Duutsjtalige Gemeensjap

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Duutsjtalige Gemeensjap is de klèngste van de driej bestuurlike gemeensjappe va Belsj. Ze is bevoegd in 'n gebied va näöge Duutsjtalige facilitètegemèngdes gelaege in 't ooste va Belsj. D'r wonne roond de 79.500 luuj (2024) op 'n oppervlakte va 854 km². 't Parlemaent en de regering zaeëtele in de hoofsjtad Eupe.

Belzje Eifel

D'r sjtrieëk behuurt bie de Ardenne mae wert och wal d'r Belzje Eifel geneumd umdat 't geologisch en landsjappelek 'n uvvergaanksgebied tussje de Ardenne en d'r Eifel vurmt. 't Hoeëg Ven, mit z'ne typische flora en fauna, is uniek op 't Belsj.

Bevoegdhede

Zoewie och de Vlamsje en de Welsje gemeensjappe is de Duutsjtalige Gemeensjap bevoegd in de beleidsdomeine van de cultuur, 't oonderwies en de persoonsgeboonde zakes, oeëoonder de media, gezondheids- en jeugdzurg en bepaalde sociale zakes.

De Duutsjtalige gemeensjap huurt bie 't Waals Gewest dat de Gewestbevoegdhede oetveurt. 'n Aantal Gewestbevoegdhede zeunt och uvvergedrage an de Duutsjtalige Gemeensjap.

Op 1 januari 2000: de arbeidsbemiddeling en de oprichting van 't ADG (arbeidsbureau).
Op 1 januari 2005: toezicht op de kèrkfabrieke, de gemèngdes en politiezones; financiering gemèngdes; begrafenisse en monumaente.

Alle gemèngdes van de Duutsjtalige Gemeensjap zeunt facilitètegemèngdes mit facilitète vör Franstalige. Zjuus wie de aandere Gemeensjappe is de Duutsjtalige Gemeensjap bevoegd um de oetveuring van de federaal wètte betreffende de facilitète vör hun taalminderhèèd èèges te regele.

D'r BRF (Belgischer Rundfunk) is d'r openbare umroop en d'r Grenz-Echo is de ènnige gezèt.

Taal

De oetveuring va de federaal taalwètte dör dis Gemeensjap haant geleid töt 'n flotte mieërtalèghèèd van de bewoners, die zichzelf es Duutsjtalège Belzje besjoewe (95%) mae dèk mieërdere tale op modertaalniveau beheerse.

Qua dialek kalle ze in 't Noorde Nederfrankies (Limburgs) en Ripuaries (Keuls). In 't Zuuje Moezelfrankies (Luxemburgs) en Ripuaries.

Parlemaent

De Volksvertegenwoordiging of 't Parlemaent besjtèèt oet 25 rechssjtreeks verkaoze lede. Um de vief jaor zeunt verkiezinge, die samevalle mèt de Europese verkiezinge.

't Parlemaent vaardigt decrete oet, die de kracht van 'n wèt haant mae neet in sjtrijd maoge zieë mit de Belzje federaal wètte.

Regering

De Regering van de Duutsjtalige Gemeensjap is 't dageleks besjtuur en nèmt alle besjlissinge collegiaal ofwaal èènparig. De veer ministeries bereide 't beleid vör en veure de besjlute en decrete oet. De administratie tèlt 160 personeelslede.

Samesjtèlling

Per 13 juni 2024 haat de Regering veer ministeries van de coalitie ProDG, CSP en PFF, die 'n mieërderheed - 16 van de 25 zaeëtels - haat in 't Parlemaent.

Oliver Paasch (ProDG) minister-president
Lydia Klinkenberg (ProDG)
Jérôme Franssen (CSP)
Gregor Freches (PFF)

Gemeensjapssenator

Eeder Gemeensjap haat 'ne Gemeensjapssenator. D'r Duutsjtalige gemeensjapssenator, Liesa Scholzen (ProDG), vertegenwoordigt de Duutsjtalige Gemeensjap in d'r Belzje Senaat.

Gemèngdes

De Duutsjtalige Gemeensjap besjtèèt oet 9 gemèngdes:

Eupen (Eupe) (hoofsjtad)
Kelmis (Kellemes)
Lontzen
Raeren (Raore)
Amel
Büllingen
Burg-Reuland
Bütgenbach
Sankt Vith (St. Vith)

Kiek ooch

De Ost-Kantons

Geweste, gemiensjappe en provincies van 't Belsj
Geweste: Brusselse Gewes Vlaomse Gewes – provincies: Antwerpe · Limburg · Oos-Vlaondere · Vlaoms-Braobant · Wes-Vlaondere Waolse Gewes – provincies: Henegouwe · Luuk · Luxemburg · Name · Waols-Braobant
Gemiensjappe: Duutsjtaolege Gemiensjap • Franse Gemiensjap • Vlaomse Gemiensjap