Мазмұнға өту

2025 жобасы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
2025 жобасы
ағылш. Project 2025
Мақсаты:

АҚШ Федералды үкіметін Дональд Трамптың бағдарламасын қолдайтын жаңа билікке ауыстыру

Идеологиясы:

консерватизм

Ұйым түрі:

жоба, жоспар, манифест

Басшылары
Директоры:

Пол Денс

https://www.project2025.org
Ортаққор логотипі 2025 жобасы Ортаққорда

«2025 жобасы» (ағылш. Project 2025) — бұл Heritage Foundation ұйымдастырған бастама, ол консервативті және оңшыл саяси ұсыныстарды алға жылжыту арқылы АҚШ Федералды үкіметін реформалау мен атқарушы билікті шоғырландыруды мақсат етеді. Бұл жоба Дональд Трамп 2024 жылғы президенттік сайлауда жеңіске жеткен жағдайда жүзеге асырылуы мүмкін[1][2]. Жоба АҚШ Конституциясының II бабына және унитарлық атқарушы билік теориясына сәйкес, бүкіл атқарушы билік президенттің тікелей бақылауында деп есептейді[3][4]. Ол ондаған мың федералдық мемлекеттік қызметкерлерді саяси тағайындаушылар (ағылш. political appointee) ретінде қайта сыныптап, олардың орнына Трамп саясатын қолдауға дайын адал жақтастарды отырғызуға ұсынады[5][6]. Қолдаушылар бұл өзгеріс олардың пікірінше, үлкен, есеп бермейтін және негізінен либералды үкіметтік бюрократияны жоюға әкеледі деп мәлімдейді[7]. Жоба билікті және қоғамды христиандық құндылықтармен толтыруды көздейді[8][9]. Сыншылар «2025 жобасын» АҚШ-ты автократияға айналдыруға бағытталған авторитарлық, христиандық-ұлтшылдық жоспар деп сипаттайды[8][10] . Көптеген құқықтық сарапшылар оның заң үстемдігін[11], биліктің бөлінуін[2], шіркеудің мемлекеттен бөлінуін[12] және азаматтық бостандықтарды бұзады деп есептейді[2][11][13].

Бастамалар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

«2025 жобасы» үкіметтің экономикалық және әлеуметтік саясатына, сондай-ақ федералды үкімет пен оның ведомстволарының рөліне елеулі өзгерістер енгізуді көздейді. Жоспар Әділет министрлігін, Федералды тергеу бюросын, Сауда министрлігін, Федералды байланыс комиссиясын және Федералды сауда комиссиясын партиялық бақылауға алуды, Ұлттық қауіпсіздік министрлігін жоюды, сондай-ақ қазбалы отын өндірісін дамыту үшін климаттық өзгерістердің алдын алу нормаларын күрт қысқартуды ұсынады[11][14]. Жоба салық мөлшерлемелерін төмендетуді көздейді[15], бірақ оның авторлары протекционизмге қатысты келіспейді[16]. «2025 жобасы» Білім департаментін таратып, оның бағдарламаларын басқа ведомстволарға беруді немесе оларды тоқтатуды ұсынады[17][18]. Климаттық зерттеулерге қаржыландыру азаяды, ал Ұлттық денсаулық сақтау институты консервативті қағидаттарға сәйкес реформаланады[19][20]. Жоба Medicare мен Medicaid бағдарламаларына қаржыландыруды қысқартуға бағытталған[21][22] және үкіметті абортты медициналық көмек ретінде қабылдаудан толық бас тартуға шақырады[23][24]. Жоба қолжетімді медицина туралы заңға[21] сәйкес шұғыл контрацепция қызметтерін қамтуды тоқтатуды және ел бойынша контрацептивтер мен аборт таблеткаларын жіберетіндер мен алушыларға Комсток заңын орындауды ұсынады[24][25]. «2025 жобасы» порнографияны қылмыстық жауапкершілікке тартуды[26][27], жыныстық бағдар мен гендерлік сәйкестік бойынша кемсітушіліктен заңды қорғанысты жоюды[27][28], әртүрлілік, әділеттілік және инклюзия (DEI) бағдарламалары[2][28] мен позитивті әрекеттерді[29] тоқтатуды ұсынады. Сонымен қатар, жоба Әділет министрлігіне ақ нәсілділерге қатысты нәсілшілдікке қарсы істерді жүргізуді тапсырмақ[30]. Жоба АҚШ-тағы заңсыз иммигранттарды тұтқындап, ұстау және депортациялау шараларын ұсынады[31][32][33]. Ішкі құқық қорғау органдары үшін әскери қызметкерлерді қолдану да ұсынылады[34]. Ол өлім жазасын қолдайды және осындай үкімдерді жылдам «орындауды» көздейді[35][36].

Кейбір консерваторлар мен республикандықтар климаттық өзгерістер[37] мен сыртқы саудаға қатысты ұстанымдары үшін жоспарды сынға алды[16]. Басқа сыншылар «2025 жобасын» төрт жылдық жеке кек қайтаруға бағытталған, көзбояушылық ретінде қабылдауда, сондай-ақ Байден әкімшілігі кезінде жүзеге асырылған «барлық дерлік шараларды» жоюға әрекет ретінде көреді[38]. Жоба авторлары ұсыныстардың көпшілігін жүзеге асыру үшін Республикалық партияның Өкілдер палатасы мен АҚШ Сенатына бақылау орнатуы қажет екенін мойындайды[7]. Жоспардың кейбір аспектілері жақында АҚШ Жоғарғы Соты тарапынан конституцияға қайшы деп танылды және олар сотқа шағымдануы мүмкін болса, кейбір ұсыныстар заң талаптарына сәйкес келетін сот дауларынан өтуі мүмкін[39].

Көзқарастар мен талқылаулар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Авторитаризмге қарсы айыптаулар

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Демократия, саясаттану ғылымы және басқа сарапшылар жобаны қауіпті деп сипаттаған[40], ол авторитаризм[41] мен апокалипсис қатерін тудырады деп санайды[42][43]. Көптеген заңгерлер бұл жобаның заң үстемдігін, биліктің бөлінуін, шіркеудің мемлекеттен бөлінуін және азаматтық еркіндіктерді әлсірететінін айтады. Snopes «саяси спектрдің барлық салаларынан келген адамдарды» цитатаға алып, жобаның авторитаризмнің алғышарты болатынына алаңдаушылығын білдіреді деп мәлімдейді[44].

Нью-Йорк университетінің фашизм және авторитарлық көшбасшылар жөніндегі зерттеушісі Рут Бен-Гиат 2024 жылдың мамырында «2025 жобасы» дегеніміз «бейтарап атауы бар Америка Құрама Штаттарын авторитарлық жолмен басып алуға бағытталған жоспар» екенін жазған. Оның айтуынша, жобаның мақсаты – федералды департаменттер мен агенттіктерді жою, «құқықтық мәдениет пен либералды демократияның басқару мәдениетін жою және жаңа бюрократиялық құрылымдарды құру, олар жаңа саяси тексеруден өткен кадрлармен толықтырылып, автократиялық басқаруды қолдауға қызмет етеді».

Кейбір ғалымдар «2025 жобасын» атқарушы биліктің айтарлықтай күшеюіне алып келетінін және оны үкіметтегі институционалдық өзгерістерді сайланған жетекшілер жүзеге асыратын демократиялық кері шегінудің бір түрі деп алаңдаушылықпен айтуда. Корнелл университетінің саясаттанушысы Рейчел Битти Ридл бұл жаһандық құбылыс демократиялық басқаруға қауіп төндіретінін, бірақ бұл зорлық-зомбылық арқылы емес, демократиялық институттарды атқарушы билікті нығайту үшін пайдалану арқылы жасалатынын айтады. Ол мұндай жағдайлардың Мажарсатн, Никарагуа және Түркия сияқты елдерде орын алғанын, бірақ бұл АҚШ үшін жаңа нәрсе екенін атап өтеді. Сондай-ақ, ол «2025 Жоба» жүзеге асырылса, бұл АҚШ азаматтарының қоғамдық өмірге қатысу қабілетінің күрт төмендеуіне әкелетінін, ал демократияда қабылданған ерік, бостандық және өкілдік принциптері негізінде қатысу мүмкіндігінен айырылатынын қосады[45][40].

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Haberman, Maggie. Trump and Allies Forge Plans to Increase Presidential Power in 2025, The New York Times (17 шілде 2023).
  2. ↑ a b c d Mascaro, Lisa. Conservative Groups Draw Up Plan to Dismantle the US Government and Replace It with Trump's Vision, Associated Press (29 тамыз 2023).
  3. ↑ Wendling, Mike. Project 2025: A wish list for a Trump presidency, explained, BBC (7 қазан 2024). «...a controversial idea known as 'unitary executive theory'».
  4. ↑ Driesen, David. The Unitary Executive Theory in Comparative Context, UC Law (9 шілде 2024).
  5. ↑ Logan, Nick. You may hear Project 2025 during the U.S. presidential election campaign. What is that?, Canadian Broadcasting Corporation (27 маусым 2024). «The Heritage Foundation, the influential group behind Project 2025, has laid out sweeping reforms of virtually every aspect of government, including a plan that critics warn will line the public service with employees loyal to a Republican commander-in-chief, as well as providing an ultra-conservative framework for policies.».
  6. ↑ Licon, Adriana Gomez Biden assails Project 2025, a plan to transform government, and Trump's claim to be unaware of it  (ағыл.). AP News (5 July 2024). — «The 922-page plan outlines a dramatic expansion of presidential power and a plan to fire as many as 50,000 government workers to replace them with Trump loyalists.»
  7. ↑ a b Hirsh, Michael. Inside the Next Republican Revolution, Politico (19 қыркүйек 2023).
  8. ↑ a b Ward, Alexander. Trump Allies Prepare to Infuse 'Christian Nationalism' in Second Administration, Politico (20 ақпан 2024).
  9. ↑ Swenson, Ali. A conservative leading the pro-Trump Project 2025 suggests there will be a new American Revolution, Associated Press (3 шілде 2024).
  10. ↑ Corn, David How Right-Wing Groups Are Plotting to Implement Trump's Authoritarianism (14 қыркүйек 2023).
  11. ↑ a b c Stone, Peter. 'Openly Authoritarian Campaign': Trump's Threats of Revenge Fuel Alarm, The Guardian (22 қараша 2023).
  12. ↑ Ben-Ghiat, Ruth (16 мамыр 2024). "The Permanent Counterrevolution". The New Republic. https://newrepublic.com/article/181265/permanent-counterrevolution. Retrieved 13 маусым 2024. 
  13. ↑ Larson, Shannon. What to know about Project 2025, the far-right agenda for a second Trump administration, Boston Globe (13 маусым 2024).
  14. ↑ Ortega, Bob. What Trump's war on the 'Deep State' could mean: 'An army of suck-ups', CNN (27 сәуір 2024). «Project 2025's blueprint envisions dismantling the Department of Homeland Security and the FBI; disarming the Environmental Protection Agency by loosening or eliminating emissions and climate-change regulations; eliminating the Departments of Education and Commerce in their entirety.».
  15. ↑ Cranston, Matthew. What a second Trump presidency could bring, Australian Financial Review (14 сәуір 2024).
  16. ↑ a b Donald Trump's second term would be a protectionist nightmare, The Economist (31 қазан 2023).
  17. ↑ Stone, Matthew. What Would Happen to K-12 in a 2nd Trump Term? A Detailed Policy Agenda Offers Clues, Education Week (25 наурыз 2024).
  18. ↑ Schofield, Rob. The Trump team's radical plan to gut American public education, NC Newsline (14 мамыр 2025).
  19. ↑ Skibell, Arianna. A deep dive into energy plans for Trump 2.0, Politico (15 сәуір 2024).
  20. ↑ Schumacher, Erin. Biden's got a plan to protect science from Trump, Politico (27 мамыр 2024).
  21. ↑ a b Barrón-López, Laura. Trump's plans for healthcare and reproductive rights if he returns to White House, PBS Newshour (22 мамыр 2024).
  22. ↑ Park, Edwin Project 2025 Blueprint Also Includes Draconian Cuts to Medicaid. McCourt School of Public Policy, Georgetown University (17 маусым 2024).
  23. ↑ Miranda, Shauneen. 'Department of Life': Trump allies plot abortion crackdown for second term, Axios (2 наурыз 2024).
  24. ↑ a b Miranda Ollstein, Alice. The Anti-Abortion Plan Ready for Trump on Day One, Politico (29 қаңтар 2024).
  25. ↑ Yang, John. Why 2024 may be the most consequential election for reproductive rights in 50 years, PBS Newshour (24 наурыз 2024).
  26. ↑ Project 2025 — The Heritage Foundation. — ISBN 978-0-89195-174-2.
  27. ↑ a b Pengelly, Martin. US Hard-Right Policy Group Condemned for 'Dehumanising' Anti-LGBTQ+ Rhetoric, The Guardian (15 қыркүйек 2023).
  28. ↑ a b Barrón-López, Laura. How a second Trump presidency could impact the LGBTQ+ community, PBS NewsHour (27 наурыз 2024).
  29. ↑ Tensley, Brandon. 'Project 2025' and the Movement That Could Erode Black Equality, Capital B (25 сәуір 2024).
  30. ↑ Thompson, Alex. Exclusive: Trump allies plot anti-racism protections – for white people, Axios (1 сәуір 2024).
  31. ↑ 5 Reasons Leftists HATE Project 2025, Heritage Foundation (April 2024). «Arresting, detaining, and removing immigration violators anywhere in the United States.».
  32. ↑ Brownstein, Ronald. Trump's 'Knock on the Door', The Atlantic (8 ақпан 2024).
  33. ↑ Savage, Charlie. Sweeping Raids, Giant Camps and Mass Deportations: Inside Trump's 2025 Immigration Plans, The New York Times (11 қараша 2023).
  34. ↑ Arnsdorf, Isaac. Trump and Allies Plot Revenge, Justice Department Control in a Second Term, The Washington Post (5 қараша 2023).
  35. ↑ Sarat, Austin. This Should Be a Wake-Up Call to the Biden Administration on the Death Penalty, Salon (14 мамыр 2024).
  36. ↑ Ortega, Bob. What Trump's war on the 'Deep State' could mean: 'An army of suck-ups', CNN (27 сәуір 2024). «[Jeffrey] Clark also helped draft portions of the Project 2025 blueprint for a second Trump term, including outlining the use of the Insurrection Act of 1807 to deploy the military for domestic law enforcement, as first reported by the Washington Post.».
  37. ↑ Friedman, Lisa. A Republican 2024 Climate Strategy: More Drilling, Less Clean Energy, The New York Times (4 тамыз 2023).
  38. ↑ Logan, Nick. You may hear Project 2025 during the U.S. presidential election campaign. What is that?, Canadian Broadcasting Corporation (27 маусым 2024). «Its stated goal is to undo most everything implemented in the previous four years of U.S. President Joe Biden's administration.».
  39. ↑ Holmes, Kristen. Trump's Radical Second-Term Agenda Would Wield Executive Power in Unprecedented Ways, CNN (16 қараша 2023).
  40. ↑ a b Ordoñez, Franco. Trump allies craft plans to give him unprecedented power if he wins the White House, NPR (6 желтоқсан 2023). «It's not that the federal service isn't in need of reforms, says Kathryn Dunn Tenpas, a senior fellow at the University of Virginia's Miller Center. But she says Trump wants to create a class of federal workers who will do whatever the president wants—and if they don't, they can be easily fired. 'It's just a dangerous sign,' she says. 'It really suggests that a president wants to aggrandize more authority and more power. And that should make everybody nervous.'».
  41. ↑ Greenhut, Steven Project 2025: The Heritage Foundation's plan to embrace bigger government during Trump's second term (en-US) (28 маусым 2024).
  42. ↑ Barber, Rachel What is Project 2025? The Presidential Transition Project explained. (en-US) (10 червня 2024).
  43. ↑ Mascaro, Lisa. Conservative Groups Draw Up Plan to Dismantle the US Government and Replace It with Trump's Vision, Associated Press News (29 тамыз 2023).
  44. ↑ Ibrahim, Nur What's Project 2025? Unpacking the Pro-Trump Plan to Overhaul US Government  (ағыл.) (5 July 2024). — «The sweeping effort centers on a roughly 1,000-page document that gives the executive branch more power, reverses Biden-era policies and specifies numerous department-level changes. People across the political spectrum fear such actions are precursors to authoritarianism...»
  45. ↑ Tomazin, Farrah A 920-page plan lays out a second Trump presidency. Nadine has read it and is terrified  (ағыл.) (14 June 2024). — «Cornell University political scientist Rachel Beatty Riedl says Project 2025 is emblematic of a broader global trend in which threats to democracy are emerging not just from coups, military aggression or civil war, but also from autocratic leaders using democratic institutions to consolidate executive power. This type of backsliding, known as 'executive aggrandisement', has taken place in countries such as Hungary, Nicaragua and Turkey but is new to America, says Beatty Riedl, who runs the university's Centre for International Studies and is the co-author of the book Democratic Backsliding, Resilience and Resistance. 'It's a very concerning sign,' she says. 'If Project 2025 is implemented, what it means is a dramatic decrease in American citizens' ability to engage in public life based on the kind of principles of liberty, freedom and representation that are accorded in a democracy.'»
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=2025_жобасы&oldid=3399200» бетінен алынған