ||
| Bestuurscentrum | Beetsterzwaag | ||
| Belangrijke verkeersaders |   
| ||
| Politiek | |||
| Burgemeester (lijst) | Andries Bouwman (ChristenUnie) | ||
| Zetels Gemeenteraad Opsterlands Belang PvdA CDA VVD ChristenUnie Opsterlanders D66 LBO/BAS FNP |
21 6 3 3 2 2 2 1 1 1 | ||
| Economie | |||
| Gemiddeld inkomen (2019) | € 24.400 per inwoner | ||
| Gem. WOZ-waarde (2019) | € 216.000 | ||
| WW-uitkeringen (2014) | 48 per 1000 inw. | ||
| Overig | |||
| Postcode(s) | 8401-8409, 9241-9249 | ||
| Netnummer(s) | 0512, 0513, 0516 | ||
| CBS-code | 0086 | ||
| CBS-wijkindeling | zie wijken en buurten | ||
| Amsterdamse code | 10005 | ||
| Website | www.opsterland.nl | ||
 Bevolkingspiramide (2023) | |||
| |||
Geschiedenis
bewerkenDe "vuistbijl van Wijnjeterp", in 1939 gevonden door Hein van der Vliet uit Lippenhuizen, bewijst dat meer dan 150.000 jaar voor Chr. al de voorloper van de moderne mensen, de Neanderthaler, in Opsterland rondtrok. Het duurde dan tot zo`n 15.000 jaar voor Chr. voordat weer iets wordt vernomen van menselijke aanwezigheid, jagers-verzamelaars van de Hamburgcultuur hadden kampementen bij Ureterp en Bakkeveen.
Vanaf die tijd volgen de culturen elkaar op, waarvan allerlei stenen gereedschappen, een enkel bronzen voorwerp en scherven aardewerk te zien zijn in het Fries Museum te Leeuwarden. Museum Opsterland te Gorredijk heeft naast de vuistbijl van Wijnjeterp onder andere zwerfstenen en artefacten in de vaste tentoonstelling over geologie en archeologie.
Een groot deel van de dorpen in Opsterland wordt voor het eerst genoemd in een lijst uit 1315 en blijkt dan over een kapel te beschikken; het betreft Beets (Beke), Beetsterzwaag (Suagh), Ureterp (Urathorp), Olterterp (Utrathorp), Siegerswoude (Sigerswalde), Bakkeveen (Batkenvene), Wijnjeterp (Weningawalde), Hemrik (Hemericke), Lippenhuizen (Luppingahusum), Terwispel (Wispolia), Kortezwaag (Urasuagh), Langezwaag (Utresuagh), Luxwoude (Lukeswalde) en het later verdwenen Rijp (Rijp).
De naam Opsterland komt men voor het eerst tegen in 1395, al is het in een wat andere vorm dan heden ten dage, namelijk. Upsateraland. Up is "op" en sater is "zitten op", de hoog wonende mensen op het zand. Ook de naam Superhaudmare komt voor in de 14e eeuw als aanduiding voor deze streek. Vrij vertaald betekent dit boven-hoofd-stromen. Die hoofdstroom is de rivier de Boorne, die het hart van Opsterland vormt en beter bekend is als het Ouddiep (It Alddjip), en ook wel Koningsdiep wordt genoemd. Het hedendaagse Opsterland kenmerkt zich onder andere door de fraaie bossen rond Beetsterzwaag, Olterterp, Wijnjewoude en Bakkeveen. Maar karakteristiek voor het Opsterland van zo`n 200 à 250 jaren geleden zijn die bossen niet.
Plaatsen en taal
bewerkenDe gemeente Opsterland telt zestien officiële kernen (dorpen). De hoofdplaats is Beetsterzwaag. De dorpen kennen twee namen, een Nederlandse en een Friese. In de kleine en middelgrote kernen is Fries de voertaal, al is de laatste decennia het gebruik van het Nederlands door import en taalwisseling toegenomen.
Dorpen
bewerkenAantal inwoners per dorpsgebied op 1 januari 2023:[1]
| Nederlandse naam | Friese naam | Inwoners |
|---|---|---|
| Gorredijk | De Gordyk | 7.430 |
| Ureterp | Oerterp | 4.890 |
| Beetsterzwaag | Beetstersweach | 3.685 |
| Wijnjewoude | Wynjewâld | 2.130 |
| Bakkeveen | Bakkefean | 1.890 |
| Nij Beets | Nij Beets | 1.660 |
| Tijnje | De Tynje | 1.605 |
| Lippenhuizen | Lippenhuzen | 1.320 |
| Langezwaag | Langsweagen | 1.055 |
| Terwispel | Terwispel | 1.015 |
| Frieschepalen | Fryske Peallen | 990 |
| Siegerswoude | Sigerswâld | 845 |
| Hemrik | De Himrik | 755 |
| Luxwoude | Lúkswâld | 430 |
| Jonkersland | Jonkerslân | 275 |
| Olterterp | Olterterp | 70 |
| Drachten-Azeven | Drachten-Asân | 0 |
Buurtschappen
bewerkenNaast deze officiële kernen bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:
|
|
|
|
Politiek en bestuur
bewerkenGemeenteraad
bewerkenDe gemeenteraad van Opsterland bestaat uit 21 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:
| Partij | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | 2018 | 2022[2] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Opsterlands Belang | 4 | 6 | 6 | 6* | 6 | 6 | 5 |
| FNP | 1 | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 3 |
| PvdA | 6 | 5 | 7 | 5 | 4 | 3 | 3 |
| CDA | 5 | 4 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 |
| ChristenUnie | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| GroenLinks | - | - | 1 | 2 | 1 | 2 | 2 |
| VVD | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| D66 | 1 | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 |
| LBO / BAS | - | - | - | 1 | 1 | 1 | - |
| Totaal | 21 | 21 | 21 | 23 | 21 | 21 | 21 |
De coalitie voor de periode 2022 - 2026 bestaat uit Opsterlands Belang, FNP, ChristenUnie en de PvdA. Deze partijen vertegenwoordigen 13 van de 21 raadszetels.
College van B&W
bewerkenHet college van burgemeester en wethouders bestaat per september 2023 uit:
- Burgemeester Andries Bouwman (ChristenUnie, vanaf september 2023)
- Wethouder Marcel van Opzeeland (Opsterlands Belang, vanaf september 2023)
- Wethouder Durk Durksz (FNP)
- Wethouder Libbe de Vries (PvdA)
- Wethouder Rob Jonkman (ChristenUnie)
Tweede Kamerverkiezingen
bewerken| Stemgedrag Opsterland Tweede Kamerverkiezingen | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1981 | 1982 | 1986 | 1989 | 1994 | 1998 | 2002 | 2003 | 2006 | 2010 | 2012 | 2017 | 2021 | 2023 |
| LPF* / PVV | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 10,8%* | -- | 2,4% | 9,3% | 6,0% | 9,4% | 9,4% | 23,1% |
| Nieuw Sociaal Contract | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 15,5% |
| GroenLinks-PvdA | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 14,1% |
| BBB | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 3,5% | 10,8% |
| VVD | 12,8% | 17,2% | 13,8% | 12,2% | 14,8% | 16,1% | 13,5% | 13,4% | 11,4% | 15,6% | 19,2% | 17,1% | 16,8% | 10,5% |
| CDA | 22,4% | 21,5% | 24,7% | 25,1% | 21,2% | 21,1% | 26,4% | 26,3% | 23,2% | 15,4% | 11,5% | 16,7% | 13,1% | 4,8% |
| D66 | 9,1% | 3,0% | 4,5% | 5,6% | 11,9% | 7,6% | 4,3% | 2,9% | 1,3% | 4,4% | 5,1% | 9,9% | 12,1% | 4,4% |
| ChristenUnie | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 6,4% | 5,2% | 8,1% | 7,7% | 7,3% | 7,3% | 7,0% | 4,1% |
| SP | 0,0% | 0,0% | 0,1% | 0,0% | 0,6% | 3,4% | 5,7% | 5,9% | 16,9% | 11,3% | 9,6% | 11,9% | 7,7% | 3,7% |
| FVD | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 1,3% | 6,5% | 2,6% |
| PvdD | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 0,2% | 1,2% | 0,9% | 1,3% | 2,5% | 3,2% | 1,6% |
| SGP | 0,4% | 0,2% | 0,3% | 0,4% | 0,4% | 0,4% | 0,6% | 0,6% | 0,6% | 0,8% | 1,3% | 1,4% | 1,5% | 1,6% |
| Volt | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 1,2% | 0,8% |
| JA21 | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 2,0% | 0,5% |
| 50+ | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | -- | 0,8% | 2,6% | 0,8% | 0,4% |
| PvdA | 40,6% | 44,2% | 46,7% | 45,6% | 35,1% | 36,6% | 23,7% | 36,5% | 30,6% | 27,0% | 34,8% | 9,7% | 9,7% | -- |
| GroenLinks | -- | -- | 3,3% | 4,2% | 3,5% | 6,4% | 6,7% | 4,7% | 3,8% | 6,5% | 2,2% | 8,4% | 3,8% | -- |
| Opkomstpercentage | 90,4% | 88,1% | 90,5% | 87,8% | 82,3% | 79,2% | 82,4% | 85,1% | 84,5% | 77,2% | 77,7% | 82,5% | 80,6% | 82,5% |
Monumenten
bewerkenIn de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:
Geboren in Opsterland
bewerken- Dirkje Postma (1951), hoogleraar Pathofysiologie en winnares van de Aletta Jacobsprijs 1995
- S.A. Veenstra (1893-1981), architect
- Gerrit Roorda (1890-1977), politicus, Fries statenlid
Zusterplaatsen
bewerkenAangrenzende gemeenten
bewerken| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
 Smallingerland
|
 Westerkwartier (Gr)
| |||
|
||||
 Heerenveen
|
 Ooststellingwerf
|
 Noordenveld (Dr)
| ||
- ↑ Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ Uitslagen gemeenteraadsverkiezing
