Wikipedia

Noardeast-Fryslân

gemeente in Friesland, Nederland

Noardeast-Fryslân, [’no.ətɪ.əst ’frislɔ:n]? (Nederlandse vertaling: Noordoost-Friesland)[1] is een gemeente in de Nederlandse provincie Friesland. De gemeente telt 45.870 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en is op 1 januari 2019 ontstaan uit de gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadeel en Kollumerland en Nieuwkruisland.[2][3] Binnen Friesland vormt de gemeente onderdeel van de streek Noordoost-Friesland.

Noardeast-Fryslân
Gemeente in Nederland Vlag van Nederland
Situering
Provincie Friesland
COROP-gebied Noord-Friesland
Coördinaten 53° 19′ NB, 5° 59′ OL
Algemeen
Oppervlakte 516,45 km²
- land 377,83 km²
- water 138,62 km²
Inwoners
(1 januari 2024) 		45.870?
(121 inw./km²)
Bestuurs­centrum Dokkum
Belangrijke verkeersaders , , , ,
Station(s) Feanwâlden
Politiek
Burgemeester (lijst) Johannes Kramer (FNP)
Zetels
Gemeenteraad
FNP
S!N
CDA
ChristenUnie
BVNL
PvdA
Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân
VVD
29
8
6
4
4
2
3

1
1
Economie
Gem. WOZ-waarde (2019) € 165.000
Overig
Postcode(s) 9073, 9074, 9100-9103, 9107, 9111, 9112, 9121-9125, 9131-9138, 9141-9148, 9150-9155, 9171-9178, 9256, 9290-9298, 9851-9853
CBS-code 1970
CBS-wijkindeling zie wijken en buurten
Website https://www.noardeast-fryslan.nl/
Bevolkingspiramide van de gemeente Noardeast-Fryslân
Bevolkingspiramide (2023)
Foto's
Wierum naast de Waddenzee, Hegebeintum, Wânswert, stadhuis en windmolens in Dokkum
Wierum naast de Waddenzee, Hegebeintum, Wânswert,
stadhuis en windmolens in Dokkum
Portaal  Portaalicoon   Nederland
Topografische kaart van de gemeente Noardeast-Fryslân

Geschiedenis

bewerken

In eerste instantie was het de bedoeling dat in Noardeast-Fryslân een nog grotere nieuwe gemeente zou ontstaan uit de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. Sinds 1 januari 2017 zijn deze vier gemeenten ambtelijk gefuseerd. Dantumadiel deed echter niet mee met de bestuurlijke fusie en ging na de vorming van de nieuwe gemeente diensten afnemen zonder dat ze zelf een ambtelijk apparaat heeft.[4]

Naam

bewerken

De naam werd op 30 maart 2017 gekozen door de drie gemeenteraden, na een referendum onder de bevolking waarbij de namen Dokkumerlân, en Ie- en Lauwerslân de andere twee kanshebbende namen waren.[2]

Wapen

bewerken

Bij de gemeenteraadsvergadering van 2 januari 2019 onthulde waarnemend burgemeester Hayo Apotheker het nieuwe wapen van de gemeente. Het wapen toont bovenin twee golvende balken in blauw en daaronder geel, die aangeven dat het een kustgemeente betreft. Het overige deel is groen, beladen met een gouden ster, die voorkwam in de wapens van de drie oorspronkelijke gemeenten. Het wapen wordt gedekt door een Friese grietenijkroon. Deze is overgenomen van Kollumerland c.a. en Dongeradeel.[5]

Plaatsen

bewerken

De gemeente bestaat uit de stad Dokkum en daarnaast 52 dorpen. Deels zijn de Friese namen de officiële, deels de Nederlandse. Op 10 september 2020 besloot de gemeenteraad unaniem tot het harmoniseren van de plaatsnamen door alle resterende Nederlandstalige namen ook een Friese naam te geven.[6]. Dit ging in per 1 januari 2023, met uitzondering van Aalsum, Burum, Hiaure, Munnekezijl, Kollumerpomp, Waaxens en Warfstermolen. [7]

Stad en dorpen

bewerken

In de gemeente bevinden zich de volgende officiële woonplaatsen (steden en dorpen):

Nederlandse naam Friese naam aantal inwoners (2023)
Aalsum Ealsum 120
Anjum Eanjum 1.160
Augsbuurt Augsbuert-Lytsewâld 80
Birdaard Burdaard 1.170
Blija Blije 840
Bornwird Boarnwert 110
Brantgum Brantgum 240
Burum Boerum 615
Dokkum Dokkum 12.965
Ee Ie 850
Engwierum Ingwierrum 575
Ferwerd Ferwert 1.815
Foudgum Foudgum 75
Genum Ginnum 85
Hallum Hallum 2.675
Hantum Hantum 390
Hantumeruitburen Hantumerútbuorren 65
Hantumhuizen Hantumhuzen 215
Hiaure De Lytse Jouwer 65
Hogebeintum Hegebeintum 80
Holwerd Holwert 1.545
Janum Jannum 40
Jislum Jislum 70
Jouswier Jouswier 40
Kollum Kollum 5.805
Kollumerpomp De Pomp of Kollumerpomp[8] 430
Kollumerzwaag Kollumersweach 3.045
Lichtaard Lichtaard 85
Lioessens Ljussens 390
Marrum Marrum 1.410
Metslawier Mitselwier 885
Munnekezijl Muntsjesyl 490
Moddergat Moddergat 220
Morra Moarre 235
Nes Nes 375
Niawier Nijewier 360
Oosternijkerk Easternijtsjerk 930
Oostmahorn (officeel:
De Skâns-Oostmahorn)		 De Skâns
Oostrum Eastrum 185
Oudwoude Aldwâld 815
Paesens Peazens 205
Raard Raard 205
Reitsum Reitsum 135
Ternaard Ternaard 1.310
Triemen De Trieme 325
Veenklooster Feankleaster 110
Waaxens Waaksens 40
Wanswerd Wânswert 235
Warfstermolen Warfstermûne 195
Westergeest Westergeast 620
Wetsens Wetzens 50
Wierum Wierum 305
Zwagerbosch Sweagerbosk 530

Officieel Friestalige namen die afwijken van de Nederlandse vertaling zijn vetgedrukt weergegeven.[9][10] In alle andere gevallen is de Nederlandse naam officieel of zijn de namen in beide talen gelijk.

Naast deze officiële woonplaatsen zijn er nog een aantal dorpen die (nog) geen officiële woonplaats zijn of buurtschappen die ook wel dorp worden genoemd: Ezumazijl, Tiltjeburen en Westernijkerk.

Buurtschappen

bewerken

Naast de officiële plaatsen en enkele andere bevinden bevinden zich in de gemeente de volgende buurtschappen:

Daarnaast ligt een stuk van de streek Wildpad in de gemeente, het grootste deel ligt in de gemeente Achtkarspelen, die op 28 maart 2019 besloot dat er eigen plaatsnaamborden komen.

Verkeer & vervoer

bewerken

Wegen

bewerken

Noard-East Fryslân heeft een aantal N-wegen in de gemeente die functioneren als belangrijk verkeersaders door de gemeente. Deze N-wegen zijn:

De bovenstaande N-wegen sluiten vervolgens weer aan op de grotere verkeersaders:   /   /   

Openbaar vervoer

bewerken

De gemeente heeft natuurlijk een groot aantal verschillende openbaar vervoer lijnen. Een aantal belangrijke openbaar vervoerlijnen binnen de gemeente zijn:

Bus
bewerken
Boot
bewerken
Trein
bewerken
 
De Kollumerzwaagstervaart

Wateren

bewerken

In de provincie Friesland zijn in veel gemeenten, waaronder de gemeente Noardeast-Fryslân, de Friese namen van de oppervlaktewateren de officiële namen.[11]

Meren en poelen

bewerken

In de gemeente bevinden zich de volgende meren en poelen:

Nederlandse naam Officiële naam
Alde Dobbe Alde Dobbe
Geestmermeer Geastmer Mar
Lauwersmeer Lauwersmeer
Mallegraafsgat Mâlegraafsgat
Oosterdobbe Easterdobbe
Westerdobbe Westerdobbe
Zandwielen Sânwielen

Rivieren, kanalen en sloten

bewerken

Diverse kanalen, sloten en watergangen in de gemeente zijn:

Nederlandse naam Officiële naam
Aalsumervaart Ealsumer Feart
Anjumeropvaart Eanjumer Opfeart
Baantjegracht Baantsjegracht
Binnensluis Binnenslús
Blijaërvaart Blijer Feart
Burumervaart Boerumer Faart
Burmaniavaart Burmaniafeart
Contributievaart Kontribúsjefeart
Dijkvaart Dyksfeart
Dijkstervaart Dykster Feart
Dokkumerdiep Dokkumer Djip
Dokkumergrootdiep Dokkumer Grutdjip
Dokkumer Ee Dokkumer Ie
Drie Pypstergracht Drypypstergracht
Dwarsmeer Dwarsmear
Dwarsried Dwarsryd
Eesteropvaart Iester Ryd
Finkumervaart Feinsumer Feart
Ferwerdervaart Ferwerter Feart
Foudgumervaart Foudgumer Feart
Genumer Opvaart Ginnumer Feart
Hallumertrekvaart Hallumer Feart
Hallumerhoekstervaart Hallumerhoekster Feart
Hantumervaart Hantumer Feart
Hantumhuistervaart Hantumhúster Feart
Hardrijdersgracht Hardridersgracht
Heerenwegstervaart Hearreweister Feart
Hijumervaart Hijumer Feart
Hoge Herenwegstervaart Hege Hearreweister Feart
Holwerdervaart Holwerter Feart
De Hulp De Hulp
Jellegat (Jaarlasloot) Jellegat
Jislumervaart Jislumer Feart
De Jordaan De Jordaan
Keegensterried Keegenster Ryd
Ketelvaart Tsjettelfeart
Koevaart Kuorfeart
Kollumerzwaagstervaart Sweager Feart
Lauwers De Lauwers
Marrumervaart Marrumer Feart
Meersloot Marsleat
Nederlandse naam Officiële naam
Miedvaart Miedfeart
Moersloot Moerssleat
Morrastervaart Moarster Feart
Muizenrid Mûzerid
Nesseropvaart Nesser Opfeart
Niawiersteropvaart Nijwierster Opfeart
Nieuwe Zwemmer Nije Swemmer
Nieuwe Vaart Nije Feart
Nieuwlandsried Nijlandsryd
Noordergracht Noardergracht
Oostrumer Opvaart Eastrumer Opfeart
Oud Dokkumerdiep Alde Lunen
Ouddiep Alddjip
Oude Hulp Alde Hulp
Oude Beyried Beiryd
Oude Peasens Alde Peazens
Oude Meer Aldmear
Oude Ried Alde Ryd
Oude Zwemmer Aldswemmer
Olde Lauwers Olde Lauwers
Oudlandsried Oldlansryd
Paesens De Peazens
Parkstergracht Parkstergracht
Petsleat Petsleat
Pompsterried Pompster Ryd
Raardervaart Raarder Feart
De Rijd De Ryd
Rijpstervaart Rypster Feart
Stroobossertrekvaart Strobosser Trekfeart
Stroomkanaal Willem Lorésluis Streamkanaal Willem Loréslûs
Ternaardervaart Ternaarder Feart
De Traan De Traan
Verbindingkanaal Ferbiningskanaal
Wierumeropvaart Wierumer Opfeart
Woudvaart Wâldfeart
Zijlsterrijd Sylster Ryd
Zuidergracht Sudergracht
Zuider Ee Suderie
Zwadde De Swadde
Zwaddesloot Swaddesleat

Politiek

bewerken

Gemeenteraad

bewerken

De gemeenteraad van Noardeast-Fryslân bestaat uit 29 zetels.

Partij 2018[12] 2022[13]
FNP 5 8
S!N 4 7(6)
CDA 7 4
ChristenUnie 4 4
PvdA 3 2
Belang Van Nederland - 2
VVD 3 1
Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân 2 1
Fractie Tien - -(1)
Waddenpartij 0 0
Actief Lokaal - 0
ELP-NEF 1 -
Totaal 29 29
  • Noot 1: Op 14 april 2023 kondigde gemeenteraadslid Tineke Admiraal haar vertrek aan bij S!N. Zij neemt nu deel aan de gemeenteraad als eenmansfractie onder de naam Fractie Tien.[14]

College van burgemeester en wethouders

bewerken
2022-2026

Het college van burgemeester en wethouders voor de periode 2022-2026 wordt gevormd door een coalitie van FNP, S!N en Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân (15 van de 29 zetels na de verkiezingen van 2022).[15]

De voorzitter van het college van B en W is:

  • Burgemeester Johannes Kramer (FNP): Bestuur, Openbare orde en Veiligheid, APV, Burgerzaken / verkiezingen, Bestuurlijke betrekkingen, Bestuurlijke samenwerking gemeente Dantumadiel, Huisvesting ambtelijk apparaat, Voorlichting en communicatie, Bestuurlijke betrekkingen, Toezicht en handhaving, Bedrijfsvoering.

De wethouders (5) zijn:

  • Hanneke Jouta (FNP): Beleid dorpen en wijken, Sociale verbondenheid, Betrokkenheid van burgers, Voorzieningsniveau, Cultuur en media, Meertaligheid, Monumenten en erfgoed, Beheer openbare ruimte, Biodiversiteit;
  • Bert Koonstra (FNP): Ruimtelijke ontwikkeling / Ruimtelijke kwaliteit, Leven, Basisbeleid, Omgevingswet, Bedrijfsvoering + Dienstverlening, ICT, Centrale huisvesting;
  • Jouke Douwe de Vries (S!N): Sociaal Domein, Onderwijs, Gezond leven, Vacaturemap, Financiën, Verkoop gemeentehuizen Kollum en Ferwert, Bestuurlijke samenwerking gemeente Dantumadiel;
  • Pieter Braaksma (Gemeentebelangen Noardeast-Fryslân): Landbouw, Holwerd aan Zee, Verkeer en vervoer, Meerjarig onderhoudsbeleid infrastructuur (Kapitaalgoederen), Arbeidsparticipatie, Regiodeal/Versnellingsagenda;
  • Rebecca Slijver (S!N): Duurzaamheid, Energietransitie, Recreatie en toerisme, Sport, Beheer en onderhoud van sportvelden, LHBTI+.

Ontwikkeling van het bevolkingsaantal

bewerken
  • 1 januari 2005: 47 195 inwoners**
  • 1 januari 2015: 45 556 inwoners**
  • 1 januari 2017: 45 463 inwoners**
  • 1 januari 2018: 45 287 inwoners**
  • 1 januari 2019: 45 181 inwoners
  • 1 oktober 2019: 45 274 inwoners
  • 1 augustus 2020: 45 433 inwoners
  • 31 januari 2022: 45 601 inwoners

(** bevolking Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland bij elkaar opgeteld, bron: CBS Statline)

Taal

bewerken

Op het grondgebied van de gemeente wordt voornamelijk Fries gesproken, specifiek het Noordhoeks.[16] In Dokkum wordt het Dokkumers gesproken, een variant van het Stadsfries. Ook in Kollum wordt Stadsfries gesproken: Kollumers. Samen met de gemeente Achtkarspelen is Noardeast-Fryslân de enige plek waar naast het Fries en het Nederlands ook Gronings Nedersaksisch gesproken wordt: in de dorpen Kollumerpomp, Munnekezijl, Warfstermolen en Burum worden Kollumerlands en Kollumerpompsters gesproken. De Reeks Nederlandse Dialectatlassen benoemt dat het Burumers als een Stadsfries dialect is te beschouwen met een Groningse inslag.

Monumenten

bewerken

De gemeente kent de volgende rijksmonumenten en oorlogsmonumenten.

Aangrenzende gemeenten

bewerken
   Aangrenzende gemeenten   
   Ameland
(Noordzee)  		              Schiermonnikoog
(Noordzee) 
             
   Waadhoeke     Het Hogeland (Gr) 
         Westerkwartier (Gr) 
   Leeuwarden     Tietjerksteradeel     Dantumadeel         Achtkarspelen 
bewerken

Literatuur

bewerken
Zie de categorie Noardeast-Fryslân van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Noardeast-Fryslân&oldid=68166669"